BİLGİ TOPLUMU VE E-DEVLET - Deneme Sınavı - 12

e-Devlet alanında genel kabul görmüş elektronik etkileşim kategorileri, uygulamada ve akademik literatürde devletten özel sektöre (G2B) olarak belirlenmiştir.

e-Devlet faaliyetleri sırasında yaşanan belli başlı sorunlar;sayısal bölünme, internet sansürü, gözetim uygulamaları gibi sorunlar sıralanabilir.Dolayısıyla C seçeneği doğrudur.

A seçeneği dışındaki seçenekler sorunları çözmeye ve uygulamanın geleceğine yön verebilecek adımlardır.

E-Devlet Temel Kanunu’nda e-Devlet faaliyetlerinin performansını izlemeye, ölçmeye ve gerekirse ödüllendirmeye veya cezalandırmaya yönelik düzenlemeler yapılmalıdır. Örneğin; E-Devlet faaliyet ve projeleri hakkında (i) projelerin var olmasının ortaya çıkardığı katma değer (fayda) ve maliyetler; (ii) bu projelerin var olmamasının getireceği “bilişimsizlik maliyeti” ve (iii) kurumsal ve ulusal stratejilerle uyumluluk gibi hususların toplu hâlde ve periyodik olarak ölçüldüğü değerlendirme süreçleri işletilebilir. Doğru cevap E’ dir.

E-Devlet Alanında Yaşanan Mali Sorunlar ve Öneriler: E-Devlet faaliyetlerinin temel finansman kaynağı, gerek dünyada gerekse Türkiye’de çoğunlukla vergi gelirleridir. Bununla birlikte bu faaliyetlerde vergiler yoluyla kamu finansmanı dışında farklı finansman modellerinin de kullanılabileceği fikri, e-Devlet literatüründe detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Önerilen ilk model, “kullanan öder” ilkesi ile özetlenebilir. Doğru cevap C’ dir.

Kaynakları kısıtlı ve gelişmekte olan ülkeler için e-Devlet uy­gulamalarına aktarılan kaynakların verimli harcanıp harcanmadığı, öngörülen sonuçları üretip üretmediği hususlarının araştırılması gerekir. Gelecekteki e-Devlet politikalarının bu araştırmaların verileri ile uyumlu bir şekilde üretilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu çerçevede, sadece kamu kurum ve kuruluşları ile yerel yönetim birimlerinde gerçekleştirilen e-Devlet proje ve faaliyetlerinin fayda ve maliyet ölçümü tek başına yeterli olmayabilir. Bu fayda-maliyet analizine ek olarak, “bilişimsizlik maliyeti”nin tespiti ve ölçümü de yararlı olacaktır. Bilişimsizlik maliyeti kavramı, aşağıda sıralanan alt kategorileri içerecek şekilde tarif edilmiştir:

Doğru cevap A’ dır.

Türkiye’de bilgi ve iletişim teknolojilerine ve bu teknolojileri kullanmak için gerekli araçlara erişemeyen, dolayısıyla bu yolla elde edilen faydalardan yeterli ve/veya adil bir pay alamayan (dolayısıyla sayısal bölünmeden olumsuz etkilenen) dezavantajlı gruplara yardım etmeye yönelik olarak uygulanan kamu politikaları arttırılarak sürdürülmelidir. Böylece, başta yaşlılar ve engelliler olmak üzere, kırsal alanlarda yaşayan, kazancı ve eğitim seviyesi düşük gruplara yönelik sayısal bölünmeyi azaltıcı önlemler alınmalıdır. Ayrıca mülteciler ve Türkiye’de yaşayan mülteci olmayan yabancı kökenli kişiler (turistik bölgelerde yarı veya tam-zamanlı yaşayan yabancı ülke vatandaşları gibi) için özel olarak sunulan veya sunulacak e-Devlet hizmetleri yardımıyla da sayısal bölünmeyi ve etkilerini azaltmaya yönelik tedbirler alınması faydalı olur. Bu çerçevede, e-Devlet hizmetlerinin tasarım ve sunumunda sayısal bölünmeden olumsuz etkilenen yaşlılar ve engelliler gibi dezavantajlı grupların gereksinimleri de dikkate alınmalıdır. Örneğin, sağlık sektöründeki merkezi hastane randevu sistemi gibi hem kurum web sitesi veya E-Devlet Kapısı üzerinden, hem de çağrı merkezini arayarak kamu hizmetlerine erişebilme imkânı sağlayan uygulamalar, diğer sektörlere de uyarlanabilir. Doğru cevap B’ dir.

