BİLGİ TOPLUMU VE E-DEVLET

Türkiye’de ise bilgi ve iletişim teknolojilerinin güvenlik uygulamalarına daha fazla entegre edilmesi sürecinin temelleri 1980’lerde atılmaya başlanmışsa da uygulamalar sistematik olarak 2000’li yılların başında POLNET (Polis Bilgi(sayar) Ağı) projesi ile somutlaşmıştır.

Bu aşamalardan ilki, 1981 yılında Emniyet Genel Müdürlüğü Bilgi İşlem Merkezi’nin kurul- masıdır.

Üçüncü aşama ise 1996 yılında başlayan idari ve teknik yeniden yapılanma süreci ve 2000 yılında uygulamaya geçirilen POLNET projesi dönemidir

Güvenlik politikaları kavramı, devlet düzeyinde ele alındığında, devletin iç ve dış tehditlere karşı korunması ile bu tehditleri ortadan kaldırmak veya en alt düzeye indirmek amacıyla planlanan, uygulanan ve değerlendirilen hareket tarzları olarak tanımlanabilir. Bu politikalar, kendi içinde, önleyici, izleyici ve düzenleyici politikalar veya hizmetler şeklinde alt kategorilere ayrılabilir. Dördüncü ve son bir alt kategori olarak da ilk üç alt kategorinin sorunsuz biçimde çalışması için destek hizmetleri alt kategorisinin varlığı bu tabloya eklenmelidir.

Osmanlı İmparatorluğu’nda 15. ve 16. yüzyıllarda Batılı ülkeleri gezerek, gerek askerî gerekse sivil alandaki en son bilimsel ve teknolojik gelişmeleri öğrenerek Bab-ı Âli’ye rapor vermekten sorumlu bir bilim insanı ve kâşif grubu bulunmaktaydı. “Taife’i Efrenciyan” adı verilen bu grubun üyelerinin raporları yardımıyla, Avrupa ülkelerindeki en yeni bilimsel ve teknolojik gelişmeler Osmanlı İmparatorluğu’nun yürüttüğü askerî ve sivil faaliyetlere uyarlanıyordu.

Türkiye’de ise bilgi ve iletişim teknolojilerinin güvenlik uygulamalarına daha fazla entegre edilmesi sürecinin temelleri 1980’lerde atılmaya başlanmışsa da uygulamalar sistematik olarak 2000’li yılların başında POLNET (Polis Bilgi(sayar) Ağı) projesi ile somutlaşmıştır.

Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde 2011 yılında bir siber suçlarla mücadele birimi kurulmuştur. Bu birimle eş güdümlü çalışacak şekilde, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı bünyesinde de bir Siber Güvenlik Kurulu oluşturulmuştur.

Farklı acil durum hizmetleri için farklı acil çağrı numaraları yerine tüm bu hizmetlerin tek bir numara (112) altında toplanmasını amaçlayan Acil Çağrı Merkezleri Projesi başlatılmıştır. Farklı ülkelerde farklı ortak acil çağrı numaraları kullanılmaktadır.

1.Onuncu Kalkınma Planı hazırlıkları yapılırken kişisel verilerin korunması ile ilgili yasal bir düzenlemenin henüz kanunlaşmamış olması ciddi bir eksiklik olarak görülmüştür. Bu eksiklik, 2016 yılında 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle giderilmiştir. Söz konusu kanunla, Kişisel Verileri Koruma Kurumu ve Kişisel Verileri Koruma Kurulu adında birbirini tamamlayan iki kurumsal yapı kurulmuştur (https://www.kvkk.gov.tr). 2. Ulusal bilgi güvenliği alanında yasal düzenleme eksikliğine dikkat çekilmiştir. 3. Elektronik ticaret alanında var olduğu vurgulanan yasal düzenleme eksikliği 2014 yılında yasalaşan 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile giderilmiştir. 4. Güvenlik kavramının bir başka boyutu olan biyolojik güvenlik (Biyo-güvenlik) alanında da kanuni düzenleme eksikliğine dikkat çekilmiştir. Özellikle genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO) içeren, ileri teknolojiler kullanılarak üretilmiş ürünlere yönelik biyo-güvenlik kriterleri üretilmesi gerektiğine dikkat çekilmiştir. Yine bu alanda da vurgulanan yasal düzenleme eksikliği, 2010 yılında kanunlaşan 5977 sayılı Biyogüvenlik Kanunu ile büyük ölçüde giderilmiştir.

E-Devlet projelerinde mahremiyete ve bilgi güvenliğine dikkat edilmesi (s. 40, 43), • Kamu Entegre Veri Merkezleri bağlamında siber güvenliğe önem verilmesi(s. 65-66), • Elektronik veri ve belge paylaşım altyapılarında veri güvenliğinin üst düzeyde sağlanması (s. 67), • Merkezi Kimlik Doğrulama Sistemi’nin yaygınlaştırılması bağlamında bir güvenlik ve gizlilik protokolünün hazırlanması (s. 71) ve • Açık Veri Paylaşım Portalı’nın oluşturulması çerçevesinde kişisel bilginin güvenliğinin ve mahremiyetinin gözetilmesi (s. 153) gibi başlıklar tespit edilmiştir.

