BİLGİ TOPLUMU VE E-DEVLET

Son bilgi toplumu stratejisi ve eylem planı olan 2006 -2010 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı’nın başlangıç tarihi 2006 yılıdır.

Türkiye’ye internet bağlantısının gelmesinden sadece üç sene sonra, 1996 yılında, Başbakanlık kararıyla Türkiye Ulusal Enformasyon Altyapısı Master Planı (TUENA) başlıklı bir bilgi teknolojisi strateji belgesi hazırlanmaya başlanmıştır. Maliye Bakanlığının da onayının alınmasıyla beraber 1997 yılı Temmuz ayında proje resmî olarak başlatılmıştır.

Türkiye’de Enformasyon Politikası ve Enformasyon Altyapısı Master Planının hazırlanması için Ulaştırma Bakanlığına proje koordinatörlüğü görevi verilmiştir. Bakanlık TÜBİTAK’ı proje sekretaryasından sorumlu kılmıştır. Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV), Türkiye Elektronik Sanayicileri Derneği (TESİD), Türk Telekom, Genel Kurmay, Millî Güvenlik Konseyi Genel Sekreterliği, Devlet Planlama Teşkilatı ve Türkiye Yazılım Sanayicileri Derneği gibi paydaşlar ve sivil toplum kuruluşları da projenin hazırlanmasına katkıda bulunmuşlardır.

E-Devlet projeleri için kaynağın % 5 5 ’i hazineden, % 4 0 ’ı Dünya Bankasından ve % 5 ’i de Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank), Avrupa Konseyi Toplumsal Kalkınma Fonu (European Council Social Development Fund), Denizötesi Ekonomik İş birliği Fonu (Overseas Economic Cooperation Fund) ve İslami Kalkınma Bankası (Islamic Development Bank) gibi diğer dış kaynaklardan sağlanmıştır. Dener, bütün bu projelerin işlerlik kazanması için ilerleyen yıllarda 3 milyar dolar daha harcanması gerektiğini belirtmiştir.

2006-2010 Türkiye Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Dağılımları’nın stratejik alan ve eylem adedi aşağıdaki şekilde görülebilir.

Stratejik Alan

Eylem Adedi

Sosyal Dönüşüm

14

BİT ‘in İş Dünyasına Nüfuzu

13

Vatandaş Odaklı Hizmet Donuşumu

41

Kamu Yönetiminde Modernizasyon

21

Küresel Rekabetçi Bilgi Teknolojileri Sektörü

15

Rekabetçi, Yaygın ve Ucuz İletişim Altyapı ve Hizmetleri

7

2006-2010 döneminde uygulanan stratejinin devamı niteliğinde yeni bir strateji belgesi olan “2016-2019 Ulusal E-Devlet Stratejisi ve Eylem Planı”, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından hazırlanmıştır.

E ve D seçenekleri “e-Devlet Ekosisteminin Etkinliğinin ve Sürdürülebilirliğinin Sağlanması” stratejik amacıyla,

C seçeneği “Altyapı ve İdari Hizmetlere Yönelik Ortak Sistemlerin Hayata Geçirilmesi” stratejik amacıyla,

B seçeneği ise “Kamu Hizmetlerinde e-Dönüşümün Sağlanması” stratejik amacıyla ilgilidir. 

A seçeneği soruda belirtilen “Kullanım, Katılım ve Şeffaflığın Artırılması” stratejik amaçla ilgilidir.

2005 tarihli ve 5369 sayılı Evrensel Hizmet Kanunu: kamu hizmeti ve temel vatandaşlık hakkı sayılan, temel internet hizmeti de dâhil bazı iletişim hizmetlerini vatandaşın alması için devletin atması gereken adımları ve bu çabaların nasıl finanse edileceğini düzenlemektedir. Bu yasa ile devlet, kaliteli ve kesintisiz temel iletişim hizmetlerinin vatandaşlar arasında yaşanılan bölge, sosyoekonomik durum ve engellilik gibi farklar gözetilmeden herkese sağlanmasını kendine amaç edinmiştir.

E-Devlet hizmetleri ile ilgili usul ve esasları belirlemek, planlama, eşgüdüm ve izleme faaliyetlerini yürütmek gibi görevler, 2011 tarihli ve 655 sayılı KHK ile Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığına (UDHB) (Yeni sistemdeki adı Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı) verilmiştir. Yine aynı KHK ile UDHB Haberleşme Genel Müdürlüğü e-Devlet alanında birçok görev ve sorumluluğu üstlenmiştir. Bu görev sorumluluklar; bilgi ve iletişim teknolojileri altyapılarının geliştirilmesini, bu alanda düzenlemelerin yapılmasını, siber güvenliğin sağlanmasını, e-Devlet eylem planının usul ve esaslarının belirlenmesini ve ilgili faaliyetlerde eş güdüm sağlanmasını içermektedir.

İnterne­tin Türkiye’ye gelişinin ilk on yılında (1993-2003), ilerleyen yıllarda e-Devlet çalışmalarının temelini oluşturacak birçok önemli yasal, kurumsal ve teknik altyapı çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu altyapı çalışmalarının ilk önemli adımı, Türkiye’ye internet bağlantısının gelmesinden sade­ce üç sene sonra, 1996 yılında, Başbakanlık kararıyla Türkiye Ulusal Enformasyon Altyapısı Master Planı (TUENA) başlıklı bir bilgi teknolojisi strateji bel­gesinin hazırlanmaya başlanılmasıdır.

