BİLGİ TOPLUMU VE E-DEVLET - Deneme Sınavı - 13

E-Yargı sistemlerinin doğasını ve işleyişini daha iyi anlayabilmek için e-Yargı ile ilişkili bazı önemli kavramlar da bilinmelidir. Bu nedenle, bu kısımda; mobil adalet, elektronik imza, mobil imza ve zaman damgası gibi e-Yargı sistemlerinin diğer bazı önemli öğeleri de kısaca tanıtılmıştır.

e-Yargı sistemlerinde görülen elektronik etkileşim kategorilerinin neler olduğu hususu da analiz edilmiştir. Türkiye’deki e-Yargı uygulamalarından da örnekler verilerek ortaya konulan sonuç, e-Yargı sistemlerinde görülen elektronik etkileşim kategorilerinin, e-Devlet etkileşim kategorileri (devletten-devlete, devletten-vatandaşa ve devletten-özel sektöre) ile birebir aynı olduğudur.

UYAP uygulamaları içerisinde yargının hızlanması için mahkemelerde ve Cumhuriyet savcılıklarında iş yoğunluğu, yasa değişikliği ve benzeri hususlardan kaynaklanan maddi hata ve usul hatalarının asgari seviyeye indirilebilmesi için tüm süreçlerde öneri ve uyarılarda bulunacak “Karar Destek (Uyarı) Sistemi” geliştirilmiştir.

UYAP şemsiyesi altına alınan birimler aşağıda sıralanmıştır:

a. Adli Yargı Birimleri (Cumhuriyet başsavcı- lıkları, adalet komisyonları, farklı türde adli mahkemeler ve icra daireleri),

b. İdari Yargı Birimleri (Adalet komisyonları, bölge idare ve vergi mahkemeleri),

c. Devlet Güvenlik Mahkemeleri,

d. Ceza ve Tutukevleri,

e. Adli Tıp Kurumu

f. Diğer Taşra Birimleri (Adalet meslek liseleri, hâkim evleri ve dinlenme tesisleri)

Türkiye’deki e-Yargı/UYAP sisteminin geleceğine yönelik öneriler/ öngörüler; (i) UYAP sisteminin ürünleştirilmesi ve yurt dışına ihraç edilmesi, (ii) sistemde mobil araçların ve sosyal medya platformlarının daha fazla kullanılması, (iii) dezavantajlı gruplara yönelik olarak UYAP bünyesinde daha fazla bilgi ve hizmet sunulması, (iv) Türkiye’de adalet sisteminde taraf olan ama Türk vatandaşı olmayan bireyler için çok dilli hizmet sağlanması ve (v) sistemin sürdürülebilirliğinin arttırılması için daha fazla ve yüksek nitelikte uzman personelin istihdam edilmesi olarak sıralanabilir.

UYAP, 2009 yılından beri yüksek yargı dâhil tüm adalet sistemini kapsayacak biçimde Türkiye çapında kullanılmaktadır. UYAP ile başta Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay olmak üzere, Yüksek Seçim Kurulu, her düzey ve türdeki mahkemeler, Cumhuriyet savcılıkları, cezaevleri ve diğer tüm birim ve kurumlar e-Yargı sistemine dâhil edilmiştir.

Elektronik parlamento (e-Parlamento) kavramı, en basit şekliyle “yasama organlarında/ meclislerde/ parlamentolarda bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT) kullanımı” olarak tanımlanabilir.

E-Parlamento uygulamalarının ortaya çıkması ve yayılmasında vatandaş talebinden ziyade bu tip bir hizmetin parlamentolar tarafından arzı daha etkili olmuştur.

Verilenlerden tamamı e-Parlamento sisteminin işlevleri arasındadır.

Temel e-Devlet elektronik etkileşim kategorilerinin; devletten vatandaşa, devletten özel sektöre ve devletten devlete etkileşimi içermektedir. Aynı üç adet temel iletişim ve etkileşim kategorisi genel olarak e-Parlamento faaliyetleri için de geçerlidir.

Demirbaş 'ın (2010) çalışma bulgusunda durum şöyledir: E-Danışma alanında sekiz e-Danışma aracından hiçbiri TBMM web sitesinde bulunamazken, e-Katılım alanında ise on adet e-Katılım aracından sadece bir tanesinin (e-Dilekçe uygulaması) TBMM web sitesinde yer aldığı görülmüştür.

Türkiye’de parlamentonun resmi web sitesi 1996 yılında “http://www.tbmm.gov.tr” adresinde işlerlik kazanmıştır.

TBMM web sitesinde bulunan “yasama” sekmesine tıklandığında ortaya çıkan menüde, yasama işlevi ile ilgili birçok bilgi kategorisine ulaşmak mümkündür. Bu sekme yardımıyla kanun teklifleri, ihtisas komisyonları çalışmaları ve raporları, kanunlar, kararlar, kanun hükmünde kararnameler ile komisyon çalışmaları ve raporları gibi konularda zengin bilgilere ulaşmak mümkündür.

Başarılı e-Parlamento uygulamalarından biri olan ABD Kongresi web sitesi aynı zamanda bu alandaki ilk örneklerden de biridir. 1995 yılında Kongre Kütüphanesi tarafından adını ilk ABD başkanlarından Thomas Jefferson’dan alan THOMAS sistemi üzerinde çalışmaya başlamıştır. Bu sistem 2016 yılında emekliye ayrılarak şu andaki web sitesi ile birleştirilmiştir.

E-Parlamento uygulamalarının temsil/katılım ve denetim/gözetim işlevleri açısından en orijinal ve ilgi çekici örneklerinden biri de Şili’deki “sanal senatör” uygulamasıdır.

e-Parlamento alanında faaliyet gösteren en önemli uluslararası kuruluş 1889 yılında ulusal parlamentoların küresel birliği olarak kurulan Parlamentolar-Arası Birliktir (Inter-Parliamentary Union, IPU).

E-Yargı, en basit şekliyle, “yargı erkinde/adalet sisteminde bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımı” olarak tanımlanabilir. Doğru cevap A'dır.

Mobil imza (m-İmza) ise, mobil araçların kullanımı yoluyla elektronik ortamda kimlik doğrulama sağlayarak, ıslak imzaya eşdeğer işlem yapılabilmesini sağlayan bir hizmettir. Doğru cevap C'dir.