E-Devlet projelerinde elde edilmiş bilgi ve deneyimlerin ihraç edilmesi, hem Türkiye’ye para ve prestij kazandıracak, hem de uluslararası ilişkilerde kullanılabilecek yeni bir araç olabilecektir. Bu yolla teknik, mali ve idari kaynaklar ile bilgi ve deneyim birikiminin daha verimli kullanımı sağlanabilecektir. Doğru cevap E’ dir.

Nesnelerin İnterneti: Nesnelere takılan sensörler (algılayıcılar) vasıtasıyla bu aletlerin nesnelerin interneti üzerinden veri alışverişinde bulunabilmesi sonucunda, bireysel ve ticari kullanımlardan akıllı kentlere kadar birçok uygulama alanı ortaya çıkmıştır. Örneğin; ulaşım araçlarına takılan sensörler yoluyla kamu sektörüne ait polis, jandarma ve itfaiye araçları, çöp toplama ve inşaat kamyonları ile ambulans filoları çok daha kolay takip edebilir ve ihtiyaca göre çok daha kolay, hızlı ve düşük maliyetli şekilde yönlendirebilir hâle gelmiştir. Çöp kutularına takılan sensörler yardımıyla çöp toplama kamyonları sadece dolu çöp kutularını boşaltmaya gitmiş ve kısalan rotalarda ciddi hizmet maliyeti tasarrufları sağlanmıştır. Park yerlerine takılan ve park etmeye uygun yerleri gösteren sensörlerin akıllı telefonlardan takip edilebilmesi, şehir merkezleri gibi park sorunu olan yerlere giden şoförlerin gerçek zamanlı dinamik park planlaması yapabilmesini sağlamıştır. Verilen örnekte de vatandaş odaklı buna benzer bir uygulamadan söz edilmektedir. Doğru cevap D’ dir.

Thiel (2016), oyunlaştırma süreçlerinin e-Katılım alanında nasıl bir katma değer oluşturabileceği üzerinde kafa yormuştur. Kelley ve Johnston (2012) ise ciddi oyunların açık yönetişim platformları kurulması ve işletilmesinde ne gibi roller oynayabileceğini incelemişlerdir. Yazarlar, hükümetlerin açık yönetişim platformlarına halk katılımını desteklemek amacıyla; devlet-vatandaş diyaloğunu geliştirmek, katılım konusunda halkı eğitmek, halktan geri bildirim almak ve bireyleri kamusal amaçlar için harekete geçirmek hedeflerine erişmek için oyunlaştırma stratejilerini kullanabileceğini savunmuşlardır. Doğru cevap C’ dir.

Bu yeni teknoloji ve iş yapış biçimleri, e-Devlet faaliyetlerinin sunumunda hız, vatandaş-odaklılık, verimlilik, güvenilirlik, şeffaflık, hesap verebilirlik ve katılım gibi alanlarda olumlu etkiler doğurabilirler. Doğru cevap E’ dir.

Türkiye’de Bir E-Devlet Araştırmaları Programı’nın Oluşturulması: Ulusal e-Devlet Stratejisi ve Eylem Planı’nda (2016-2019) E1.3.1 numaralı eylem olarak, Türkiye’de bir “e-Devlet Araştırmaları Programının Oluşturulması ve Desteklenmesi” faaliyetinin gerçekleştirilmesi öngörülmektedir. (T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, 2016: 56). Bu eylemin amacı, söz konusu strateji belgesinde şu şekilde açıklanmıştır:

Doğru cevap E’ dir.

Dünyadaki e-Devlet araştırmalarının geleceğine dair verilen örnek ise, e-Devlet alanında genel kabul görmüş elektronik etkileşim kategorilerine (devletten vatandaşa, devletten devlete ve devletten özel sektöre) ek olarak, devletten STK’lara, devletten uluslararası kuruluşlara ve vatandaştan vatandaşa gibi yeni e-Devlet etkileşim kategorilerinin ortaya çıkışıdır. Doğru cevap D’ dir.

