BİLGİ TOPLUMU VE E-DEVLET - Deneme Sınavı - 11

Yine e-Devlet ile dolaylı olarak ilgili diğer bir yasal düzenleme olan 2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Bilişim Alanına Giren Suçlar” başlıklı 10. bölümünde, bilişim alanındaki kimi suçlar ve cezaları tanımlanmıştır. Bu suçlar arasında, bilişim sistemine girme (Madde 243), sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme (Madde 244) ve banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması (Madde 245) gibi suç tanımları bulunmaktadır. İlgili maddelerde söz konusu suçlar için öngörülen hapis ve para cezaları da düzenlenmiştir.

E-Devlet ile dolaylı olarak ilgili bir başka yasa ise, 2004 tarihli ve 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu’dur. Bu yasayla elektronik imza uygulamasının hukuki ve teknik boyutları düzenlenmektedir. Bu kanunun sonucunda, elektronik imza hukukî olarak ıslak imzaya (elle atılan imzaya) eşdeğer hâle gelmiştir.

Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu’nun görev ve yetkileri şu şekilde belirlenmiştir:

a. Bölgesel ve küresel rekabette mukayeseli üstünlük kazandıracak alanları tespit edip bu alanlara yönelik tavsiyelerde bulunmak,
b. Türkiye’nin hedefleri doğrultusunda bilim ve teknoloji alanında politika önerilerinde bulunmak,
c. Bilgi toplumuna ilişkin hedef ve strateji tavsiyelerinde bulunmak,
ç. Ar-Ge çalışmalarının özendirilmesi, teşvik edilmesi ve sonuçların ürünleştirilmesi için politika önerilerinde bulunmak,
d. Bilim ve teknoloji alanındaki araştırma ve geliştirme politikalarının ekonomik kalkınma, sosyal gelişme ve milli güvenlik hedefleri doğrultusunda tespit edilmesi, yönlendirilmesi ve koordinasyonunun sağlanması amacıyla altyapı, insan kaynağı ve diğer tüm kaynakların geliştirilmesine yönelik araştırmalar yaparak öneriler oluşturmak,
e. Stratejik önemi haiz teknoloji alanlarını belirlemek için araştırmalar yapmak ve bu alanlara ilişkin öneriler oluşturmak,
f. Teknolojik dönüşüm alanlarını tespit ederek orta ve uzun vadeli milli teknoloji politika önerileri oluşturmak,
g. Girişimcilik kültürünün yaygınlaştırılması için araştırmalar yapmak ve öneriler oluşturmak 

ğ) Sanayimizin ithalat bağımlılığını azaltacak, rekabet gücünü artıracak programların hayata geçirilmesi ile sanayi ürünleri
güvenliği ve denetimi politikasının ve endüstri bölgeleri kurulacak alanların belirlenmesi amacıyla çalışmalar yürütmek,
h. Serbest bölgelerde yapılan faaliyetleri değerlendirmek, bu bölgelerin geliştirilmesine ve sorunların çözümüne ilişkin stratejileri belirlemek ve önerilerde bulunmak,
ı. Araştırma altyapılarıyla ilgili genel strateji çalışmaları yapmak ve bu konuda öncelikleri değerlendirmek,
i. İnternet ortamının ekonomik, ticari ve sosyal hayat ile bilim, eğitim ve kültür alanında etkin, yaygın, kolay erişilebilir olarak kullanımını teşvik edecek politika ve strateji önerileri hazırlamak.”

Türkiye Bilişim Derneğinin bu alana yaptığı somut katkılardan biri, 2009 yılında kamuoyu ile paylaşılarak tartışmaya açılan E-Devlet ve Bilgi Toplumu Kanun Tasarısı Taslağı hakkındaki görüşlerini bir rapor halinde kamuoyu ile paylaşmasıdır.

1990’lardan beri devam etmektedir. Cevap:A

2008 yılından itibaren (2014 yılı hariç) Cevap:A

bu tip bir hizmetin parlamentolar tarafından arzı daha etkili olmuştur. Cevap:A

2018 Dünya E-Parlamento Raporu’na göre milletvekillerinin %96’sı vatandaşlarla mobil cihazlar üzerinden iletişim kurmaktadırlar

Türkiye’deki E-Parlamento uygulamalarında e-Katılım konusunda eksiklikler
vardır. Cevap:A

TBMM web sitesinde bulunan “yasama” sekmesine tıklandığında ortaya çıkan menüde, yasama işlevi ile ilgili birçok bilgi kategorisine ulaşmak
mümkündür. Cevap:A

TBMM web sitesinde temsil/katılım işlevi ile ilgili olarak, eski ve yeni milletvekilleri hakkında bilgiler sağlayan bir sekme bulunmaktadır. Bu sekmeden yararlanarak görevdeki milletvekillerinin listesine, e-posta adreslerine ve telefon numaralarına ulaşmak mümkündür. Cevap:A

Web sitesinde ABD Kongresi’nin her iki kanadındaki (Senato ve Temsilciler Meclisi) yasama süreci hakkında detaylı aramalar yapmak mümkündür. Cevap:A

E-Yargı sistemlerinin kullanımı sonucunda ulaşılmak istenen bu hedefler, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (United Nations Development Program, UNDP) tarafından ortaya konulan 2030 Küresel Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ile de uyumludur (United Nations, 2018: 1, 137, 172, 186). Örneğin, 16 Numaralı Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi olan “Barış, Adalet ve Güçlü Kurumlar” içinde “hukukun üstünlüğüne dayalı etkin yönetim” alt hedefi, e-Yargı sisteminin amaçları ile tam olarak uyuşmaktadır (UNDP, 2019).

