BİLGİ TOPLUMU VE E-DEVLET

E-Parlamento, bir yasama organının bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımı yoluyla daha şeffaf, erişilebilir ve hesap verebilir olması, insanları çeşitliliği koruyarak yapabilir kılması ve parlamento belgelerine daha fazla erişim sağlayarak kamu yaşamına ve faaliyetlerine daha fazla dâhil olmayı mümkün hâle getirmesidir. Bilgi ve iletişim teknolojilerine erişimi olan paydaşların parlamentoların başlıca işlevleri olan temsil, kanun koyma ve gözetim işlevlerini etkili bir şekilde desteklediği bir örgüt türüdür. Modern teknoloji ile standartların uygulanması ve bunu destekleyen kamu politikaları yardımı ile adil ve kapsayıcı bir bilgi toplumunun gelişimini teşvik eder.

Fransa Parlamentosu tarafından kullanılan “Parlamento ve Vatandaş” (Parlement & Citoyens) uygulaması, kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan SmartGov tarafından tasarlanmış ve geliştirilmiştir.

E-Parlamento uygulamalarının bir diğer kayda değer örneği ise, 2011 yılında Belçika’nın Brüksel şehrinde açılan Avrupa Parlamentosu Ziyaretçi Merkezi veya diğer adıyla Parlamentarium’dur.

2018 Dünya E-Parlamento Raporu’na göre milletvekillerinin %96’sı vatandaşlarla mobil cihazlar üzerinden iletişim kurmaktadırlar.

E-Parlamento uygulamalarının temsil/katılım ve denetim/gözetim işlevleri açısından en orijinal ve ilgi çekici örneklerinden biri de Şili’deki “sanal senatör” uygulamasıdır. Şili Senatosu’nda 2012’de uygulanmaya başlanan bu sistemde, milletvekillerine/ senatörlere ek olarak, parlamentoda verilen/verilecek kararlar hakkında oy kullanmak isteyen Şili vatandaşları da kendilerini sanal senatör olarak kaydettirebilmektedirler.

Parlamentolar-Arası Birlik, 2007 yılından beri iki yılda bir küresel düzeyde bir e-Parlamento konferansı olan Dünya E-Parlamento Konferansı’nı düzenlemektedir.

Dünya E-Parlamento Raporu adı verilen çalışma serisinin son raporu, 2018 yılında kamuoyunun dikkatine sunulmuştur.

Dünya E-Parlamento Konferansı, 2018 yılının 3-5 Aralık tarihleri arasında İsviçre’nin Cenevre kentinde düzenlenmiştir.

Parlamentolar-Arası Birlik, e-Parlamento konusunda faaliyet göstermek amacıyla 2018 yılı Aralık ayında yeni bir araştırma ve uygulama merkezi daha kurmuştur. “Parlamentolarda Yenilikçilik Merkezi” (Centre for Innovation in Parliament) adı verilen merkez, Parlamentolar-Arası Birlik ile ulusal düzeydeki parlamentolar arasında bir ortaklık şeklinde örgütlenmiştir.

Başarılı e-Parlamento uygulamalarından biri olan ABD Kongresi web sitesi aynı zamanda bu alandaki ilk örneklerden de biridir. 1995 yılında Kongre Kütüphanesi tarafından adını ilk ABD başkanlarından Thomas Jefferson’dan alan THOMAS sistemi üzerinde çalışmaya başlamıştır.

Parlamentoların yapı ve işleyişi uzun süre çok fazla değişmese de 20. yüzyılın son çeyreğinde başta internet olmak üzere bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle ve yaygınlık kazanmasıyla beraber bu alanda önemli değişimler yaşanmaya başlanmıştır (Leston-Bandeira, 2007). Daha 1990’ların başında Griffith (1991a), ABD Kongresi Araştırma Birimi’nde (Congressional Research Service) bilgi teknolojilerinin nasıl kullanıldığı ve
başka ne şekillerde kullanılabileceği konusunda analizler gerçekleştirmiştir. Yine Griffith (1991b), bilgi teknolojilerinin ABD’nin Soğuk Savaş dönemindeki en büyük siyasi, ekonomik ve askerî rakibi olan Sovyetler Birliği Parlamentosunda ne şekilde kullanıldığını da araştırmıştır. E-Parlamento uygulamaları yeni ortaya çıkmamıştır. Bu yöndeki faaliyetler 1990’lardan beri devam etmektedir.

