BİLGİ TOPLUMU VE E-DEVLET

EGM kurumsal web sitesinde sunulan bilgi ve hizmetler incelendiğinde oldukça zengin bir içerik göze çarpmaktadır. Bu içerikler içindeki çarpıcı bir örnek, EGM bünyesinde 2014’te kurulan Kayıp Alarmı Koordinasyon Merkezi tarafından yürütülen “Kayıp Alarmı” hizmetidir.

Denizli Büyükşehir Belediyesinde uygulanan bu projede, trafikte sürücülerin ve yolcuların güvenliğini artırmak amacıyla kent merkezinde hizmet vermekte olan 150 belediye otobüsü, 763 minibüs ve 1203 servis aracına mobil kayıt cihazları, HD güvenlik kameraları, GPS ile uzaktan takip ve denetim sistemi kurulmuştur. Ayrıca tüm araçlara yerleştirilen Acil Durum Düğmesi uygulaması ile kaza, gasp, hırsızlık ve acil sağlık sorunları gibi olaylara en hızlı biçimde müdahale edilebilmesi sağlanmıştır.

Kitle gözetim fikrinin ve bu amaçla üretilen sistemlerin ilk örneklerinden biri, Jeremy Bentham’ın 1785 yılında tasarladığı “modern” hapishane modelidir. Bentham’ın “Panopticon” (“pan”=bütünü, “opticon”=gözlemlemek) adını verdiği bu hapishane modelinin birkaç katlı tek odalı hücrelerden oluşan bir halka üzerine kurulu olması öngörülmüştü.

"Kişi hak ve özgürlüklerine müdehale ederek etkin bir şekilde denetim faaliyeti yapılması" şelindeki "C" şıkkı, "Kişi hak ve özgürlüklerine dokunmadan etkin bir şekilde denetim faaliyeti yapılması" biçiminde olmalıdır.

Amerika Birleşik Devletleri 2009 yılında siber uzayı (İnterneti); kara, deniz, hava ve uzaya ek olarak beşinci nüfuz alanı olarak ilan etmiş; e-Devlet alanına ve bu alanın dijital altyapısına yönelik yatırımları ise stratejik bir ulusal varlık olarak tanımlamıştır

POLNET sisteminin kurulmasının çeşitli nedenleri bulunmaktadır (Yalçınkaya, 2007: 44-45): İlk olarak, artan kentli nüfus, çeşitlenen suç oranları ve internet teknolojisinin yaygınlaşması gibi toplumsal ve teknolojik gelişmeler, güvenlik hizmetleri alanında elektronik sistemlerin kullanımını mümkün ve gerekli kılmıştır. İkinci olarak, vatandaşların nicelik ve nitelik açısından artan kamu hizmeti beklentileri ve buna paralel olarak e-Devlet hizmetlerinin de yaygınlaşması, güvenlik hizmetleri alanında da benzer bir elektronik bilgi ve hizmet talebi meydana çıkartmıştır. Üçüncü olarak, elektronik sistemlerin toplam işletim maliyetlerini düşüreceği ve insan hatası gibi birçok alanda iyileştirmeler sağlayacağı anlaşılmıştır. Dördüncü olarak, POLNET gibi sistemlerin güncel ve doğru veriler üreterek güvenlik uygulamalarındaki planlama ve karar verme süreçlerine sağlıklı girdiler üreteceği öngörülmüştür. Beşinci olarak, Türkiye’deki güvenlik teşkilatları arasında giderek artan bilgi ve belge paylaşımı gereksinim ve taleplerine yanıt verilmesi amaçlanmıştır. Altıncı ve son olarak, benzer bilgi ve belge paylaşımı gereksinim ve talepleri Türk Polis Teşkilatı ile EUROPOL ve INTERPOL gibi uluslararası güvenlik teşkilatları arasında geçerli hâle gelmiştir.

Acaba gerçekten de teknolojinin daha fazla kullanılması yoluyla güvenlik hizmetlerinin miktarının, hızının ve kalitesinin artırılmasına ihtiyaç var mıdır? Bu soruya yanıt verebilmek, yani vatandaşların güvenlik alanındaki hizmetlerden ne ölçüde memnun olduğunu ölçmek için Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından her yıl yapılan “Yaşam Memnuniyeti Araştırması” bünyesinde bazı ölçme ve değerlendirmeler yapılmaktadır.

Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde 2011 yılında bir siber suçlarla mücadele birimi kurulmuştur.

Bu birimle eş güdümlü çalışacak şekilde, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı bünyesinde de bir Siber Güvenlik Kurulu oluşturulmuştur.

Jandarma Genel Komutanlığı web sitesinde bulunan “ Kimlik Bildirim Sistemi” ve “ Kiralık Araç Bildirim Sistemi” bağlantıları kamu kurum ve kuruluşları arasındaki veri akışına, dolayısıyla “devletten devlete” elektronik etkileşim kategorisine girmektedir.

Yine aynı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Cumhurbaşkanlığı idari yapısı içerisinde yer alan politika kurullarından biri olarak “Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu” kurulmuştur (Madde 20). Bu kurulun görevleri (Madde 26 ğ fıkrası) arasındaki “Siber güvenlik ile ilgili politika ve strateji önerileri geliştirmek” görevi, e-Devletin güvenlik boyutu açısından dikkat çekmektedir.