Yargı sisteminde teknoloji kullanımı yeni bir olgu değildir. Politis ve diğerlerine göre (2008: 42), 1980’lerde bilgisayarların mahkemelerde kullanılmaya başlanması ile “ilk nesil” e-Yargı uygulamaları devreye girmiştir. Ne var ki, mahkemelerde bilgisayar kullanımından hareketle e-Yargıyı sadece yargı sisteminin otomasyonu olarak gören bir bakış açısı da e-Yargı olgusunun bugün geldiği noktayı anlamada ve anlatmada ister istemez eksik kalacaktır.

Çam ve Tanrıkulu (2012: 205) da, e-Yargı sisteminin teknoloji yoluyla sadece mevcut yargı sürecini daha verimli, ucuz ve hızlı hâle getirmeye değil, daha da önemlisi, süreçleri ve sistemi yeniden tasarlamaya uygun bir çerçeve sunmaya yaradığını önemle vurgulamışlardır. Bu hususa ek olarak Contini ve Lanzara (2014), yargı sistemlerini yeniden tasarlamanın gerekli olduğunu ama yeterli olmadığını belirtmişlerdir. Yazarlar, Galler, İngiltere, İtalya, Portekiz, Slovenya ve Avrupa Birliği örneklerini inceleyerek, ulusal yargı sistemlerinin sadece birbirleriyle değil, Avrupa Birliği gibi ulus üstü düzeylerle de etkileşimini ve eşgüdümünü sağlamanın gerekliliğini önemle vurgulamışlardır.

e-Yargı sistemleri kullanılarak varılmak istenen hedefler; daha hızlı, daha ucuz ve daha verimli çalışan, insan hatasından mümkün olduğunca arındırılmış, daha şeffaf ve denetlenebilir bir adli sistem tasarlamak, kurmak ve uygulamaktır (Çam ve Tanrıkulu, 2012: 207-210).

UYAP Vatandaş Portalı’nı kullanan vatandaşlar; (i) e-Devlet şifresi ile sisteme girerek adli ve idari yargı birimlerinde görülen dava dosyalarındaki gelişmelerden en kısa zamanda haberdar olabilmekte (dava konusu, dosyanın durumu, tarafları, davanın aşaması, duruşma günü, vb.), (ii) açacakları davalar için ödemeleri gereken harç bedellerini hesaplayabilmekte ve (iii) yargı birimlerinin telefon ve faks numaralarına kolayca ulaşabilmektedirler (UYAP, 2019).

UYAP Kurum Portalı’nda “devletten devlete” etkileşim kategorisinde sunulan bilgi ve hizmetler mevcuttur. Örneğin, UYAP ile entegre çalışan Adli Sicil Bilgi Sistemi’nden sabıka, MERNİS’ten nüfus, Adres Kayıt Sistemi’nden adres, POLNET’ten ehliyet kayıtları, Merkez Bankası’ndan döviz kurları ve TAKBİS’ten tapu ve kadastro kayıtları gibi verilere yargı birimlerince hızlıca erişilebilmektedir.

Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP), Türkiye’deki temel e-Yargı uygulamasına verilen isimdir. UYAP, sağlıklı ve hızlı bir yargılama sistemi oluşturarak adalet sistemine yönelik güveni artırmayı hedeflemiştir (Orta, 2005). UYAP sistemi iki aşamada uygulamaya alınmıştır (UYAP, 2019, https://www.uyap.gov.tr/Tarihce). İlk aşama olan UYAP-I çalışmalarına 2000 yılında başlanmış, çalışmalar 2001 yılında bitirilmiştir. İkinci aşamada (UYAP-II) ise, 2001-2004 yılları arasında çalışılarak 2005 yılında taşra birimlerinin otomasyonu tamamlanmıştır.

a.Adli Yargı Birimleri (Cumhuriyet başsavcılıkları, adalet komisyonları, farklı türde adli mahkemeler ve icra daireleri), b. İdari Yargı Birimleri (Adalet komisyonları, bölge idare ve vergi mahkemeleri), c. Devlet Güvenlik Mahkemeleri, d. Ceza ve Tutukevleri, e. Adli Tıp Kurumu f. Diğer Taşra Birimleri (Adalet meslek liseleri, hâkim evleri ve dinlenme tesisleri).