Yasama Erkinde E-Devlet: E-Parlamento

İtalyanca “parlamento” sözcüğünden geldiğini, anlamının ise “Başlıca görevi yasama, devlet bütçesini çıkarma, hükûmeti denetleme olan ve üyeleri halk oyu ile belirli bir süre için seçilen meclis veya meclisler, yasama kurulu, yasama meclisi, yasama organı” olduğunu yazmaktadır.

En basit şekliyle “yasama organlarında/ meclislerde/ parlamentolarda bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT) kullanımı” olarak tanımlanabilir.

İki şekilde yararlanabilirler: İlk olarak teknoloji kullanımı yoluyla kendi iç işleyişlerini daha verimli bir hâle getirebilirler. İkinci olarak da başta vatandaşlar olmak üzere siyasal sürecin diğer aktörleri ile ilişkilerinde teknolojiden faydalanabilirler.

Parlamentolar-Arası Birlik (Inter-Parliamentary Union, IPU) ile Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal İşler Dairesi’nin işbirliğiyle kurulmuş olan Parlamentolarda Bilgi ve İletişim Teknolojileri Kullanımı Küresel Merkezi (Global Centre for ICT in Parliaments)

Gözden geçirilmiş tanıma göre, e-Parlamento, teknolojileri, bilgiyi ve standartları iş süreçlerinin kalbine yerleştirir ve iş birliği, kapsayıcılık, katılım ve insanlara açıklık değerlerini kurumunda somutlaştırır.

Özellikle uluslararası kuruluşlar yayımladıkları raporlar ve düzenledikleri konferanslarla önemli etkilerde bulunmuşlardır.

1990’lardan beri devam etmektedir.

E-Parlamentoların ortaya çıkış ve gelişme süreçlerinde etkili olan faktörler incelendiğinde ise, bu konuda gerek vatandaşlardan gerekse de siyasi sistemin diğer paydaşlarından gelen bir talepten ziyade, parlamentoların bizzat kendilerinin teknoloji tabanlı yeni hizmet kanallarını arz ettikleri gözlenmektedir. Dolayısıyla e-Parlamento gelişimi, ağırlıklı olarak talep-odaklı değil, arz-odaklı bir süreç sonucunda şekillenmiş gibi görünmektedir.

Vatandaş talebinden ziyade bu tip bir hizmetin parlamentolar tarafından arzı daha etkili olmuştur.

Dış faktörler arasında, uluslararası örgütlerin e-Parlamento uygulamalarının yaygınlaşması için yaptığı faaliyetler dikkat çekmektedir

Sadece bir ülkeden gelen parlamenterlerden değil, birden fazla ülkeden gelen ve her konuya değil, sadece belli bir alana/temaya odaklanan parlamenterlerin oluşturduğu, genellikle tek bir sorun/konu ile ilgilenen meclislerdir.

İki temel düzeyde gerçekleşmektedir:

Birincisi, bir kurum olarak parlamentoların yerine getirdiği işlevler hakkındaki elektronik ortamda bilgi ve hizmetlerin sunulduğu kurumsal düzeydir.

İkinci düzey ise, parlamentolarda görev yapan milletvekillerinin hem kendileri hem de parlamentodaki faaliyetleri hakkında bilgi sundukları bireysel düzeydir.

Başlıca üç başlık altında değerlendirilebilir:  (i) yasama sürecine katılım, (ii) iletişim ve temsil; ve (iii) denetim ve gözetimdir.

Aynı zamanda bu kategoriler, e-Parlamento uygulamalarının parlamento faaliyetlerine katma değer sağladıkları işlevlerdir. 

Parlamentoların yasama işlevleri hakkında teknoloji yoluyla bilgi ve hizmet sunulmasıdır.

Eskiden milletvekillerinden vatandaşa yönelik daha tek taraflı bir iletişim iken, günümüzde giderek daha fazla oranda bir çift taraflı etkileşim hâline gelmektedir.

Milletin vekillerinin milletin kendisiyle iletişim kurmak için parlamentonun kurumsal çatısı altında teknolojik araçlardan yararlandığı, “temsil” faaliyetleridir.

Taslak yasal düzenlemelerin bu şekilde, tabiri caizse, “askıya çıkarılması” yoluyla vatandaşların ve diğer paydaşların fikir ve önerilerinin sorulmasına, e-Devlet literatüründe “e-Danışma” (e-Consultation) adı verilmektedir.

Türkiye’de meclis düzeyinde e-Devlet uygulamalarının durumunu incelemiştir. Yazar, hem TBMM web sitesinin içeriğini analiz etmiş, hem de TBMM’yi ziyaret edip veri toplayarak bazı değerlendirmeler yapmıştır. 

Vardığı en önemli sonuç, gerek altyapı gerekse de vatandaşlara sunulan hizmetlerin çeşitliliği ve kalitesi bakımından TBMM’nin performansının küresel ortalamanın üzerinde olduğudur. Yazarın zayıf bulduğu ve giderilmesini yararlı gördüğü en temel eksiklik ise, vatandaş-milletvekili etkileşiminin tek yönlü ve yetersiz oluşudur.

TBMM’nin resmî kurumsal web sitesinde e-Katılım açısından vatandaşlara ne gibi imkânlar ve katılım kanalları sunulduğunu incelemiştir.

e-Katılım kanallarının yetersiz olduğunu tespit etmiş ve bu durumu Türkiye’nin siyasal kültürünün e-Katılıma uygun olmaması ile açıklamıştır.

Şili vatandaşları

Son dönemde parlamentolara geri bildirim sağlayan ve onları denetleyen; “parlamento gözlemcisi örgütler” adı verilen yeni bir STK türü ortaya çıkmıştır.

a. Parlamentolarda BİT kullanımının avantajları konusunda farkındalığı arttığı için,

b. Siyasi ve idari sistemlerde demokratikleşme ve sivilleşme gibi reformlar yapmak için,

c. Vatandaş baskısından dolayı,

d. Parlamentonun siyasi imajını düzeltmek için ve

e. Dünya çapındaki en iyi e-Parlamento uygulamalarını transfer edip benimseyerek uluslararası sistemle bütünleşmek amacıyla gerçekleştirmektedirler