BİLGİ TOPLUMU VE E-DEVLET - Deneme Sınavı - 18

Son yıllarda güvenlik politikalarının oluşturulmasında ve uygulanmasında önem kazanan kavramlardan biri, “Nesnelerin İnterneti” (Internet of Things, IoT) kavramıdır. Nesnelerin
interneti, dünya üzerindeki her tür nesnenin üzerlerindeki sensörler yardımıyla birbirleriyle veri paylaşabilmesi ve bu verilere dayalı olarak eşgüdümlü kararlar alınabilmesine olanak vermesidir.

• “Adli olaylar karşısında anında önlemler alınarak suç ve kimlik tespitine yönelik çalışmaların yapılması,
• Toplumsal olaylardaki gelişmelerin izlenmesi ve gerekli tedbirlerin alınabilmesi,
• Sıcak takip yapılması gereken durumlarda saha ekiplerinin yönlendirilmesi,
• Trafikte seyir halinde bulunan araçların çalıntı ve aranan araç olup olmadığının otomatik olarak sistem tarafından tespit edilmesi,
• Kişi hak ve özgürlüklerine dokunmadan etkin bir şekilde denetim faaliyeti yapılması,
• Delilden sanığa gitmeye yönelik çalışmalara destek olması, eldeki verilerden en seri şekilde faydalanılması, istatistiki bilgilerin seri ve kolayca alınabilmesi,
• Polis birimlerinin ek hizmet ve merkez binalarının çevre güvenlik ve nezarethane kamera
görüntülerinin izlenmesi ve görüntülerin kaydedilmesi,
• Trafik kuralı ihlallerinin ve trafik yoğunluğunun tespit edilmesi”

Bu kısımda ilk olarak “e-Devlet kapısı” kavramının anlamı ve çeşitli boyutları incelenmiştir.
Takiben, e-Devlet kapılarına dünyadan bazı başarılı örnekler verilmiştir. Üçüncü ve son olarak ise, Türkiye’de “http://www.turkiye.gov.tr” adresinde hizmet veren E-Devlet Kapısı’nın gelişim süreci ve sunduğu içerik analiz edilmiştir.

E-Devlet kapılarında sunulan bilgi ve hizmetler sınıflandırılmak istenirse, “temel, gelişmiş ve çok gelişmiş” seviyedeki özellikler/hizmetler şeklinde bir sınıflandırma
yapılabilir. Bu sınıflandırmada temel hizmetler; e-Devlet kapısını bulma kolaylığı, temel arama özelliklerinin kullanılabilirliği, site haritası mevcudiyeti ve “bize ulaşın” gibi
özelliklerdir. Gelişmiş seviyedeki hizmetlere; yardım, sıkça sorulan sorular, geri bildirim seçenekleri, sosyal medya  bağlantıları ve herhangi bir cihaza web sitesi içeriğinin otomatik olarak uyarlanması gibi örnekler verilebilir.
Çok gelişmiş seviyedeki hizmetlere örnek olarak; etik olmayan davranışları şikâyet edebilme, yeni açık veri setleri önerebilme, gelişmiş arama özellikleri (Örneğin; cümle tamamlama, geçmiş aramalardan hareketle yeni arama hakkında tahmin veya önerilerde bulunma, vb.), gerçek zamanlı ve/veya gruba özel (Örneğin,
engellilere özel, vb.) gelişmiş yardım masası hizmetleri verilebilir.

Dünyadaki ilk e-Devlet kapılarından biri, 2000 yılında ABD’de http://www.firstgov.gov” adresinde kurulan ABD E-Devlet Kapısı’dır. 2007 yılında “https://www.usa.gov/” adresine taşınarak hizmet vermeye
devam eden ABD E-Devlet Kapısı’nın içeriği İspanyolca dilinde de sunulmaktadır. Sosyal medya hesaplarının da etkin şekilde kullanıldığı sitede, kamu kurumları ve siyasetçiler, e-hizmetler, istihdam, vergilendirme ve göçmenlik gibi konularda ayrıntılı bilgi ve hizmetler vardır.

Birleşmiş Milletlerin E-Devlet Anketi sonuçlarına göre, 2018 yılı itibarıyla tüm üye ülkelerin (193 ülke) bir ulusal e-Devlet kapısı mevcuttur (United Nations, 2018: 99).

