BİLGİ TOPLUMU VE E-DEVLET - Deneme Sınavı - 9

Zaman damgası, 2004 tarihli ve 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu’nda “Bir elektronik verinin, üretildiği, değiştirildiği, gönderildiği, alındığı ve / veya kaydedildiği zamanın tespit edilmesi amacıyla, elektronik sertifika hizmet sağlayıcısı tarafından elektronik imzayla doğrulanan kaydı” (Madde 3/h) olarak tanımlanmıştır. Zaman damgası, e-Yargı sistemlerinde hangi kullanıcının hangi belge üzerinde ne zaman ne gibi bir değişiklik yaptığını göstermesi anlamında çok önemlidir. Özellikle işlem zamanı ve aktör bilindiği zaman, hem yargı sisteminde performans ölçülebilir hâle gelmekte, hem de kötü niyetli ve/veya savsaklayıcı/sümen altı edici bürokratik davranış konusunda yüksek bir caydırıcılık sağlanmaktadır.

Mobil imza (m-İmza), mobil araçların kullanımı yoluyla elektronik ortamda kimlik doğrulama sağlayarak, ıslak imzaya eşdeğer işlem yapılabilmesini sağlayan bir hizmettir. Bu anlamda mobil imza, elektronik imza ile temelde aynı kavram olup, sadece kullanma yöntemi olan mobil araç açısından farklıdır.

Mobil imza (m-İmza), mobil araçların kullanımı yoluyla elektronik ortamda kimlik doğrulama sağlayarak, ıslak imzaya eşdeğer işlem yapılabilmesini sağlayan bir hizmettir. Bu anlamda mobil imza, elektronik imza ile temelde aynı kavram olup, sadece kullanma yöntemi olan mobil araç açısından farklıdır.

E-Yargı sistemleri, her şeyden önce, adalet mekanizmasının eskiye göre daha hızlı, düşük maliyetli ve etkin işlemesi amacıyla kullanıma alınmaktadır. Bu tür idari faydaların ortaya çıkmasının en önemli nedeni ise, yargı süreci ile ilgili bilgi ve belgelerin gerek adalet bakanlıklarının kendi kurum içi bilişim sistemlerinde; gerekse de yargı sürecinin diğer paydaşları ile elektronik ortamda paylaşılabilir hâle gelmesidir.

E-Yargı sistemleri, her şeyden önce, adalet mekanizmasının eskiye göre daha hızlı, düşük maliyetli ve etkin işlemesi amacıyla kullanıma alınmaktadır. Ulusal yargı sistemleri içinde ve arasında elektronik bilgi ve belge paylaşımı sonucunda ortaya çıkan idari faydaların yanı sıra, e-Yargı sistemleri adalet süreçlerini daha şeffaf, hesap verebilir ve denetlenebilir hâle getirdiği için adalet sistemine duyulan güveni ve dolayısıyla sistemin meşruiyetini de artırma potansiyeline sahiptir. Türkiye’deki e-Yargı sisteminin faydaları arasında, yargıda şeffaflığın sağlanması sonucunda yolsuzluk ve usulsüzlüklerin önüne geçileceğini önemle vurgulanmıştır.

Gözden geçirilmiş tanıma göre, e-Parlamento, teknolojileri, bilgiyi ve standartları iş süreçlerinin kalbine yerleştirir ve iş birliği, kapsayıcılık, katılım ve insanlara açıklık değerlerini kurumunda somutlaştırır.

Gözden geçirilmiş tanıma göre, e-Parlamento, teknolojileri, bilgiyi ve standartları iş süreçlerinin kalbine yerleştirir ve iş birliği, kapsayıcılık, katılım ve insanlara açıklık değerlerini kurumunda somutlaştırır.E-Parlamento uygulamalarının ortaya çıkması ve yayılmasında sadece devletler etkili olmamıştır. Özellikle uluslararası kuruluşlar yayımladıkları raporlar ve düzenledikleri konferanslarla önemli etkilerde bulunmuşlardır.E-Parlamento uygulamaları yeni ortaya çıkmamıştır. Bu yöndeki faaliyetler 1990’lardan beri devam etmektedir.

E-Parlamento uygulamaları yeni ortaya çıkmamıştır. Bu yöndeki faaliyetler 1990’lardan beri devam etmektedir. E-Parlamento uygulamalarının ortaya çıkması ve yayılmasında vatandaş talebinden ziyade bu tip bir hizmetin parlamentolar tarafından arzı daha etkili olmuştur. Çeşitli örneklerin gösterdiği üzere, idari sistemde bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımı sadece yürütme erki içerisinde yer alan kamu kurum ve kuruluşlarında değil, yasama ve yargı erklerinde de giderek yaygınlaşmaktadır.

