Bilgisayar Destekli Tasarım Kapsamında Projenin Geliştirilmesi ve Ölçülendirilmesi

Bu işlem için draw > polyline seçilerek polyline komutu aktif hale getirilir. Çizim ekranının herhangi bir noktasından başlanarak, ortho modu açık durumda imleç sağa doğru hareket ettirilerek klavyeden 10 birimlik kenar uzunluğu girilir ve enter tuşuna basılır. Ardından imleç y ekseni doğrultusunda yukarı doğru hareket ettirilerek yine 10 birimlik kenar uzunluğu girilir ve enter tuşuna basılır. Diğer üst ve sol kenar içinde imleç çizilecek yönde hareket ettirilir ve 10 birimlik uzunluklar girilerek enter tuşuna basılır. Son kenar çizildikten sonra enter tuşuna basılarak polyline komutundan çıkılır. Tüm çizimi görmek için zoom > extents seçilir.

Array seçilen bir objenin rectangular (dik açılı) veya polar (kutupsal) olarak çoğaltılmasını sağlamaktadır. Öncelikli olarak rectangular array gösterilecektir. Modify > Array seçilir (Şekil 5.2). İmleç kare şeklini aldığında çoğaltılmak istenen kareye tıklanır ve enter tuşuna basılır. AutoCAD 2018 versiyonunda array komutunu sonradan edit etmeye yarayan panoda ilgili parametrelerin girilebileceği bir ekran gelir. Açılan diyalog kutusundan rectangular array seçili konumdadır, row (satır) 4 ve columns (sütun) 5 olarak girilir. Row between (satır çoğaltma uzunluğu) 20 birim, column between uzunluğu 15 birim olarak girilir. Angle of array (çoğaltma açısı) 0° olarak girildikten sonra enter tuşuna basılır ve değişim gözlenir (Şekil 5.3). İlk karelerin sol alt köşe uzunluklarından itibaren hesaplanır. Row between 20 birim olarak girilmişti. İki kare satırı arasındaki mesafe ilk karenin kenar uzunluğu olan 10 birim çıkarıldıktan sonra 10 birim olarak kalır. Column between 15 birim girildiğinden aynı şekilde karenin kenar uzunluğu çıkarılarak iki kare sütunu arasındaki mesafe 5 birim olur.

Rectangular array ile diğer çoğaltma işlemlerini görmek için undo veya Ctrl-Z yaparak yapılan çizim geri alınır ve sadece ilk çizilen kare çizim ekranında bırakılır. Modify > array üzerinden rectangular array seçilir, ekrandaki tek kareye bir kez tıklanır ve row (satır) değeri 1 columns (sütun) değeri 4 olarak girilir, row between 0 ve column between 15 olarak girilir. AutoCAD2007 programında preview sekmesine tıklandığında ön izleme görüntülenir ve ekranda accept modify ve cancel seçeneği bulunan bir diyalog kutusu görülür. Burada accept seçilirse yapılan işlem kabul edilir. Modify seçilirse tekrar array diyalog kutusu açılır. Cancel seçilirse hiçbir işlem yapılmadan array komutundan çıkılır. AutoCAD2010 programında bu diyalog kutusu açılmaz bunun çizimi kabul etmek için farenin sağ tuşuna tıklanır. Modify için esc tuşuna tıklanır. Bu uygulamada AutoCAD2018 ile yapıldığı için değişimlerin yapılabileceği kutu açılmaz bunun yerine dashboard’ta pano şeklinde değişimler gözlenir. Rectangular array komutunun AutoCAD, 2018 versiyonunda da açı değerleri girilmesine imkân vermemektedir. Açısal değer girilebilmesi için, komut satırına ARRAYCLASSIC komutu girilerek enter tuşuna basılır. Açılan diyalog kutusunda row değeri 4 column değeri 1 row offset 15 column offset 0 ve angle of array 45° olarak girilir. Preview sekmesine tıklanırsa oluşacak çizimin ön izlemesi yapılır. Esc tuşuna tıklanarak tekrardan array diyalog kutusu açılır. Bu defada açı değeri - 25° olarak değiştirilip ve preview (önizleme) sekmesine tıklanırsa çizim Şekil 5.7’deki gibi olur. Görüldüğü gibi rectangular array ile var olan bir şekil istenilen satır ve sütun sayısında ve istenilen satır ve sütun aralığında çoğaltılabilir. Ayrıca istenilen açı yönünde şekil çoğaltılabilmektedir.

Polar array kullanım şekillerini görmek için tekrar modify > array komutu seçilerek array diyalog kutusu açılır (Şekil 5.8). Polar array seçilir. Şekil seçilerek bir kez enter’a basılır. Merkezi belirlemek için uygun yere tıklanır. Items 6 ve fill 360° olarak girilir. Array diyalog fill değeri 180° enter tuşlanırsa karenin 180°’lik bir yay etrafında eşit aralıklarla 6 kez tekrarlandığı görülür. Ayarlardan between değeri de 30° girilir ve enter tuşuna basılırsa yeni oluşan şekilde her bir kare arası 30° olarak ayarlanmış olup toplam açısal değer 150° olur.

Array komutunu kullanarak ağaç şekli oluşturmak için ilk önce rengi yeşil ve adı ağaç olan bir tabaka açılır. Bunun için layer > layer properties seçilerek layer properties diyalog kutusu görüntülenir. Açılan diyalog kutusunda new layer sekmesine tıklanarak tabaka adı ve rengi girilir. Ağaç tabakası (katman) güncel layer olarak ayarlanır ve diyalog kutusu kapatılır. Draw > polyline seçilerek polyline komutu aktif hale getirilir. Sol üst köşedeki karenin içine ağacın birkaç dalı çizilir. Ağacın tamamını oluşturmak için modify > array polar array tıklanır. Select objects aktif olduktan sonra ve çizim ekranından çizilen dallar seçilir ve enter tuşuna basılır. Merkez noktası belirtmek için Pick to center point aktif olduktan sonra dalların alt kenarına tıklanır. Açılan array diyalog kutusundan parametreleri şekildeki gibi olan ağaç şekli oluşturulmuş olur.

Ağacın tamamını oluşturmak için modify > array polar array tıklanır. Select objects aktif olduktan sonra ve çizim ekranından çizilen dallar seçilir ve enter tuşuna basılır. Merkez noktası belirtmek için Pick to center point aktif olduktan sonra dalların alt kenarına tıklanır. Items 45° girildiğinde fill otomatik olarak 360° ve between 8 olur.

Çizilen ibreli ve geniş yapraklı ağaçlar birden fazla objeden oluşmaktadır. Bu objelerden yüzlerce kopyalama veya silme gerektiğinde ağaçları oluşturan objelerin hepsinin seçilmesi gerekir. Fakat bu oldukça zaman alan bir işlemdir. Bundan dolayı birden fazla çizgiden oluşan bu ağaçlar blok haline getirilerek tek bir obje haline dönüştürülür. Fakat AutoCAD 2015’te eklenen yeni bir özellik array komutu ile oluşturulan yeni şekilleri bir bütün halinde saklamasıdır. Fakat isimlendirme işleminden uzak olan bu yenilik beraberinde çeşitli sorunlara neden olmaktadır. Oluşturulmuş yeni şekil isimlendirilebilmesi ve daha az yer kaplaması için blok haline getirilmelidir. Bunun için öncelikle şeklin üzerine bir kez tıklanır ve sol üstte home sekmesine gelinir buradan modify > explode seçilerek şekil patlatılır. Objeleri blok haline getirmek için block > create seçilerek block definition diyalog kutusu açılır. Select object tıklanarak ibreli ağaç seçilir ve enter tuşuna basılır. Blok adı “ibreli” olarak girilir. Açılan diyalog kutusunda ok seçilerek ibreli adında bir blok oluşturulur.

Yapraklı ağaç sembolünü blok haline getirmek için block > create seçilerek block definition diyalog kutusu açılır. Açılan diyalog kutusundan select object tıklanır ve yapraklı ağaç dalları seçilerek enter tuşuna basılır. Açılan diyalog kutusundan name (blok adı) “yaprakli” olarak yazılır. Pick point (blok yakalama noktası) tıklanarak yapraklı ağaç dallarının orta noktası blok yakalama noktası olması için tıklanır. Açılan diyalog kutusunda OK sekmesine basıldığında yaprakli adında yeni bir blok oluşturulur.

Oluşturulan bu bloklar kopyalanarak taşınmak istendiğinde üzerlerine bir kez tıklanarak seçilebilirler. Bu bloklar block > insert seçilerek açılan diyalog kutusundan oluşturulan bloklardan birisi seçilerek kopyalanabilir. Açılan insert diyalog kutusunda ibreli seçilir ve ok tuşuna basılarak ibreli ağaç sembolü farklı yerlere yerleştirilebilir. Seçilen ibreli ağaç istenilen noktaya yerleştirilir. 

Block komutunun, kısa komutu ‘b’ dir. Block komutunu aktif hale getirmek için komut satırına b yazılıp enter’a basılır.

Scale komutunun, kısa komutu ‘sc’ dir. Scale komutunu aktif hale getirmek için komut satırına sc yazılıp enter’a basılır.

Nesneleri ölçeklendirme için scale komutu kullanılır. Örnek olarak ibreli ağaç sembolünü ölçeklendirmek için Modify > scale seçilerek scale komutu aktif hale getirilir. İbreli ağaç üzerine tıklanarak ibreli ağaç seçilir ve enter tuşuna basılır. Enter tuşuna basıldığından ölçeklendirme yapabilmek için bir baz noktası gösterilmesi (specify base point) gerekir. Baz noktası olarak ibreli ağaç bloğunun orta noktası seçilir. Baz noktası seçildikten sonra specify scale factor (ölçek değeri) değeri 0.2 olarak girilir ve enter tuşuna basılırsa ibreli ağaç sembolü 5 kat küçülür. Eğer specify scale factor değeri 3 olarak girilip enter tuşuna basılırsa o zaman sembol üç kat büyütülecektir.

Var olan bir bloğu kendisini oluşturan objelere ayırmak için explode komutu kullanılır. Yine daha önce blok haline getirilen ibreli ağaç bloğunu kendini oluşturan ağaç dallarına ayırmak için modify > explode komutu seçilerek explode komutu aktif hale getirilir. İbreli ağaç bloğu üzerine tıklanıp enter tuşuna basıldığında ibreli ağaç çizimi blok olma özelliğini kaybeder. Artık her bir çizgi bağımsız hareket etmektedir. Nesne blok halindeyken üzerine tek tıklama ile tüm blok seçilirken explode (patlama) işleminden sonra her ağaç dalı ayrı ayrı seçilir.

Rotate komutunun, kısa komutu ‘ro’ dir. Rotate komutunu aktif hale getirmek için komut satırına ro yazılıp enter’a basılır.

Objeler rotate (döndürme) komutu kullanılarak döndürülür. Örneğin çizimde var olan sağ alttaki karenin döndürülmesi için modify > rotate seçilerek rotate komutu aktif hale getirilir. Kare seçilir ve enter tuşuna basılır. Döndürme işlemi için bir baz noktası tanımlamak gereklidir. Bunun için karenin en alt noktası endpoint ile yakalanarak baz noktası belirtilir. Specify rotation angle (döndürme açısı değeri) değeri girilir. Döndürme işlemi saat yönünün tersi yönde yapıldığı için girilen pozitif açı değerleri (45° gibi) objeyi saat yönünün tersi yönde döndürür. Negatif açı değeri (-45° gibi) objeyi saat yönünde döndürür. Bu işlem için saat yönünde döndürme yapılmak istendiğinden Specify rotation angle değeri (döndürme açısı değeri) -30° olarak girilir ve enter tuşuna basıldığından obje saat yönünde 30° döner. Objeleri x eksenine paralel olarak döndürmek için, referans açısı tanımlanarak döndürme yapılabilir. Bu işlem için modify > rotate seçilerek rotate komutu aktif hale getirilir. Döndürülecek kare seçilir ve enter tuşuna basılır. Karenin sol alt köşe noktası baz noktası olarak endpoint ile yakalanır. Specify rotation angle değeri girmeden r yazıp enter tuşuna basılır ve bu durumda döndürmeye referans olacak açı değerinin girilmesi gerekir. Bu referans açısı için karenin sol alt köşesi başlangıç noktası ve sağ alt köşesi bitiş noktası olacak şekilde bir baz çizgisi çizilir. İkinci nokta seçildikten sonra specify new angle (yeni açı değerinin tanımlama) 0° olarak girilir ve enter tuşuna basılır. Böylelikle kare x eksenine paralel hale gelmiş olur.

Obje germe işlemi stretch komutu ile yapılır. Objelerin belirlenen doğrultuda uzatılması genişletilmesi gibi işlemlerde kullanılan bir yapıdır. Örnek olarak bir karenin uzatılması için modify > strech seçilerek stretch komutu aktif hale getirilir. Stretch yaparken objeler crossing-window ile seçilir. C yazıp enter tuşuna basıldığında ve crossing obje seçme modu aktif hale gelir. Karenin üst kenar köşeleri seçilir ve enter tuşuna basılır. Stretch yapabilmek için bir baz noktası seçilir. Bu baz noktası karenin sağ üst kenar noktasıdır. Obje bu noktadan tutularak yukarı aşağı sağa sola herhangi bir ikinci noktaya kadar germe yapılabilir. Ayrıca ne kadar uzağa gerdirme yapılmak istenirse bu değer klavyeden de girilerek yapılabilir. Örneğin 10 birim yukarı stretch yapmak için klavyeden 10 yazılır ve enter tuşuna basılırsa kare 10 birim yukarı yönde stretch edilir. Stretch işlemi istenilen her yönde yapılabilir. Dikkat edilecek en önemli husus, kenarlar crossing-window ile seçilmelidir.

Objeler verilen birinci ve ikinci kırma uzunluklarına göre belirlenen uzunluklarda kırılır. Bu işlem chamfer komutu ile yapılır. Kırma işlemi bir örnek üzerinde incelenecek olursa, yatay ve düşeyde birer tane line komutu ile iki çizgi çizilir, birde polyline ile yatay ve düşeyde birer çizgi çizilir. Sol taraftaki çizgiler line komutu ile çizilen çizgiler, sağ taraftakiler polyline ile çizilen çizgilerdir. Modify > chamfer seçilerek chamfer komutu aktif hale getirilir. Chamfer komutu aktif hale getirildiğinde specify first chamfer distance and specify second chamfer distance (birinci ve ikinci kırma mesafelerini tanımlama) tanımlanması gerekmektedir. Bunu yapabilmek için komut ekranında Distance yazısına tıklanarak, ilk chamfer mesafesi için 3 girilir ve enter tuşuna basılır. İkinci chamfer mesafesi için 4 girilerek enter tuşuna basılır. İlk önce polyline ile oluşturulan çizgilerden düşey çizgi ilk çizgi (first line) olarak seçilir. Ardından polyline ile oluşturulan yatay çizgi ikinci çizgi (second line) olarak seçildiğinde, birinci çizgi 3 birim, ikinci çizgi 4 birim kırılarak birleştirilir. Aynı şekilde modify > chamfer seçilerek chamfer komutu aktif hale getirilir. Daha sonra birinci chamfer uzaklığı (specify first chamfer distance) 5 birim olarak girilerek enter tuşuna basılır. İkinci chamfer uzaklığı (specify second chamfer distance) yine 5 birim girilir ve enter tuşuna basılır. Daha sonra line ile oluşturulan yatay ve düşey çizgiler seçilerek her iki çizgi chamfer ile kırılarak birleştirilir. Chamfer ile kırılarak birleştirilen polyline çizgiler, birleştirme işleminden sonra yine polyline olarak kalır. Chamfer ile birleştirilen line çizgiler birleştirildikten sonra line olarak kalır. Polyline çizginin bir kenarına tıklandığında tüm çizgi seçilir, line çizgilerinin bir kenarına tıklandığında sadece o kenar seçili hale gelir.

Fillet komutu, iki tane çizginin belirlenen yarıçapa göre bir yay şeklinde birleştirilmesi işlemidir. Bu işlem için modify > Fillet seçilerek Fillet komutu aktif hale getirilir. Specify Fillet radius değeri (yay yarıçapı) 3 olarak girilir ve enter tuşuna basılır. Daha sonra sol tarafta bulunan line ile oluşturulan çizgiden yatay çizgi birinci çizgi (first line) düşey çizgi ikinci çizgi (second line) olarak seçildiğinde yarıçapı 3 birim bir yay ile çizgiler birleştirilir. Yine fillet komutu ile polyline ile oluşturulan bir poligon şeklinin kenarları yumuşatılabilir. Bunun için klavyeden fillet komutunun kısa yolu olan f yazılır ve enter tuşuna basıldığında fillet komutu aktif hale gelir. Specify fillet radius (fillet yay yarıçapı) 2 birim olarak girilir ve enter tuşuna basılır. Ekranda select first object görüldüğünde klavyeden p yazılıp enter tuşuna basılırsa select 2D polyline aktif hale gelir. Polyline şeklinde oluşturulan kare üzerine tıklandığında kare kenarları yarıçapı 2 birim yay şeklinde yumuşatılır. Fillet komutu kullanılarak nesneler birleştirilirken eğer yarıçap 0 girilirse nesneler doğrudan birleşir. Yani yay şeklinde olmadan birleşir.

Nesneler break komutu ile istenilen yerden ve istenilen uzunlukta birbirlerinden ayrıştırılabilirler. Belirlenen iki kesme noktası arasındaki kısım silinir. Bu işlemi görmek için modify > break seçilerek break komutu aktif hale getirilir. Select obje (obje seçme) çizim ekranının sol kısmında line ile oluşturulan çizgi kesilmek istenilen yere tıklanarak seçilir. Obje seçmek için tıklanan nokta break (kesme) noktasının ilk noktası olur. Specify second break point (ikinci kesme noktası) olarak yatay çizginin düşey çizgiye yakın olduğu köşeden ikinci nokta üzerine tıklandığında seçilen iki nokta arasındaki bölüm silinir.

Extend komutu çizgiyi istenilen yönde uzatılması işleminde kullanılır. Extend ile çizgi uzatmak için ilk önce çizginin uzatılacağı kenar seçilir. Ardından uzatılacak çizgi seçilir. Bu işlemi örnek üzerinde görmek için modify > extend seçilerek extend komutu aktif hale getirilir. Bu işlem için yine line ile oluşturulan çizgiler kullanılacaktır. Extend komutu aktif hale geldikten sonra select object ile line ile oluşturulan yatay çizgi uzatılacak kenar seçilir. Ardından enter tuşuna basılır ve uzatılacak çizgi düşey çizgi seçildiğinde, düşey çizgi yatay çizgi doğrultusuna kadar uzatılır. Enter tuşuna basılarak extend komutundan çıkılır.