E-Devlet Kapısı’nın kurulması ve yönetilmesi görevi Cumhurbaşkanlığı adına Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı (UAB), sistemin geliştirilmesi ve işletilmesi ise TÜRKSAT tarafından yapılmaktadır.

Türkiye’de E-Devlet Kapısı kullanım oranının % 68 olduğu anlaşılmaktadır. Diğer bir deyişle, 2019 yılı Mayıs ayı itibarıyla Türkiye’de her üç yetişkinden ikisi
E-Devlet Kapısı kullanıcısıdır. Aşağıdaki şekilde, E-Devlet Kapısı kullanıcı sayılarında yıllar içerisinde meydana gelen artış sunulmuştur.

2019 yılı Mayıs ayı itibarıyla en çok kullanılan e-hizmetler arasında
yer alan; “Sosyal Güvenlik Kurumu 4A Hizmet Dökümü”, “Adalet Bakanlığı Dava Dosyası Sorgulama” ve
“Gelir İdaresi Başkanlığı Vergi Borcu Sorgulama” gibi örnekler verilebilir. E-Devlet Kapısı’nda “En Çok
Kullanılan Hizmetler” kategorisine giren e-Devlet hizmetleri aşağıdaki web görüntüsünde sunulmuştur.

E-Devlet Kapısı üzerinde “devletten devlete” kategorisinde yer alan elektronik etkileşim örnekleri, kamu kurum ve kuruluşları arasında işletilen e-hizmetlerin sunulduğu “http://kamu.turkiye.gov.tr” adresindeki “Kamu Uygulamaları Merkezi” isimli web sitesinde bolca mevcuttur. Bu platformda, resmî kurumlar birbirleriyle veri paylaşabilmekte, diğer kurumlara e-hizmetler sunabilmekte ve söz konusu e-hizmetlere ait istatistiksel bilgilere erişebilmektedir. Bu platform üzerinden kurumların sundukları e-hizmetlerin ve kurumlar arası hizmet paylaşımlarının listesine erişilebilir. 2019 yılı Mayıs ayı itibariyle Kamu Uygulamaları Merkezi’nde 12 Kurum tarafından toplam 129 adet hizmet sunulmaktadır. Aşağıdaki web görüntüsünde bu platformun giriş ekranı sunulmuştur

Ayrıca kullanıcı sorularının yanıtlandığı sosyal medya hesapları, mevcut E-Devlet Kapısı Çağrı Merkezi’ni (Günün 24 saati erişilebilir olan 160 numaralı hat) tamamlayıcı bir çeşit ikincil çağrı merkezi işlevi de görmektedir.

E-Devlet Kapısı’nın mevcut hâlinde vatandaşların bu mecradan bilgi ve hizmet sunan kamu kurum ve kuruluşlarına istek, öneri ve şikâyetlerini iletebilecekleri iki adet kanal bulunmaktadır (https://
www.turkiye.gov.tr/iletisim?genel=Katilimcilik). Bu
e-katılım kanallarından ilki, Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi’dir (CİMER). Vatandaşlar, CİMER’e
başvuruda bulunarak kamu kurumlarından bilgi talep edebilir; öneri, ihbar ve şikâyetlerde bulunabilir.
E-Devlet Kapısı’nda bulunan ikinci e-katılımcılık
kanalı ise TBMM e-Dilekçe Hizmeti’dir. Bu yolla
Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne elektronik ortamda dilekçe gönderilebilir.

E-Devlet uygulamaları bağlamında anılabilecek en önemli siyasi sorun alanı, siyasi sahiplenme ve destek eksikliğidir.

İnsan kaynakları perspektifinden ele alındığında, e-Devlet konusunda yetişmiş uzman personelin nasıl istihdam edileceği, nasıl yetiştirileceği ve nasıl kaybedilmeyeceği/ elde tutulacağı meseleleri acil ve detaylı bir şekilde ele alınmalıdır.

Ayrıca, kamu sektöründe bilişim personelinin istihdamının çeşitli boyutlarının (özlük hakları, kadro, unvan ve görevler, bilişim personeli seçim ve terfi esasları ve sınavları, vb.) düzenlenmesi konusunda çalışmalara devam edilmesi yararlı olacaktır.