Bu işlemler içindeki çarpıcı bir örnek, EGM bünyesinde 2014’te kurulan Kayıp Alarmı Koordinasyon Merkezi tarafından yürütülen “Kayıp Alarmı” hizmetidir.

Teknolojik gelişmelerin iç ve dış güvenlik alanlarında kullanılması, yeni bir olgu değildir. Örneğin, Osmanlı İmparatorluğu’nda 15. ve 16. yüzyıllarda Batılı ülkeleri gezerek, gerek askerî gerekse sivil alandaki en son bilimsel ve teknolojik gelişmeleri öğrenerek Bab-ı Âli’ye rapor vermekten sorumlu bir bilim insanı ve kâşif grubu bulunmaktaydı. Doğru cevap A’ dır.

Onuncu Kalkınma Planı’nda güvenlik politikaları ile teknoloji ilişkisinin yasal altyapısındaki bazı eksikliklere de dikkat çekilmiştir. Bu eksiklikler (T.C. Kalkınma Bakanlığı, 2013: 38, 96, 98) ve giderilmesine yönelik plan döneminde atılan adımlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Doğru cevap B’ dir.

“Devletten vatandaşa” elektronik etkileşim kategorisine bir örnek olarak “Jandarma İhbar/İmdat” hizmeti verilebilir. Bu soruda da benzer bir şekilde emniyet ihbar hattı örnek gösterilmiştir. Doğru cevap C’ dir.

Güvenlik alanında e-Devlet bilgi ve hizmetleri sunan temel kamu politikası aktörleri; bu konuda faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşlarıdır. Bunlar arasında da en merkezi konumda bulunan ve Türkiye’deki güvenlik politikaları sisteminin üç temel sacayağını oluşturan kurumlar; İçişleri Bakanlığına bağlı Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Genel Komutanlığıdır. Doğru cevap D’ dir.

Millî Savunma Bakanlığı’nın E-Devlet Kapısında sunduğu bilgi ve hizmetler arasında “Lojistik Seferberlik Hizmetleri” başlığı altında aşağıdaki üç adet hizmet vardır:

Doğru cevap E’ dir.

Denizli Büyükşehir Belediyesi Toplu Taşıma Denetim Sistemi ve Okul Yolu Projesi: Denizli Büyükşehir Belediyesinde uygulanan bu projede, trafikte sürücülerin ve yolcuların güvenliğini artırmak amacıyla kent merkezinde hizmet vermekte olan 150 belediye otobüsü, 763 minibüs ve 1203 servis aracına mobil kayıt cihazları, HD güvenlik kameraları, GPS ile uzaktan takip ve denetim sistemi kurulmuştur. Ayrıca tüm araçlara yerleştirilen Acil Durum Düğmesi uygulaması ile kaza, gasp, hırsızlık ve acil sağlık sorunları gibi olaylara en hızlı biçimde müdahale edilebilmesi sağlanmıştır (Denizli Büyükşehir Belediyesi, 2019). Bu kapsamda geliştirilen “Okul Yolu” uygulamasıyla söz konusu mobil uygulamayı cep telefonlarına indiren ve servisten kullanıcı adı ve şifresi alan veliler, servisin ne zaman yola çıktığı, belli bir durağa çocuğun ne zaman geleceği ve okula varıp varmadığı gibi birçok bilgiyi uygulama üzerinden takip edebilmektedir. Böylece trafikteki olası gecikmeler ile çocukların güvenli seyahat edip etmediği ile ilgili bilgilerin anlık olarak takip edilebilmesi sağlanmıştır. Ayrıca servis aracı öğrenciyi alacağı durağa/eve gelmeden önce kısa mesaj göndermekte, böylece çocuğun dışarıda beklerken sıcağa ya da soğuğa çok fazla maruz kalmasının da önüne de ge­çilmektedir. Her anne-babanın sadece kendi çocuğunu izleyebileceği bu sistemde böylece öğrenci ve ailenin de veri güvenliğine dikkat edilmiştir. Doğru cevap A’ dır.

Yeni teknolojilerin güvenlik politikalarında kullanım örnekleri güvenlik kamerası sistemleri, insansız hava araçları ve teknolojik-destekli sınır güvenlik duvarı sistemlerini içermektedir. Doğru cevap E’ dir.

Güvenlik politikalarında İHA’ların giderek daha fazla kullanılması sonucunda birtakım sorunlar da yaşanmaktadır. Örneğin; ABD’nin Pakistan, Somali ve Yemen gibi dünyanın diğer ucundaki ülkelerde silahlı İHA’ları yaygın olarak kullanımı, uluslararası hukuk kurallarına uygunluk, uzun vadede etkinlik ve sürdürülebilirlik açılarından tartışılmaktadır (Boyle, 2013). İHA’ların yaygın kullanımı sonucunda özel hayatın mahremiyetinin daha fazla ihlal edildiği yönündeki kaygılar artmaktadır. Ayrıca giderek artan sayıda sivilin İHA sahibi olması ve bu araçları aktif olarak kullanması, başta ticari ve askerî uçaklar olmak üzere tüm askerî ve sivil hava taşıtlarının seyrüsefer güvenliğini de teh­likeye düşürmektedir. Doğru cevap A’ dır.