E-Parlamentoların ortaya çıkış ve gelişme süreçlerinde etkili olan faktörler incelendiğinde ise, bu konuda gerek vatandaşlardan gerekse de siyasi sistemin diğer paydaşlarından gelen bir talepten ziyade, parlamentoların bizzat kendilerinin teknoloji tabanlı yeni hizmet kanallarını arz ettikleri gözlenmektedir. Dolayısıyla e-Parlamento gelişimi, ağırlıklı olarak talep-odaklı değil, arz-odaklı bir süreç sonucunda şekillenmiş gibi görünmektedir. E Parlamento uygulamalarının ortaya çıkması ve yayılmasında vatandaş talebinden ziyade bu tip bir hizmetin parlamentolar tarafından arzı daha etkili olmuştur.

Kurumsal düzeydeki e-Parlamento faaliyetleri, başlıca üç başlık altında değerlendirilebilir: Aynı zamanda e-Parlamento uygulamalarının parlamento faaliyetlerine katma değer sağladıkları işlevler de olan bu kategoriler, (i) yasama sürecine katılım, (ii) iletişim ve temsil; ve (iii) denetim ve gözetimdir.

Elektronik devlet kavramının tanımının yapıldığı ve kategorilerinin anlatıldığı temel e-Devlet elektronik etkileşim kategorilerinin; devletten vatandaşa, devletten özel sektöre ve devletten devlete etkileşimi içerdiği anlatılmıştı. Aynı üç adet temel iletişim ve etkileşim kategorisi genel olarak e-Parlamento faaliyetleri için de geçerlidir.

E-Parlamentoların işlevleri incelendiğinde, yukarıdaki e-Devlet etkileşim kategorilerinden hemen hemen hepsine yönelik bir takım faaliyetlerde bulunulduğu anlaşılmaktadır. Örneğin; bir vatandaş bir kanun teklifi veya tasarısı ile ilgili komisyon tutanaklarını parlamento web sitesi üzerinden incelediğinde, burada devletten vatandaşa sunulan bir bilgi ve hizmet bulunduğu gözlenmektedir.

Konu ile ilk ilgilenen akademisyenlerde biri olan Sadioğlu (2008), Türkiye’de meclis düzeyinde e-Devlet uygulamalarının durumunu incelemiştir. Yazar, hem TBMM web sitesinin içeriğini analiz etmiş, hem de TBMM’yi ziyaret edip veri toplayarak bazı değerlendirmeler yapmıştır. Vardığı en önemli sonuç, gerek altyapı gerekse de vatandaşlara sunulan hizmetlerin çeşitliliği ve kalitesi bakımından TBMM’nin performansının küresel ortalamanın üzerinde olduğudur. Yazarın zayıf bulduğu ve giderilmesini yararlı gördüğü en temel eksiklik ise, vatandaş-milletvekili etkileşiminin tek yönlü ve yetersiz oluşudur

Parlamento kavramı “Fransa’da krallık zamanında vilayetlerde bulunan meclis” anlamına gelen
Fransızca “parlament” sözcüğünden gelmektedir.

Parlamentoların yapı ve işleyişi uzun süre çok fazla değişmese de 20. yüzyılın son çeyreğinde
başta internet olmak üzere bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle ve yaygınlık kazanmasıyla
beraber bu alanda önemli değişimler yaşanmaya başlanmıştır

Türkiye’de parlamentonun resmi web sitesi 1996 yılında “http://www.tbmm.gov.tr” adresinde işlerlik kazanmıştır.

Türkiye’de parlamentonun resmi web sitesi 1996 yılında “http://www.tbmm.gov.tr” adresinde işlerlik kazanmıştır.

1994 yılında, bir televizyon kanalı olarak kurulan
(Sobacı, 2012b) Meclis Televizyonu (Meclis TV,
http://tv.tbmm.gov.tr/) da zamanla televizyon yayınını web sitesi üzerinden de yapar hâle gelmiştir.