BİLGİ EKONOMİSİ

Sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçişte eğitim modelleri önemli değişiklikler göstermektedir. Buna göre bilgi toplumuna geçişte, yol gösterici öğretmen, takım çalışmasıyla öğrenen öğrenci, kişisel araştırmaya dayalı öğrenme yöntemi, değişken eğitim programları, örgütsel öğrenme ve çok boyutlu kavramsal öğrenme ölçütü önemli hale gelmektedir. Bilgi toplumunda toplumu ve öğrencileri yönlendirme sürecinde en önemli sorumluluk öğretmenlere düşmektedir. Bu bakımdan yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, değişen eğitim modelleri kapsamında ele alındığında, bilgi toplumunda eğitim modeli kapsamında öğretmenin rolü öğrencilerini yönlendiren ve yol gösteren bir çabayı işaret ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Bilgi ekonomisi, merkezinde bilgi olan ve teknik bilgi (know-how), niteliğe ilişkin bilgi, bilgiye dayalı karar verme ve analiz yapma yeteneğine sahip olan eğitimli işgücü ile nitelendirilebilir. İşgücü daha ziyade beyin gücüyle çalışan, yüksek vasıflı, yeni teknolojilere ve yeniliklere açık olmalıdır. Günümüzde kullanılan teknolojilerin ve ürünlerin ömrü sürekli azalmaktadır. Uluslararası rekabetin oldukça çetin olduğu bu düzen içerisinde firmalar ayakta kalabilmek için rakiplerine fark yaratmak ve sürekli yenilik yapmak zorundadır. Diğer taraftan tekrara dayanan rutin işlerde makineler işgücünü ikame etmektedir. Bu tip işlerde kolaylıkla yeni makineler ve robotlar geliştirilebilmektedir. İşgücü ise bu makineler karşısında ne kadar ucuz olursa olsun rekabet edememektedir. Bu bakımdan yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, bilgi toplumunda ülkelerin küresel ekonomide rekabet edebilmeleri sürecinde, yetişen genç kuşakların başarı ölçütünün kavramları çok boyutlu olarak tanımlayabilmelerinin stratejik öneminin her geçen gün artması sebebiyle bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

İkinci sanayi devrimi (Endüstri 2.0), Henry Ford’un üretim bandı tasarımının 20. yüzyıl tarihini değiştirmesiyle ikinci sanayi devrimi başlamıştır. Elektriğin seri üretimde kullanılmaya başlaması ve üretim hattının geliştirilmesi yeni bir devrimi tetiklemiştir. 19. yüzyılın sonları ile 20. yüzyılın başlarında ivme kazanan ikinci sanayi devrimi elektriğin ve montaj hattının sağladığı destekle seri üretimi mümkün kılmıştır. 

Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, elektriğin seri üretimde kullanılmaya başlaması, endüstri tarihinin gelişimini temsil eden dönemlerden en fazla Endüstri 2.0'la ilişkili olduğundan bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Üçüncü endüstriyel devrim, 1970’lere girerken üretimde mekanik ve elektronik teknolojilerin yerini dijital teknolojiye bırakmasına sebep olan programlanabilir makinelerin kullanılmaya başlamasıyla gerçekleşmiştir. Böylece üretim sisteminin otomasyonu mümkün olmuştur. Üçüncü sanayi devrimi kişisel bilgisayarların (1970’ler, 1980’ler) ve internetin (1990’lar) önderliğinde geliştiği için genellikle “bilgisayar devrimi” ya da “dijital devrim” olarak adlandırılmıştır. Bu dönemde bilgisayar kullanımı, akıllı telefonlar, internetin yaygınlaşması üretimi her yönüyle geniş biçimde etkilemiş ve biçimlendirmiştir.

Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, Üretimde mekanik ve elektronik teknolojilerin yerini dijital teknolojiye bırakmasına sebep olan programlanabilir makinelerin  endüstride kullanılmaya başlaması, endüstri tarihinin gelişimini temsil eden dönemlerden en fazla Endüstri 3.0'la ilişkili olduğundan bu sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Eğitim, toplumun kültürel mirasının bireylere aktarılmasını sağlayan, bireylerin yeteneklerinin geliştirilmesine ve belli vasıflar kazanmasına olanak veren, toplumda dikey hareketliliğe zemin hazırlayarak gelir dağılımının iyileşmesine katkıda bulunan, bireyi sosyalleştiren, toplumda yeni fikirlerin ve yeni ürünlerin ortaya çıkmasını tetikleyen,doğurganlık oranlarının ve bebek ölümlerinin azaltılması ve sağlıkla ilgili diğer etkileri yoluyla daha sağlıklı bir toplumun yaratılmasına olanak tanıyan, böylelikle sadece bireye değil, tüm topluma fayda sağlayan, sosyal, kültürel, iktisadi ve hatta siyasi boyutları olan bir alandır. Bu açıklamalardan hareketle 21. yüzyılda katma değer yaratacak ve küresel rekabet sürecine uyum sağlama sürecinde en fazla sorumluluk eğitim kurumuna düştüğünden bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

İktisat biliminin kurucularından Adam Smith, “Milletlerin Zenginliği” adlı eserinde eğitim ile ekonomik büyüme arasındaki ilişinin temellerini atmıştır. Smith’e göre bireylerin aldıkları eğitim bir harcamayı gerektirir. Yapılan bu harcamalar ve bunun sonucunda elde edilen birikimde sermaye birikiminden başka bir şey değildir. