BİLGİ TOPLUMU VE E-DEVLET - Deneme Sınavı - 5

İlk kez 1907’de Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıkan ve bugünkü anlamına 1960’lardan itibaren evrilen (Bar ve Riis, 2000: 100) İngilizce bir kavram olan “universal service” (Mueller, 1999: 353), Türkçeye her ne kadar “evrensel hizmet” olarak çevrilmişse de, e-Devlet literatürü açısından daha doğru bir çevirisi, “herkese hizmet/herkese erişim” olsa gerekir (Yıldız, 2002: 81). Bu kavram, geçmişte telefon bağlantısı gibi telekomünikasyon hizmetleri için ortaya atılmışsa da giderek İnternet bağlantısını da kapsar bir hâle gelmiştir.

Modeldeki ilk aşama, kamu kurumlarının resmi bir web sitesi kurarak bilgi sunmaya başladığı “kataloglama basamağı”dır. Bu aşamaya, sadece devletten hizmet alanlara yönelik tek yönlü bir bilgi akışına uygun olduğu için “broşür veya reklam panosu (billboard) basamağı” da denilmiştir.

TUENA planının hazırlanması için Ulaştırma Bakanlığına proje koordinatörlüğü görevi verilmiştir. Bakanlık TÜBİTAK’ı proje sekretaryasından sorumlu kılmıştır.

Kamu-Net Projesi’nin temel amaçları, şu şekilde ifade edilmektedir:

2003 yılından sonra Türkiye’de genelde bilgi toplumu ve özelde de e-Devlet alanında hazırlanan strateji belgelerinin sayısı ve içeriğinde hızlı bir artış gözlenmektedir. Bu çerçevede incelenebilecek ilk örnek,
Başbakanlık tarafından yukarıda anılan e-Avrupa+ girişimine katılmak amacıyla, 2002 yılı Ağustos ayında
bir rapor olarak kamuoyuna sunulan E-Türkiye Girişimi Eylem Planı 2002 Taslağı belgesidir. Bu belge,
Başbakanlık ve Türkiye Bilişim Derneği (TBD) eş güdümünde çeşitli sektörlerden bir araya gelen toplam
360 uzmandan oluşan 13 alt çalışma grubu tarafından hazırlanmıştır. Söz konusu belgede e-Devlet ile ilgili olarak “Vatandaşa kaliteli, güvenli, etkin ve kesintisiz hizmet sunulması” hedefi konularak bu hedef çerçevesinde yapılacak işlemler sıralanmıştır.

“Benzeşim baskıları kuralcı (normative), taklide dayanan (mimetic) ve zorlayıcı (coercive) olmak üzere üç değişik şekilde ortaya çıkmaktadır.

e-Devlet projelerinin ortaya çıkış nedenleri şunlardır:

Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı (2006-2010), 28 Temmuz 2006 tarihinde Resmî Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu strateji belgesindeki toplam 111 eylemden 41 tanesi “Vatandaş
Odaklı Hizmet Dönüşümü” ve 21 tanesi de “Kamu Yönetiminde Modernizasyon” başlığı altında hazırlanmış olup, söz konusu 62 eylemin tümü, e-Devlet konusu ile doğrudan veya dolaylı olarak ilgilidir.

EDG, Türkiye’deki e-Devlet uygulamaları konusunda kuramsal bilgi ve uygulama tecrübesine sahip, İçişleri Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı, Adalet Bakanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü gibi çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarından gelen e-Devlet uzmanlarından oluşturulmuştur.

Bürokratik yapı olarak 2019 yılı itibarıyla Türkiye’nin kamu yönetimi sistemi içinde görülen
örgüt türleri, şu şekilde sıralanabilir:
• Bakanlıklar,
• Bakanlık Altı/İçi Örgütlenmeler (Genel Müdürlükler, Daire Başkanlıkları ve Şube, Müdürlükleri, vb.)
• Kurum-Kurul Türü Örgütler (Bağımsız İdari Otoriteler)
• Ajanslar/Ofisler

EDG üyeleri, önceliklendirilecek e-Devlet projelerini/eylemlerini seçerken aşağıda sıralanan değerlendirme ölçütlerini kullanmıştır:
• Vatandaşa ve/veya iş dünyasına sağlanacak faydanın fazlalığı,
• Tamamlanma süresinin kısalığı (tercihen bir yıldan daha kısa bir sürede),
• Maliyet/çaba düşüklüğü (örneğin, ek bütçeye gerek olmadan bitirilebilecek projeler),
• Projenin tamamlandığında ekonomiyi canlandırması, yatırımları teşvik etmesi ve vatandaşlara sunulan devlet hizmetlerini en fazla miktarda kolaylaştırması vb.

