BİLGİ TOPLUMU VE E-DEVLET - Deneme Sınavı - 8

Son dönemin üzerinde en fazla durulan kavramlarından olan büyük veri (big data) ve açık veri (open data) kavramları, bu bölümde birlikte ele alınmaktadır. Bunun nedeni, üretim süreçlerinin tam odağına oturan veri kavramının söz konusu iki kullanımının bazı uzmanlarca beraber değerlendiriliyor olmasıdır.

Kamu kurumlarında yürütülen e-Devlet projelerinin ürün hâline getirilme modelinde (1) iyi tasarlanmış bir pazarlama/iş modeli, (2) kullanıcı dostu arayüzler, (3) destek ve eğitim programları ve (4) mevzuat danışmanlığı gibi farklı ihtiyaçlara yanıt vererek birbirini tamamlayan bileşenler bulunmalıdır. Büyük veri analizleri ise, e-devlet faaliyetlerine etki eden yeni iş yapış biçimlerinden birisidir.

E-Devlet faaliyetlerinin temel finansman kaynağı, gerek dünyada gerekse Türkiye’de çoğunlukla vergi gelirleridir. Bununla birlikte bu faaliyetlerde vergiler yoluyla kamu finansmanı dışında farklı finansman modellerinin de kullanılabileceği fikri, e-Devlet literatüründe detaylı bir şekilde ele alınmıştır.

E-Devlet alanında yaşanan teknolojik sorunlardan birincisi, altyapıdaki eksikliklerdir. Küresel e-Devlet sıralama ve kıyaslama çalışmalarında Türkiye’nin sıralamasını belirleyen faktörler içerisinde altyapıya ilişkin bulgulara bakıldığında bu konuda gelişme sağlanması gerektiği anlaşılmaktadır. Diğer seçenekler ise, idari, mali, siyasi ve insan kaynaklı sorunlarıdır.

E-Devlet uygulamaları bağlamında anılabilecek en önemli siyasi sorun alanı, siyasi sahiplenme ve destek eksikliğidir. Bu sorun merkezi yönetim düzeyinde olduğu kadar yerel yönetimler düzeyinde de geçerlidir. Diğer seçenekler ise idari, insani ve teknolojik sorunlara ilişkindir.

Ulaştırma, Haberleşme ve Denizcilik Bakanlığı ile TÜRKSAT’ın Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndeki e-Devlet sistemini kurmak ve geliştirmek amacıyla yürüttüğü e-KKTC Projesi, Türkiye’nin e-Devlet alanındaki birikim ve uygulamalarının ihracı konusuna somut bir örnek oluşturmaktadır.

Mali, idari, siyasi ve insan kaynağı sorunları,  e-Devlet alanında yaşanan bazı temel sorunlardan olup, yargısal sorun gibi bir temel sorun türü bulunmamaktadır.

Vergiler yoluyla kamu finansmanı dışında farklı finansman modellerinin de kullanılabileceği fikri, e-Devlet literatüründe detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Bu bağlamda önerilen ilk model, “kullanan öder” ilkesi ile özetlenebilir. Bu modelin mantığına göre, yüz yüze hizmet almak yerine e-Devlet hizmetleri yoluyla işlemlerini gerçekleştiren bireyler hizmete daha hızlı, kolay ve düşük maliyetle ulaşıyor olmanın bedelini küçük bir ek ücret (hizmet kullanım bedeli) vasıtasıyla ödemeye de razı olabilirler.

Kapı metaforu/mecazı (bir şeyden başka bir şeymiş gibi bahsetme usulü), Türk kültüründe idare ile özdeşleştirilmiş kavramlardan biridir.  halk dilinde devlet ile görülecek işleri anlatmak için kullanılan “devlet kapısı” deyimi de devletin hizmet ve olanaklarına açılan bir kapı fikrinin Türk kültüründe derin tarihsel kökleri olduğunu göstermektedir.

Kapı metaforu/mecazı (bir şeyden başka bir şeymiş gibi bahsetme usulü), Türk kültüründe idare ile özdeşleştirilmiş kavramlardan biridir. Osmanlı İmparatorluğu’nda başkentteki hükûmet binasını anlatmak için kullanılan “Bâb-ı Ali” (Büyük Kapı) metaforu ve halk dilinde devlet ile görülecek işleri anlatmak için kullanılan “devlet kapısı” deyimi de devletin hizmet ve olanaklarına açılan bir kapı fikrinin Türk kültüründe derin tarihsel kökleri olduğunu göstermektedir.

