BİLGİ TOPLUMU VE E-DEVLET

Vatandaşların gerek merkezî yönetim gerekse de yerel yönetimlerden hizmet alırken, zaman harcayarak ve mekân değiştirerek kurumun binasına gitmek yerine, daha hızlı, ucuz, kolay ve vatandaş-odaklı hizmet alabilmesi amaçlanmaktadır.

e-Devlette teknoloji bir amaç değil, araç olduğundan elektronik sözcüğü cümle başlarında olmasına rağmen küçük harfle yazılmaktadır.

Elektronik devlet (e-Devlet) kamu kurum ve kuruluşlarının bilgi ve iletişim teknolojileri yoluyla bilgi ve hizmet sunması için kullanılan kavramdır.

e-Devlet ile bağlantılı amaçlar ve değişimler arasında yer almaktadır.

e-Devlet uygulamaları yoluyla kamu yönetimi sistemi, günün 24 saati, haftanın yedi ve yılın 365 günü boyunca kesintisiz bilgi ve hizmet verebilir duruma gelmiştir.

elektronik devletin alt kategorileri arasındadır

Bu kategoride Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP), mobil platformlar üzerinden sunduğu UYAP SMS Bilgi Sistemi hizmetiyle, bu sisteme kayıt olan vatandaşlara, haklarında bir dava açılıp açılmadığını, bir davaya müdahil olup olmadıklarını ve tarafı oldukları bir dava varsa da bu davanın temel bilgilerini (yeri, zamanı, vb.) kısa mesaj
(SMS) aracılığı ile bildirmektedir. 

“devletten vatandaşa” kategorisiyle ilgili söylenebilir

Vatandaştan Vatandaşa kategorisinde devletin rolü ikinci sıradadır.

Mobil devlet Elektronik Devlet hizmetlerinin cep telefonu ve tablet gibi taşınabilir araçlar yolu ile sunulmasıdır.

elektronik devlet sistemlerinin ortaya çıkışından sonra kamusal bilgi ve hizmetlerin tüm kullanıcılarına sunulan çoklu elektronik hizmet kanalları arasında yer almaktadır

2000’li yılların başından beri e-Devlet olgusunu sistematik bir biçimde incelemeye ve dünyada
bu alanda meydana gelen gelişmeleri düzenli aralıklarla raporlamaya başlamış olan Birleşmiş Milletler, e-Devlet ile ilgili 2001 tarihli ve “e-DevletKıyaslaması: Küresel Bir Bakış Açısı” başlıklı raporunda, e-Devlet kavramını şu şekilde tarif etmiştir
(Birleşmiş Milletler, 2001: 1):
Genel olarak tanımlandığında e-Devlet, kamu sektörü tarafından kullanılan hemen hemen tüm bilgi ve iletişim teknolojisi (BİT) platformlarını ve uygulamalarını içerir. … e-Devlet, devletin vatandaşlara bilgi ve hizmet sağlamak için İnternetten yararlanması olarak tanımlanabilir.”

E-Devlet kavramının biri idari, biri de siyasi olmak üzere iki temel boyutu olduğu söylenebilir:

aktör-odaklı yani e-Devlet uygulamalarında çeşitli roller oynayan aktörlerin kimler olduğu başlangıç noktası kabul edilerek ve temel alınarak yapılan bir sınıflandırma sonucunda, üç ana tür e-Devlet etkileşiminden söz edilebilir. Bunlar; “devletten devlete” (İngilizcesi “government to government”, kısaltması “G2G”), “devletten vatandaşa” (İngilizcesi “government to citizen”, kısaltması “G2C”) ve “devletten özel sektöre/iş âlemine” (İngilizcesi “government to business”, kısaltması “G2B”) şeklinde adlandırılan e-Devlet etkileşim kategorileridir

E-Devlet olgusunu ortaya çıkaran asıl önemli tarihsel gelişme ise, 20. yüzyılın ikinci yarısında internet teknolojisinin keşfi, geliştirilmesi ve dünya çapında yaygınlaştırılması olmuştur.

e-Devlet uygulama aşamalarının gelişimi konusunda literatürdeki temel eser, Layne ve Lee’nin (2001: 124) e-Devlet uygulamalarının diğer uygulamalarla bütünleşme oranı ile teknik ve örgütsel karmaşıklık düzeylerini temel
alarak tasarladığı dört aşamalı bir gelişim modelidir: Modeldeki ilk aşama, kamu kurumlarının resmi bir web sitesi kurarak bilgi sunmaya başladığı “kataloglama basamağı”dır. Bu aşamaya, sadece devletten hizmet alanlara yönelik tek yönlü bir bilgi akışına uygun olduğu için “broşür veya reklam panosu (billboard) basamağı” da denilmiştir.

