BİLGİ TOPLUMU VE E-DEVLET

Türkiye’de e-Devlet faaliyetlerini düzenleyen mevzuat, daha önce de vurgulandığı gibi, temel bir “çatı” kanun bünyesinde değil, farklı yasa ve yönetmeliklerde dağınık bir şekilde bulunmaktadır.

Türkiye’nin e-Devlet konusunda uluslararası sıralamalarda daha üst basamaklara ulaşabilmesi için telekomünikasyon altyapısı alanındaki performansını artırması şarttır.

E-Devlet uygulamaları bağlamında anılabilecek en önemli siyasi sorun alanı, siyasi sahiplenme ve destek eksikliğidir.

İnsan kaynakları perspektifinden ele alındığında, e-Devlet konusunda yetişmiş uzman personelin nasıl istihdam edileceği, nasıl yetiştirileceği ve nasıl kaybedilmeyeceği/ elde tutulacağı meseleleri acil ve detaylı bir şekilde ele alınmalıdır.

Ayrıca, kamu sektöründe bilişim personelinin istihdamının çeşitli boyutlarının (özlük hakları, kadro, unvan ve görevler, bilişim personeli seçim ve terfi esasları ve sınavları, vb.) düzenlenmesi konusunda çalışmalara devam edilmesi yararlı olacaktır.

Sayısal bölünmenin azaltılabilmesi için öncelikle bu sorunun çeşitli boyutlarının detaylı olarak ölçülmesi ve uygulanan politikalar sonucunda her yıl alınan mesafenin anlaşılabilmesi gerekmektedir. Bu konuda örnek alınabilecek bir ülke olan Güney Kore, Ulusal Bilgi Toplumu Ajansı eliyle sayısal bölünmenin çeşitli boyutlarına yönelik ölçme ve değerlendirme çalışmaları yapmaktadır. Bu amaçla Güney Kore’de 2003 yılından bu yana bir sayısal bölünme endeksi çıkartılmakta ve endeks verileri sayısal bölünmeyi azaltmayı amaçlayan kamu politikaları için temel bir veri kaynağı olarak kullanılmaktadır.

Türkiye’de bugüne kadar gerçekleştirilen e-Devlet projelerinin planlama, uygulama ve değerlendirme safhalarında elde edilen idari, yasal, teknik ve mali deneyim ile iyi uygulama örnekleri, dikkatli bir planlama ve ürün hâline getirme süreci sonrasında başka ülkelere ihraç edilebilir.

Bu iki bağlantılı kavramdan ilki olan büyük veri, veri üretim kaynaklarının artması ve çeşitlenmesi sonucunda uygarlık tarihinde görülmemiş miktarlara ulaşan, karmaşık, birçok veri türünü (yazı, rakam, görüntü, ses, vb.) içeren ve ancak gelişmiş bilgisayarlar/yazılımlar vasıtasıyla hakkıyla analiz edilebilen veriler için kullanılan genel isimdir. Veri miktarının artışına paralel olarak veri depolama ve işleme teknolojilerinin de hızlı gelişimi karmaşık büyük veri analizlerini mümkün hâle getirmiştir. Büyük veri yaklaşımıyla yapılan analizler, genel olarak kamu yönetimi sisteminde, özel olarak da e-Devlet faaliyetlerinde giderek artan oranda önem kazanmaktadır.

Büyük veri kavramı özellikle 2010’lardan itibaren daha fazla tartışılmaya başlanmıştır. Bu durumun temel nedeni, dijital veri üretiminin geometrik olarak artmasıdır. Bir iddiaya göre, son 5 yılda üretilen (dijital) veri miktarı, yazının keşfinden o zamana kadar üretilen veri miktarını geçmiştir. Veri miktarındaki bu büyük artışın temel nedeni, dijital veri üreten yeni kaynakların ortaya çıkmasıdır.

Büyük veri analizleri yoluyla e-Devlet hizmetleri üretilir ve kamu politikaları oluşturulurken veri güvenliği ve mahremiyetinin sağlanmasına da dikkat edilmesi kritik önem taşımaktadır.

Kamu sektörüne ait verilerin açık veri olarak paylaşımı konusunda öncü ülkelerden biri olan ABD’de ise gizlilik içermeyen veri setleri 2009 yılından beri “http://www.data.gov” adresinde internet üzerinde yayımlanmaktadır.

Türkçe’ye “kayıt zinciri” ya da “blokzincir teknolojisi” olarak çevrilen İngilizce blockchain kavramı, son yıllarda gerek özel sektörde gerekse de kamu sektöründe kullanımı katlanarak artan bir teknolojidir. Kayıt zinciri, merkezi değil, dağıtık bir teknolojidir; çünkü tek bir merkez tarafından yönetilmez ve kaydedilmez. Şeffaflık sağlar; çünkü kayıt sisteminin içeriği ve işleyişi tüm taraflara açıktır. Kayıt işleminin tüm taraflarına kaydın bir kopyası verilir. Kayıt/veri tahrifatı yoluyla sahtecilik yapılmasını önler. Dolayısıyla güvenlik düzeyi yüksektir. Tüm bu özellikleri nedeniyle blokzincir teknolojisi alternatif kayıt yöntemlerine göre daha basit, hızlı ve düşük maliyetli bir veri kayıt yöntemidir.

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Haberleşme Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan 2016–2019 Ulusal e-Devlet Stratejisi ve Eylem Planı I. Değerlendirme Raporu’nda yer alan Eylem İlerleme Tablosunda, e-Devlet Araştırmaları Programı’nın oluşturulması ve desteklenmesi eylemi ilerleme durumu yüzde 0 (sıfır) olarak belirlenmiştir.

E-Devlet alanında vatandaşların nitelik ve nicelikçe artan, çeşitlenen rolleri, vatandaştan vatandaşa (C2C) gibi yeni e-Devlet etkileşim kategorilerini ortaya çıkarmıştır.

E-Devlet alanında yaşanan teknolojik sorunlardan birincisi, altyapıdaki eksikliklerdir.

Bilişimsizlik maliyeti kavramı, aşağıda sıralanan alt kategorileri içerecek şekilde tarif edilmiştir (TBD Kamu-BİB, 2002: 148-152). 1. Bitirilmesi gereken sürede bitmeyen ve uzayan e-Devlet projelerinin sebep olduğu zararlar ve getirdiği ek maliyet ile bu uygulamalar bitseydi edinilecek kazançların kaybı,
2. Hâlâ teknoloji yoluyla değil geleneksel yöntemlerle iş görülmesinden kaynaklanan kayıplar,
3. E-Devlet uygulamalarının getireceği domino etkisi kazançlar ve saklı potansiyellerin kullanılamamasından doğan zararlar.

Özel sektördeki kurumların maruz kaldığı sayısal bölünmeyi ölçmek için ise, yine TÜİK tarafından 2005 yılından beri “Girişimlerde Bilişim Teknolojileri Kullanım Anketi” çalışması yapılmaktadır.

Kamu kurumlarında yürütülen e-Devlet projelerinin ürün hâline getirilme modelinde (1) iyi tasarlanmış bir pazarlama/iş modeli, (2) kullanıcı dostu arayüzler, (3) destek ve eğitim programları ve (4) mevzuat danışmanlığı gibi farklı ihtiyaçlara yanıt vererek birbirini tamamlayan bileşenler bulunmalıdır.
E seçeneği bunlardan birisi değildir.

Kamu yönetimi sistemlerinde yapay zekâ kullanımının başlıca yararları; bilgi işleme gücünün artırılması, iş yükü atama ve iş görme süreçlerinin etkinleştirilmesi, iş gücünden tasarruf edilmesi
olarak sıralanabilir.Dolayısıyla B seçeneği yanlıştır.

Gelecek Enstitüsü (Institute for the Future) tarafından tasarlanan ve bugün aktif olarak kullanımda olmayan Superstruct oyununda, dünyanın sonunun gelmesine sadece 25 yıl kaldığı varsayımından hareketle katılımcıların yeryüzünde hayatta kalabilmek amacıyla ortaklaşa fikirler geliştirmesi istenmiştir. Oyun, 2008 yılının Eylül ve Kasım ayları arasında 7.000 kişi tarafından oynanmıştır. Oyuncular, insanlığın hayatta kalmasına yardımcı olabilecek 500’ün üzerinde fikir geliştirmişlerdir.

Kripto paraların kullanımını mümkün kılan teknoloji olan kayıt zinciri (blockchain) yardımıyla kamu sektöründe verilen bazı bilgi ve hizmetleri daha basit, hızlı ve düşük maliyetli bir şekilde kayıt altına almak mümkün olabilir.

e-Devlet alanında genel kabul görmüş elektronik etkileşim kategorileri, uygulamada ve akademik literatürde devletten özel sektöre (G2B) olarak belirlenmiştir.

e-Devlet faaliyetleri sırasında yaşanan belli başlı sorunlar;sayısal bölünme, internet sansürü, gözetim uygulamaları gibi sorunlar sıralanabilir.Dolayısıyla C seçeneği doğrudur.

A seçeneği dışındaki seçenekler sorunları çözmeye ve uygulamanın geleceğine yön verebilecek adımlardır.