Türkiye’de tek noktadan hizmet anlayışını yansıtan ve “https://www.turkiye.gov.tr/” adresinde hizmet veren E-Devlet Kapısı, 2008 yılında kurulmuş ve hizmet vermeye başlamıştır.

vatandaşların e-Devlet Kapısı hakkında 2008-2011 yıllarında dile getirdiği öneriler, kullanım kolaylığının artırılması, veri güvenliğinin daha fazla sağlanması, çağrı merkezi kurulması ve çalışmayan bağlantıların kontrol ve tamir edilmesidir. İnternetsiz erişim e-devlet kapısı hakkında dile getirilen önerilerden değildir.

E-Devlet Kapısı üzerinde “devletten devlete” kategorisinde yer alan elektronik etkileşim
örnekleri, kamu kurum ve kuruluşları arasında işletilen e-hizmetlerin sunulduğu “http://kamu.turkiye.gov.tr” adresindeki “Kamu Uygulamaları Merkezi” isimli web sitesinde bolca mevcuttur. Bu platformda, resmî kurumlar birbirleriyle veri paylaşabilmekte, diğer kurumlara e-hizmetler sunabilmekte ve söz konusu e-hizmetlere ait istatistiksel bilgilere erişebilmektedir.

Web sitesi üzerinde “En Çok Kullanılan Hizmetler” başlığı altında yer alan e-hizmetlerin hemen hepsi “devletten vatandaşa” kategorisindedir. Bu elektronik etkileşim kategorisine somut olarak, 2019 yılı Mayıs ayı itibarıyla en çok kullanılan e-hizmetler arasında yer alan; “Sosyal Güvenlik Kurumu 4A Hizmet Dökümü”, “Adalet Bakanlığı Dava Dosyası Sorgulama” ve “Gelir İdaresi Başkanlığı Vergi Borcu Sorgulama” gibi örnekler verilebilir.

E-Devlet Kapısı’nda dezavantajlı gruplara yönelik hizmetler sunulması amacıyla bir “Engelsiz Çağrı Merkezi” kurulmuştur. İşitme veya konuşma engeli bulunan vatandaşlar, bu merkezdeki işaret dili bilen uzmanlarla (vatandaş temsilcileriyle) canlı bağlantı kurarak e-Devlet Kapısı ile ilgili tüm sorularını sorabilir; yaşadıkları sorunlar konusunda destek alabilir.

Şifre kullanımı ve özellikle şifre ücretleri ile ilgili şikâyetler, E-Devlet Kapısı ara yüzünün daha kullanıcı-odaklı (Örneğin, çocuk, yabancı, engelli, yaşlı kullanıcı, vb.) tasarlanması/güncellenmesi ile ilgili talepler, Daha fazla kamu kurumu ve hizmetin E-Devlet Kapısı’na eklenmesi ve Bir takım yeni e-hizmet önerileri vatandaşlar tarafından dile getirilen şikayet ve önerilerdendir. Bu bağlamda e-devletin güvenlik sorunu şeklinde bir şikayet söz konusu değildir.

Türkiye’de tek noktadan hizmet anlayışını yansıtan (Medeni, Kaplan, Dalbay, Medeni ve Aktekin, 2012: 264) ve “https://www.turkiye.gov.tr/” adresinde hizmet veren E-Devlet Kapısı, 2008 yılında kurulmuş ve hizmet vermeye başlamıştır.

Bu e-katılım kanallarından ilki, Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi’dir (CİMER). Vatandaşlar, CİMER’e başvuruda bulunarak kamu kurumlarından bilgi talep edebilir; öneri, ihbar ve şikâyetlerde bulunabilir. E-Devlet Kapısı’nda bulunan ikinci e-katılımcılık
kanalı ise TBMM e-Dilekçe Hizmeti’dir.

Dünyadaki ilk e-Devlet kapılarından biri, 2000 yılında ABD’de “http://www.firstgov.gov” adresinde kurulan ABD E-Devlet Kapısı’dır.

Kullanıcılar tarafından yararlı bulunarak sık kullanılan sosyal güvenlik, vergi, adalet, eğitim, sağlık işlemleri ve tapu bilgisi sorgulama gibi hizmetlerin e-Devlet Kapısı üzerinden sunulmaya başlanmasıyla birlikte toplam kullanıcı sayılarının hızla arttığını görülmektedir.