İkinci aşama, “işlem” basamağı”dır. Bu aşamada kamu kurumları hizmet sunma platformlarında (web sitesi, mobil platform, vb.) çevrim içi (online) işlemler sunabilirler. Bu aşama, yönetenle yönetilenler arasında çift yönlü etkileşimi de mümkün hâle getirmektedir.

Üçüncü aşamada “yatay/sektörel bütünleşme” ortaya çıkmakta ve böylece aynı alanda/sektörde hizmet veren kurumların iş yapış süreç ve araçları birbiri ile etkileşime geçmektedir. Örneğin; güvenlik alanında bilgi ve hizmet sunan polis, jandarma, askerî kuvvet komutanlıkları ve istihbarat kuruluşlarının elektronik kanallardan sunduğu hizmetlerin vatandaşa yansıyan ön ve yansımayan arka planında bu tür etkileşim ve bütünleşmeler görülmektedir.

Layne ve Lee’nin öngördüğü dördüncü ve son aşama ise “dikey bütünleşme aşaması”dır. Bu basamakta tüm bir ülkenin e-Devlet ekosistemini oluşturan yasama, yürütme ve yargı erkleri ile ilgili  sunulan bilgi ve hizmetler bir “kapı” ya da “portal” altında toplanarak tek noktadan hizmet sunum modeli uygulanmaya başlanır.

Yeni kamu işletmeciliği anlayışını benimseyen idari reform hareketlerinin özellikleri, şu şekilde özetlenmiştir (Toonen, 2001: 185):
• “Devlete özel sektör odaklı bir yaklaşım;
• Kamu yönetimine kalite ve performans
odaklı bir yaklaşım;
• Kamu sektörünün mal ve hizmet üretiminden mümkün mertebe çekilmesi,
• Kamusal mal ve hizmet üretiminin kalite
yönetimi yaklaşımı odak alınarak özelleştirilmesi ve
• Mümkün olan her durumda, kamu kurumlarının piyasalar ve ticari işletmeler lehine
geri çekilmeleri.”

İlk kez 1907’de Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıkan ve bugünkü anlamına 1960’lardan itibaren evrilen (Bar ve Riis, 2000: 100) İngilizce bir kavram olan “universal service” (Mueller, 1999: 353), Türkçeye her ne kadar “evrensel hizmet” olarak çevrilmişse de, e-Devlet literatürü açısından daha doğru bir çevirisi, “herkese hizmet/herkese erişim” olsa gerekir (Yıldız, 2002: 81). Bu kavram, geçmişte telefon bağlantısı gibi telekomünikasyon hizmetleri için ortaya atılmışsa da giderek İnternet bağlantısını da kapsar bir hâle gelmiştir.

Yakınsama (Convergence) kavramı, teknoloji alanındaki iki önemli ve bağlantılı gelişmeye verilen ortak bir isimdir (Jeong, Kim & Choi, 2015). İlk gelişme, elektronik aletlerin teknolojik ilerleme sayesinde boyut olarak küçülmesidir/minyatür hale gelmesidir. Televizyon ekranlarını bir yana koyacak olursak, başta bilgisayarlar olmak üzere diğer birçok elektronik eşya son 20 yılda fiziksel olarak ciddi oranda küçülmüştür. Örneğin, 20-30 yıl önce kullanılan ilk cep telefonu modelleri, üstünden uzun antenler çıkan iri yarı ve kalın birer askeri sahra telefonu büyüklüğündeyken, bugün avucumuzun içine bile sığan ve çok ince imal edilmiş aletler hâline gelmişlerdir.

Yakınsama kavramının ikinci boyutu ise “çok işlevlilik” olarak adlandırılabilir. Çok işlevlilik ile anlatılmak istenen, geçmişte her biri ayrı ayrı teknolojik aletler yardımıyla gerçekleştirilebilen işlevlerin günümüzde tek bir aletin içine toplanmasıdır

Kavramın bu şekilde yazılmasındaki (e-Devlet) asıl amaç, elektronik kelimesiyle anlatılan teknolojilerin devletin (kamu yönetimi sisteminin) değişim ve dönüşümü için sadece birer araç olduğunu, asıl önemli olanın ve dikkat edilmesi gerekenin baş harfi büyük harfle yazılan “devlet”teki dönüşüm olduğunu vurgulamaktır.

E-Devlet kavramının biri idari, biri de siyasi olmak üzere iki temel boyutu olduğu söylenebilir: Bu çerçevede, e-Devletin idari veya kamu hizmeti sunma boyutu, bilgi ve iletişim teknolojilerinin idarede kullanılması yoluyla kamusal bilgi ve hizmetlerin her zaman/sürekli , daha hızlı, etkin, kolay ve vatandaş-odaklı olarak sunulabilmesidir. E-Devlet kavramının siyasi boyutu ise, bilgi ve iletişim teknolojilerinin idarede kullanılması yoluyla katılım, denetim, şeffaflık ve hesap verebilirlik kanallarını açmak veya mevcut kanalları
genişletip derinleştirmektir.