Teknolojik gelişmelerin iç ve dış güvenlik alanlarında kullanılması, yeni bir olgu değildir. Örneğin, Osmanlı İmparatorluğu’nda 15. ve 16. yüzyıllarda Batılı ülkeleri gezerek, gerek askerî gerekse sivil alandaki en son bilimsel ve teknolojik gelişmeleri öğrenerek Bab-ı Âli’ye rapor vermekten sorumlu bir bilim insanı ve kâşif grubu bulunmaktaydı. Doğru cevap A’ dır.

Onuncu Kalkınma Planı’nda güvenlik politikaları ile teknoloji ilişkisinin yasal altyapısındaki bazı eksikliklere de dikkat çekilmiştir. Bu eksiklikler (T.C. Kalkınma Bakanlığı, 2013: 38, 96, 98) ve giderilmesine yönelik plan döneminde atılan adımlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Doğru cevap B’ dir.

“Devletten vatandaşa” elektronik etkileşim kategorisine bir örnek olarak “Jandarma İhbar/İmdat” hizmeti verilebilir. Bu soruda da benzer bir şekilde emniyet ihbar hattı örnek gösterilmiştir. Doğru cevap C’ dir.

Güvenlik alanında e-Devlet bilgi ve hizmetleri sunan temel kamu politikası aktörleri; bu konuda faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşlarıdır. Bunlar arasında da en merkezi konumda bulunan ve Türkiye’deki güvenlik politikaları sisteminin üç temel sacayağını oluşturan kurumlar; İçişleri Bakanlığına bağlı Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Genel Komutanlığıdır. Doğru cevap D’ dir.

Millî Savunma Bakanlığı’nın E-Devlet Kapısında sunduğu bilgi ve hizmetler arasında “Lojistik Seferberlik Hizmetleri” başlığı altında aşağıdaki üç adet hizmet vardır:

Doğru cevap E’ dir.

Denizli Büyükşehir Belediyesi Toplu Taşıma Denetim Sistemi ve Okul Yolu Projesi: Denizli Büyükşehir Belediyesinde uygulanan bu projede, trafikte sürücülerin ve yolcuların güvenliğini artırmak amacıyla kent merkezinde hizmet vermekte olan 150 belediye otobüsü, 763 minibüs ve 1203 servis aracına mobil kayıt cihazları, HD güvenlik kameraları, GPS ile uzaktan takip ve denetim sistemi kurulmuştur. Ayrıca tüm araçlara yerleştirilen Acil Durum Düğmesi uygulaması ile kaza, gasp, hırsızlık ve acil sağlık sorunları gibi olaylara en hızlı biçimde müdahale edilebilmesi sağlanmıştır (Denizli Büyükşehir Belediyesi, 2019). Bu kapsamda geliştirilen “Okul Yolu” uygulamasıyla söz konusu mobil uygulamayı cep telefonlarına indiren ve servisten kullanıcı adı ve şifresi alan veliler, servisin ne zaman yola çıktığı, belli bir durağa çocuğun ne zaman geleceği ve okula varıp varmadığı gibi birçok bilgiyi uygulama üzerinden takip edebilmektedir. Böylece trafikteki olası gecikmeler ile çocukların güvenli seyahat edip etmediği ile ilgili bilgilerin anlık olarak takip edilebilmesi sağlanmıştır. Ayrıca servis aracı öğrenciyi alacağı durağa/eve gelmeden önce kısa mesaj göndermekte, böylece çocuğun dışarıda beklerken sıcağa ya da soğuğa çok fazla maruz kalmasının da önüne de ge­çilmektedir. Her anne-babanın sadece kendi çocuğunu izleyebileceği bu sistemde böylece öğrenci ve ailenin de veri güvenliğine dikkat edilmiştir. Doğru cevap A’ dır.

Yeni teknolojilerin güvenlik politikalarında kullanım örnekleri güvenlik kamerası sistemleri, insansız hava araçları ve teknolojik-destekli sınır güvenlik duvarı sistemlerini içermektedir. Doğru cevap E’ dir.