Ocak 2003 tarihi itibarıyla Türkiye’de; 132 tanesi bitirilmiş, dört tanesi iptal edil­miş, sekiz tanesi inceleme, 26 tanesi ise hazırlık süre­cinde bulunan toplam 170 adet e-Devlet projesinin hazırlanırken hangi değişkenlerden etkilenildiği anlatılmak istenmektedir.

Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı (2006- 2010), 28 Temmuz 2006 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu strateji belge­sindeki toplam 111 eylemden 41 tanesi “Vatandaş Odaklı Hizmet Dönüşümü” ve 21 tanesi de “Kamu Yönetiminde Modernizasyon” başlığı altında hazır­lanmış olup, söz konusu 62 eylemin tümü, e-Devlet konusu ile doğrudan veya dolaylı olarak ilgilidir.

EDG üyeleri, önceliklendirilecek e-Devlet projelerini/eylemlerini seçerken soru öncülünde belirtilen kriterlerin tamamını kullanmaktadırlar.

Benzeşim baskıları kuralcı (normative), taklide dayanan (mimetic) ve zorlayıcı (co-ercive) olmak üzere üç değişik şekilde ortaya çıkmaktadır. Örneğin AB’ye katılma düşüncesi-hedefi Türkiye’de AB’den gelen istem ve baskılar sonucunda çeşitli alanlardaki AB değerlerine uyum gerekliliği/ zorlaması doğurduğu için hem kuralcı (normatif), hem de baskıcı bir benzeşim baskısı olarak değerlendirilebilir.

Türkiye’de e-Devlet alanındaki faaliyetle­rin idare ve eş güdümünü gerçekleştiren temel birim, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı bünyesinde faaliyet gösteren Haberleşme Genel Müdürlüğü içerisindeki E-Devlet Hizmetleri Daire Başkanlığıdır.

E-Devlet alanında, özellikle devletin vatandaşa hizmet vermesini içeren “devletten vatandaşa” elekt­ronik etkileşim kategorisi çerçevesinde en önemli aktörlerden biri de belediyelerdir. Gerek 5.000 ki­şiden fazla nüfusa sahip yerleşim yerlerinde kurulan belediyeler, gerekse de 750.000 kişiden fazla nüfusa sahip anakentlerde kurulan büyükşehir belediyeleri, bilgi ve hizmet sunum süreçlerinde teknolojiden gi­derek daha fazla yararlanmaktadırlar.  Bu çerçevede, giderek daha fazla sayıda beledi­ye, elektronik hizmet sunma kanalları olarak resmi belediye web siteleri, mobil platformlar ve resmî belediye sosyal medya hesaplarına ek olarak, ulusal e-Devlet kapısı olan “turkiye.gov.tr” adresinden de bilgi ve hizmet sunar hâle gelmektedir. Yerel yöne­timlerin e-Devlet Kapısı vasıtasıyla sunduğu hiz­metler 2019 yılı Mart ayı itibarıyla incelendiğinde, 72 ilden toplam 301 adet belediyenin sunduğu hiz­metlerin yanı sıra, belediyelere bağlı olarak ulaşım, su ve kanalizasyon gibi hizmetleri veren 14 adet ye­rel hizmet kurumunun da e-Devlet Kapısı üzerinde aktif olduğu görülmektedir.

Avrupa Komisyonu, 2001 yılından beri Avrupa Birliği üyeleri ve diğer bazı ülkelerin (Avrupa Birliği 28+; üye ülkelere ek olarak İzlanda, Karabağ, Norveç, Sırbistan, İsviçre ve Türkiye) e-Devlet performansı hakkında düzenli olarak bir e-Devlet Kıyaslama Raporu (e-Government Benchmark Report) hazırlatmaktadır. Bu çalış­ma kapsamında yayımlanan 2018 yılı raporu için esas olarak beş temel alanda kıyaslama yapılmıştır. Bunlar; kullanıcı-odaklılık, şeffaflık, vatandaşlar için sınır-ötesi hareketlilik, işletmeler için sınır-ötesi hareketlilik ve temel teknolojik sağlayıcılar olarak tanımlanmaktadır.

BM, ilk olarak 2001 yılında e-Devlet konusundaki küresel görünümü inceleyen bir rapor yayımlanmıştır. Bu raporu takiben, önce her yıl (2003, 2004, 2005), 2008 yılından sonra da her iki yılda bir (2008, 2010, 2012, 2014, 2016 ve 2018) olmak üzere 193 üye devlette uygula­nan BM E-Devlet Anketi ile dünyadaki hemen bütün ülkelerin e-Devlet performansı ve eksiklikleri karşı­laştırmalı şekilde ölçülmektedir.

Türkiye’de internet ilk olarak 1993 yılında kullanılmaya başlanmıştır.

Küresel düzeyde gerçekleştirilen e-Devlet kıyaslamaçalışmalarından önemli bir tanesi de Japonya’daki Waseda Üniversitesi Dijital Devlet Enstitüsü tarafından gerçekleştirilen Uluslararası Dijital Devlet Sıralaması çalışmasıdır. Waseda Üniversitesi Uluslararası Dijital Devlet Sıralaması Raporu hazırlanırken, e-Devlet performansı, soru öncülünde sıralanan bir dizi göstergenin incelenmesi yoluyla ölçülmektedir. Bu göstergeler de 35 alt bileşene bölünerek analiz edilmektedir.