2006-2010 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı

Elektronik devlet, yeni bir olgu değildir. Türkiye’de e-Devlet uygulamalarına yönelik altyapı hazırlıkları ve stratejik planlama 1990’lardan beri yapılmaktadır.

Dener (2003), Ocak 2003 tarihi itibarıyla Türkiye’de; 132 tanesi bitirilmiş, dört tanesi iptal edilmiş, sekiz tanesi inceleme, 26 tanesi ise hazırlık sürecinde bulunan toplam 170 adet e-Devlet projesinin bulunduğunu aktarmıştır. Söz konusu projeler için on yılda (1993-2003) 6.3 milyar dolar harcanmıştır. Bu kaynağın %55’i hazineden, %40’ı Dünya Bankasından ve %5’i de Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank), Avrupa Konseyi Toplumsal Kalkınma Fonu (European Council Social Development Fund), Denizötesi Ekonomik İşbirliği Fonu (Overseas Economic Cooperation Fund) ve İslami Kalkınma Bankası (Islamic Development Bank) gibi diğer dış kaynaklardan sağlanmıştır. Dener, bütün bu projelerin işlerlik kazanması için ilerleyen yıllarda 3 milyar dolar daha harcanması gerektiğini belirtmiştir.

Bu stratejiler çerçevesinde hazırlanan ve uygulamaya konulan e-Devlet projelerinin hangi değişkenlerden etkilenilerek ne amaçlarla geliştirildiği konusunda ortaya konulan bir model de aşağıdaki şekilde sunulmuştur. Söz konusu değişkenler; i. Kamu yönetimi reformu ihtiyaçları; ii. Söz konusu e-Devlet projesinin uygulanacağı kurum veya kurumlara ait çözüm bekleyen somut sorun ve ihtiyaçlar; iii. E-Devlet projeleri yoluyla insanların, bilgilerin, paranın ve kamusal işlemlerin denetimi; iv. Kamu kurumları içerisinde, kamu kurumları ile özel sektör arasında ve ulus devletlerarasındaki benzeşim baskıları; v. Bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT) hizmetleri, yazılımı ve/veya donanımı satan özel sektör firmaları/şirketler tarafından gerçekleştirilen “satıcı tetiklemesi” ve, vi. Bir e-Devlet projesini uygulama yoluyla çeşitli kamu politikası aktörlerine (Dünyaya, Avrupa Birliği’ne, siyasetçi ve bürokratlara) uygulayıcı kurumun “çağı yakaladığı” ve/ veya “çağın gerisinde kalmadığı” gibi sembolik mesajlar iletilmesini sağlayan “simgesel eylemler” gibi etmenlerdir.” (Yıldız, 2007: 43-49).

Bilgi ve iletişim teknolojileri hizmetleri, yazılımı ve/veya donanımı satan özel sektör firmalarının mal ve/veya hizmet sattıkları kamu kurum ve kuruluşları ile olan ticari ilişkilerinde, aralarındaki bilgi asimetrisinden faydalanarak kamu sektörünün ihtiyaç duyduğu ölçek ve niteliğin ötesinde miktar ve kalitede satış yapması durumuna "satıcı tetiklemesi" adı verilmiştir.

Şekil 2.11 (Sayfa 41).

Bürokratik yapı olarak 2019 yılı itibarıyla Türkiye’nin kamu yönetimi sistemi içinde görülen örgüt türleri, şu şekilde sıralanabilir: • Bakanlıklar, • Bakanlık Altı/İçi Örgütlenmeler (Genel Müdürlükler, Daire Başkanlıkları ve Şube, Müdürlükleri, vb.) • Kurum-Kurul Türü Örgütler (Bağımsız İdari Otoriteler) • Ajanslar/Ofisler

"Bölgesel ve küresel rekabette mukayeseli üstünlük kazandıracak alanları tespit edip bu alanlara yönelik tavsiyelerde bulunmak" Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu’nun görevidir.

E-Devlet alanında önemli faaliyetler gerçekleştiren, hem belediyeler ve üniversiteler gibi yerinden yönetim aktörleri, hem de sivil toplum kuruluşları, uluslararası kuruluşlar ve özel şirketler gibi merkezi yönetim-dışı aktörler bulunmaktadır.