BİLGİ TOPLUMU VE E-DEVLET - Deneme Sınavı - 8

yürütme sürecine katılım

Bir yasal değişiklik önerisinin parlamento web sitesi üzerinden kamuoyu ile paylaşılarak kişi ve kurumlardan görüş ve öneri talep edilmesi

I, II ve IV

Parlamentolarda BİT kullanımının dezavantajları konusunda farkındalıkları arttığı için

II-III-I

E-Parlamento uygulamalarında yapay zeka kullanımına önem verilmesi

E-Adalet

Yargı alanına isabet eden hizmetlerin, iş ve işlemlerin elektronik ortama, geliştirilerek ve gereksiz olan iş akışlarının ayıklanarak ve ihtiyaç duyulanların da ihdas edilerek aktarılması ve kısaca sayısallaştırılmasıdır.

Doğru Cevap B'dir.

E-Yargı sistemi ile ilgili olarak bilinmesi gereken dördüncü ve son kavram, zaman damgasıdır. Zaman damgası, 2004 tarihli ve 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu’nda “Bir elektronik verinin, üretildiği, değiştirildiği, gönderildiği, alındığı ve / veya kaydedildiği zamanın tespit edilmesi amacıyla, elektronik sertifika hizmet sağlayıcısı tarafından elektronik imzayla doğrulanan kaydı” (Madde 3/h) olarak tanımlanmıştır. Zaman damgası, e-Yargı sistemlerinde hangi kullanıcının hangi belge üzerinde ne zaman ne gibi bir değişiklik yaptığını göstermesi anlamında çok önemlidir. Özellikle işlem zamanı ve aktör bilindiği zaman, hem yargı sisteminde performans ölçülebilir hâle gelmekte, hem de kötü niyetli ve/veya savsaklayıcı/sümen altı edici bürokratik davranış konusunda yüksek bir caydırıcılık sağlanmaktadır. Doğru Cevap C'dir.

Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP), Türkiye’deki temel e-Yargı uygulamasına verilen isimdir. UYAP, sağlıklı ve hızlı bir yargılama sistemi oluşturarak adalet sistemine yönelik güveni artırmayı hedeflemiştir (Orta, 2005). UYAP sistemi iki aşamada uygulamaya alınmıştır (UYAP, 2019, https://www.uyap.gov.tr/Tarihce):

İlk aşama olan UYAP-I çalışmalarına 2000 yılında başlanmış, çalışmalar 2001 yılında bitirilmiştir. Bu aşamada Ankara’daki Adalet Bakanlığı merkezî yönetim birimleri sisteme bağlanmış; yazılım tasarımı için süreç analizleri yapılmış ve personele yeni sistemle ilgili eğitimler verilmiştir.

İkinci aşamada (UYAP-II) ise, 2001-2004 yılları arasında çalışılarak 2005 yılında taşra birimlerinin otomasyonu tamamlanmıştır. Diğer bir deyişle, Adalet Bakanlığının Ankara dışındaki birimleri, Ankara dışındaki mahkemeler ve ulusal yargı sistemin tüm diğer birimleri UYAP çatısı altına alınmıştır (Orta, 2005; UYAP, 2019).

Doğru Cevap A'dır.

UYAP uygulamaları içerisinde yargının hızlanması için mahkemelerde ve Cumhuriyet savcılıklarında iş yoğunluğu, yasa değişikliği ve benzeri hususlardan kaynaklanan maddi hata ve usul hatalarının asgari seviyeye indirilebilmesi için tüm süreçlerde öneri ve uyarılarda bulunacak “Karar Destek (Uyarı) Sistemi” geliştirilmiştir. Sistemde 1.300 civarında uyarı (duruşmanın gizli yapılması gerektiği, sanığın öldüğü, sanık hakkında başka yerde aynı suçtan dosyanın varlığı gibi) bulunmakta olup, bunların artırılması ya da azaltılması mümkündür. Söz konusu uyarılar yargı bağımsızlığı ilkesi nedeniyle hâkim ve Cumhuriyet savcıları için bağlayıcı değildir. Bir başka deyişle hâkim ve Cumhuriyet savcısı uyarıyı dikkate alıp almamakta serbesttir. Doğru Cevap D'dir.

UYAP, 2009 yılından beri yüksek yargı dâhil tüm adalet sistemini kapsayacak biçimde Türkiye çapında kullanılmaktadır. UYAP ile başta Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay olmak üzere, Yüksek Seçim Kurulu, her düzey ve türdeki mahkemeler, Cumhuriyet savcılıkları, cezaevleri ve diğer tüm birim ve kurumlar e-Yargı sistemine dâhil edilmiştir. UYAP kurulurken bu sisteme ayrıca Adalet Bakanlığı çalışanları için bir kurum içi haberleşme ve bilgi/belge paylaşımı sistemi (intranet) de eklenmiştir. Doğru Cevap E'dir.