Sayısal bölünmenin azaltılabilmesi için öncelikle bu sorunun çeşitli boyutlarının detaylı olarak ölçülmesi ve uygulanan politikalar sonucunda her yıl alınan mesafenin anlaşılabilmesi gerekmektedir. Bu konuda örnek alınabilecek bir ülke olan Güney Kore, Ulusal Bilgi Toplumu Ajansı eliyle sayısal bölünmenin çeşitli boyutlarına yönelik ölçme ve değerlendirme çalışmaları yapmaktadır. Bu amaçla Güney Kore’de 2003 yılından bu yana bir sayısal bölünme endeksi çıkartılmakta ve endeks verileri sayısal bölünmeyi azaltmayı amaçlayan kamu politikaları için temel bir veri kaynağı olarak kullanılmaktadır.

Türkiye’de bugüne kadar gerçekleştirilen e-Devlet projelerinin planlama, uygulama ve değerlendirme safhalarında elde edilen idari, yasal, teknik ve mali deneyim ile iyi uygulama örnekleri, dikkatli bir planlama ve ürün hâline getirme süreci sonrasında başka ülkelere ihraç edilebilir.

Bu iki bağlantılı kavramdan ilki olan büyük veri, veri üretim kaynaklarının artması ve çeşitlenmesi sonucunda uygarlık tarihinde görülmemiş miktarlara ulaşan, karmaşık, birçok veri türünü (yazı, rakam, görüntü, ses, vb.) içeren ve ancak gelişmiş bilgisayarlar/yazılımlar vasıtasıyla hakkıyla analiz edilebilen veriler için kullanılan genel isimdir. Veri miktarının artışına paralel olarak veri depolama ve işleme teknolojilerinin de hızlı gelişimi karmaşık büyük veri analizlerini mümkün hâle getirmiştir. Büyük veri yaklaşımıyla yapılan analizler, genel olarak kamu yönetimi sisteminde, özel olarak da e-Devlet faaliyetlerinde giderek artan oranda önem kazanmaktadır.

Büyük veri kavramı özellikle 2010’lardan itibaren daha fazla tartışılmaya başlanmıştır. Bu durumun temel nedeni, dijital veri üretiminin geometrik olarak artmasıdır. Bir iddiaya göre, son 5 yılda üretilen (dijital) veri miktarı, yazının keşfinden o zamana kadar üretilen veri miktarını geçmiştir. Veri miktarındaki bu büyük artışın temel nedeni, dijital veri üreten yeni kaynakların ortaya çıkmasıdır.

Büyük veri analizleri yoluyla e-Devlet hizmetleri üretilir ve kamu politikaları oluşturulurken veri güvenliği ve mahremiyetinin sağlanmasına da dikkat edilmesi kritik önem taşımaktadır.

Kamu sektörüne ait verilerin açık veri olarak paylaşımı konusunda öncü ülkelerden biri olan ABD’de ise gizlilik içermeyen veri setleri 2009 yılından beri “http://www.data.gov” adresinde internet üzerinde yayımlanmaktadır.

Türkçe’ye “kayıt zinciri” ya da “blokzincir teknolojisi” olarak çevrilen İngilizce blockchain kavramı, son yıllarda gerek özel sektörde gerekse de kamu sektöründe kullanımı katlanarak artan bir teknolojidir. Kayıt zinciri, merkezi değil, dağıtık bir teknolojidir; çünkü tek bir merkez tarafından yönetilmez ve kaydedilmez. Şeffaflık sağlar; çünkü kayıt sisteminin içeriği ve işleyişi tüm taraflara açıktır. Kayıt işleminin tüm taraflarına kaydın bir kopyası verilir. Kayıt/veri tahrifatı yoluyla sahtecilik yapılmasını önler. Dolayısıyla güvenlik düzeyi yüksektir. Tüm bu özellikleri nedeniyle blokzincir teknolojisi alternatif kayıt yöntemlerine göre daha basit, hızlı ve düşük maliyetli bir veri kayıt yöntemidir.

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Haberleşme Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan 2016–2019 Ulusal e-Devlet Stratejisi ve Eylem Planı I. Değerlendirme Raporu’nda yer alan Eylem İlerleme Tablosunda, e-Devlet Araştırmaları Programı’nın oluşturulması ve desteklenmesi eylemi ilerleme durumu yüzde 0 (sıfır) olarak belirlenmiştir.

E-Devlet alanında vatandaşların nitelik ve nicelikçe artan, çeşitlenen rolleri, vatandaştan vatandaşa (C2C) gibi yeni e-Devlet etkileşim kategorilerini ortaya çıkarmıştır.