Türkiye’de güvenlik alanında sunulan e-Devlet hizmetleri denildiğinde akla ilk gelen kurum, İçişleri Bakanlığı’na bağlı Emniyet Genel Müdürlüğüdür (EGM). EGM kurumsal web sitesinde sunulan bilgi ve hizmetler incelendiğinde oldukça zengin bir içerik göze çarpmaktadır. Örneğin; bu web sitesini kullanarak ihbarda bulunmak, trafik cezası, otopark, kayıp şahıs veya çocuk sorgulamak ve kayıp alarmı vermek gibi hizmetlere erişmek mümkündür.

E-Devlet Kapısı bünyesinde Millî Savunma Bakanlığının sunduğu bilgi ve hizmetler ise toplam 15 adettir. Bu bağlamda, “ASAL Bedelli Askerlik İşlemleri” başlığı altında “ASAL Bedelli Sınıflan dırma Sonuç Sorgulama” hizmeti verilmektedir. “ASAL Randevu İşlemleri” başlığı altında ise “ASAL Randevu Başvuru” hizmeti sunulmaktadır. “ASAL Yoklama İşlemleri” başlığı altında aşağıdaki dört adet hizmet vardır: • ASAL Yoklama Başvurusu • ASAL Yoklama Başvurusu Belge Doğrulama • ASAL Adres Bilgileri Teyidi ve Güncellenmesi • ASAL Celp Dönem Tercihi

Kitle gözetim fikrinin ve bu amaçla üretilen sistemlerin ilk örneklerinden biri, Jeremy Bentham’ın 1785 yılında tasarladığı “modern” hapishane modelidir. Bentham’ın “Panopticon” (“pan”=bütünü, “opticon”=gözlemlemek) adını verdiği bu hapishane modelinin birkaç katlı tek odalı hücrelerden oluşan bir halka üzerine kurulu olması öngörülmüştü.

“Taife’i Efrenciyan” adı verilen bu grubun üyelerinin raporları yardımıyla, Avrupa ülkelerindeki en yeni bilimsel ve teknolojik gelişmeler Osmanlı İmparatorluğu’nun yürüttüğü askerî ve sivil faaliyetlere uyarlanıyordu

Türk Polis Teşkilatı’nda bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımının gelişimini üç aşamada değerlendirmiştir: Bu aşamalardan ilki, 1981 yılında Emniyet Genel Müdürlüğü Bilgi İşlem Merkezi’nin kurulmasıdır. İkinci aşamada 1989 yılından itibaren bir “Polis Bilgisayar Ağ”ı kurulmaya başlanmıştır. Bu ağ ile 1995 yılına kadar merkez ve taşra teşkilatının bilgisayar ve İnternet altyapısı oluşturulmaya ve farklı birimler bu ağ üzerinden birbirine bağlanılmaya çalışılmıştır. Üçüncü aşama ise 1996 yılında başlayan idari ve teknik yeniden yapılanma süreci ve 2000 yılında uygulamaya geçirilen POLNET projesi dönemidir

Türkiye’de kolluk kuvvetlerinin bilgi ve iletişim teknolojilerinden yararlanma çabaları, yeni bir olgu değildir; 1980’lere kadar geriye gitmektedir

POLNET sisteminin kurulmasının çeşitli nedenleri bulunmaktadır: İlk olarak, artan kentli nüfus, çeşitlenen suç oranları ve internet teknolojisinin yaygınlaşması gibi toplumsal ve teknolojik gelişmeler, güvenlik hizmetleri alanında elektronik sistemlerin kullanımını mümkün ve gerekli kılmıştır. İkinci olarak, vatandaşların nicelik ve nitelik açısından artan kamu hizmeti beklentileri ve buna paralel olarak e-Devlet hizmetlerinin de yaygınlaşması, güvenlik hizmetleri alanında da benzer bir elektronik bilgi ve hizmet talebi meydana çıkartmıştır. Üçüncü olarak, elektronik sistemlerin toplam işletim maliyetlerini düşüreceği ve insan hatası gibi birçok alanda iyileştirmeler sağlayacağı anlaşılmıştır. Dördüncü olarak, POLNET gibi sistemlerin güncel ve doğru veriler üreterek güvenlik uygulamalarındaki planlama ve karar verme süreçlerine sağlıklı girdiler üreteceği öngörülmüştür. Beşinci olarak, Türkiye’deki güvenlik teşkilatları arasında giderek artan bilgi ve belge paylaşımı gereksinim ve taleplerine yanıt verilmesi amaçlanmıştır. Altıncı ve son olarak, benzer bilgi ve belge paylaşımı gereksinim ve talepleri Türk Polis Teşkilatı ile EUROPOL ve INTERPOL gibi uluslararası güvenlik teşkilatları arasında geçerli hâle gelmiştir.

Güvenlik alanında sunulan e-Devlet hizmetleri incelendiğinde, bu alanda devletten devlete, devletten özel sektöre ve devletten vatandaşa olmak üzere, bütün temel e-Devlet elektronik etkileşim kategorilerini kapsayacak bilgi ve hizmetlerin sunulduğu görülmektedir.

Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi’nin örgütsel yapılanmasını ortaya koyan 10 Temmuz 2018 tarihli ve 1 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde (Madde 6) Cumhurbaşkanı adına iç ve dış güvenlik ile terörle mücadele konusunda eş güdümün sağlanması için gerekli çalışmaları yapmak görevi Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığına verilmiştir (T.C. Resmî Gazete, 2018). Bu amaçla İdari İşler Başkanlığı bünyesinde Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü kurulmuştur (Madde 6).