Noterlerin de sisteminden veri alarak işlemlerinde kullandığı (Külcü ve Turan, 2013) UYAP, 2011 yılında marka olarak 10 yıllığına tescil ettirilmiştir (UYAP, 2019, http://www.uyap.gov.tr/UYAP-MARKA-TESCILI-YAPILDI). Doğru Cevap A'dır.

UYAP Vatandaş Portalı’nı kullanan vatandaşlar, adlarına açılmış tüm dosyaların içeriğini ve gidişatını ayrıntılı bir biçimde sorgulayabilirler. Ayrıca hukuk davaları açabilir; evrak doğrulama yapabilir ve duruşmaları takip edebilirler (T. C. Adalet Bakanlığı, 2015: 85; UYAP, 2019). Eğer bir vatandaşın e-Devlet Kapısı şifresi varsa ama e-İmzası veya m-İmzası yoksa, sadece dosya kapak bilgilerine erişebilir. Ama eğer e-İmzası varsa, dosyanın detaylı içeriğinin görülebilmesi mümkün olmaktadır. Doğru Cevap C'dir.

UYAP Avukat Portalı, avukatların cep telefonu ile işlem yapabilmesine yönelik bir mobil adalet uygulaması da içermektedir. Bu bağlamda, UYAP sisteminde 2018 yılı Nisan ayında avukatlara yönelik olarak yeni bir mobil (m-)Adalet hizmeti devreye girmiştir. “CELSE” (Mobil Avukat Bilgi Sistemi), adı verilen bu uygulamayı kullanmak isteyen avukatların, ilk olarak “CELSE” uygulamasını akıllı telefon ve tablet gibi mobil araçlarına yüklemeleri gerekmektedir. Takiben, uygulamaya giriş şifrelerini UYAP Avukat Portal Bilgi Sistemi üzerinden oluşturmaları istenmektedir. Doğru Cevap B'dir.

E-Yargı sistemlerinin mevcut durumundan ve teknolojik yönelimlerden hareketle, e-Yargı sistemlerinde gelecekte yaşanması muhtemel değişiklikler şu şekilde sıralanabilir: İlk olarak, dağınık ve yüksek düzeyde güvenli bir kayıt takip teknolojisi olan blokzincir/kayıt zinciri (blockchain) uygulamalarının özellikle adalet sistemlerinin noterlik ayağında kullanılma ihtimali olduğu düşünülmektedir. Örneğin; Durğay ve Karaaslan (2018), blokzincir teknolojisinin kamu yönetimi alanında bilgi ve belge paylaşımı, kayıt ve kimlik yönetimi ve ödeme sistemlerinde kullanımının yaygınlaşacağını öngörmüşlerdir. Ølnes, Ubacht ve Janssen (2017) ise, her ne kadar blokzincir teknolojisinin genelde kamu yönetiminde, özelde ise yargı ve noterlik alanlarında uygulanma potansiyelinin yüksek olduğunu kabul etseler de (s. 357), bu konuda daha fazla araştırma yapılmasını ve teknolojik modaları takip ederek değil, somut ihtiyaçlardan hareketle uygulama kararı verilmesini önermektedirler. Doğru Cevap D'dir.

UYAP E-Satış Portalı ise, Adalet Bakanlığının icralı malları sattığı bir e-satış sayfasıdır. Bu sayfaya kayıt yaptıran kullanıcılar, İcra ve İflas Daireleri ile Satış Memurlukları tarafından 2004 Sayılı İcra ve İflas Kanunu hükümlerine uygun olarak satışa çıkartılan mallara ilişkin ihaleleri inceleyebilir; teminat yatırmak suretiyle teklif verebilirler. Doğru Cevap B'dir.

kısa adıyla e-Devlet (e-government), genel olarak kamu yönetimi sisteminin daha iyi
idare edilmesinde teknolojinin kullanılması olarak tanımlanabilir. Diğer bir deyişle, kamu kurum ve kuruluşlarının bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımı yoluyla bilgi ve hizmet sunmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Bir belediye, düzenlediği veya düzenleyeceği ihaleler ile ilgili bilgileri belediye web sitesine koyarak şeffaflığı; ihale sonuçlarını aynı şekilde kamuoyuna duyurarak hesap verebilirliği; belediye meclisi veya kent konseyi toplantılarını belediye web sitesinden canlı yayınlayarak katılımcılığı; belediye bütçesindeki gelir ve gider kalemlerini gerçek zamanlı olarak cep telefonu uygulamasından takip edilebilir hâle getirerek belediye üzerindeki kamuoyu denetimini artırmak isterse, teknoloji tüm bunları o belediye için yapılabilir kılmıştır. Doğru cevap D'dir.

Vatandaşların ve ilgili paydaşların zaman ve mekân sınırlamalarından etkilenmeden istedikleri bilgi ve hizmetlere her zaman ve her yerden erişebilmeleridir.

e-Devlet uygulamaları, hem bakanlıklar hem de belediyeler gibi farklı kurumlarda somut olarak ilk aşamada/ dalgada kamu kurumlarının resmî web sitelerinin kurulması şeklinde başlamıştır.