E-Parlamento kavramı, sadece ulusal düzeydeki parlamentoların teknoloji kullanımını anlamak ve anlatmak için kullanılmamaktadır. Aksine, uygulamada birden fazla e-Parlamento türü vardır. Örneğin, yerel yönetimler düzeyindeki meclisler ve tematik parlamentolar da teknolojik olanaklardan yararlanarak birer e-Parlamento hâline gelebilirler. Tematik parlamentolar ise sadece bir ülkeden gelen parlamenterlerden değil, birden fazla ülkeden gelen ve her konuya değil, sadece belli bir alana/temaya odaklanan parlamenterlerin oluşturduğu, genellikle tek bir sorun/konu ile ilgilenen meclislerdir. Dünyanın ikliminde gerçekleşen değişmelerin yol açtığı sorunlar ve bu sorunlara önerilebilecek çözüm yolları konularına odaklanan ve bünyesinde birçok ülkeden gelen parlamenterleri barındıran İklim Parlamentosu (Climate Parliament), bu tür tematik meclislere iyi bir örnek oluşturmaktadır. Aşağıdaki web görüntüsünde İklim Parlamentosunun resmî web sitesi görülmektedir.

Kurumsal düzeydeki e-Parlamento faaliyetleri, başlıca üç başlık altında değerlendirilebilir. Aynı zamanda e-Parlamento uygulamalarının parlamento faaliyetlerine katma değer sağladıkları işlevler de olan bu kategoriler, (i) yasama sürecine katılım, (ii) iletişim ve temsil; ve (iii) denetim ve gözetimdir.

Birinci tür kurumsal e-Parlamento faaliyeti, parlamentoların yasama işlevleri hakkında teknoloji yoluyla bilgi ve hizmet sunulmasıdır.

Kurumsal düzeydeki ikinci tür e-Parlamento faaliyeti türü, milletin vekillerinin milletin kendisiyle iletişim kurmak için parlamentonun kurumsal çatısı altında teknolojik araçlardan yararlandığı, “temsil” faaliyetleridir.

Kurumsal düzeydeki üçüncü ve son çeşit e-Parlamento faaliyeti ise parlamentoların denetim ve gözetim işlevlerinin işleyiş süreçlerinin kamuoyu ile paylaşılmasında teknolojiden yararlanılmasıdır.

E-Parlamento uygulamalarının denetim/gözetim işlevi açısından ilginç ve öğretici örneklerinden bir diğeri de Brezilya Senatosu’ndaki Bütçe Bilgilendirmesi ve Denetimi uygulamasıdır. E-Parlamento uygulamalarının temsil/katılım ve denetim/gözetim işlevleri açısından en orijinal ve ilgi çekici örneklerinden biri de Şili’deki “sanal senatör” uygulamasıdır. Başarılı e-Parlamento uygulamalarından biri olan ABD Kongresi web sitesi, aynı zamanda bu alandaki ilk örneklerden de biridir.

E-Parlemento

Başta internet olmak üzere, dünya çapında yaygınlaşan çeşitli teknolojik gelişmeler, sadece idareyi (kamu yönetimi sistemini) değil, aynı zamanda ticareti ve siyaseti de derinden etkilemiştir. Burada bu konuda çok detaya girmek ne mümkün ne de doğru olacağı için, çok basitçe, gelişen teknolojilerin ticari alana ve faaliyetlere etkisine “elektronik (e)- Ticaret”; siyasi alana ve faaliyetlere etkisine ise “elektronik (e)-Demokrasi” adı verildiğini hatırlatmak yeterli olacaktır.

E-Devlet olgusunu ortaya çıkaran asıl önemli tarihsel gelişme ise, 20. yüzyılın ikinci yarısında internet teknolojisinin keşfi, geliştirilmesi ve dünya çapında yaygınlaştırılması olmuştur.

E-Devlet uygulama aşamalarının gelişimi konusunda literatürdeki temel eser, Layne ve Lee’nin (2001: 124) e-Devlet uygulamalarının diğer uygulamalarla bütünleşme oranı ile teknik ve örgütsel karmaşıklık düzeylerini temel alarak tasarladığı dört aşamalı bir gelişim modelidir: Modeldeki ilk aşama, kamu kurumlarının resmi bir web sitesi kurarak bilgi sunmaya başladığı “kataloglama basamağı”dır.

Kamu yönetimi disiplininde, “kamu yönetiminin yeniden yapılandırılması”, “kamu yönetimi reformu” ya da “idari reform” olarak adlandırılan olgu, idari sistemlerin her çağın değişen şartlarına ayak uydurabilmesi için yapılması gereken değişikliklerin neler olması gerektiğini, hangi kaynaklardan besleneceğini/ transfer edileceğini ve nasıl uygulanırsa başarılı sonuçlar alınacağını inceleyen bir çalışma alanıdır.

Yönetişim (governance), yönetim sürecinin çeşitli aşamalarında (karar verme, uygulama, değerlendirme, vb.) devletin tek başına değil, yönetim sürecinin diğer aktörleri/paydaşları (vatandaşlar, sivil toplum kuruluşları, özel şirketler, uluslararası kuruluşlar, vb.) ile beraber hareket etmesi hâlinde yönetim sürecinin etkinliğinin ve meşrutiyetinin artacağını savunan bir kavramdır.

E-Parlamento uygulamalarının ortaya çıkmasına uluslararası kuruluşlar yayımladıkları raporlar ve düzenledikleri konferanslarla etki etmişlerdir.

Parlamentoların bilgi ve iletişim teknolojini nasıl kullandığını incelemek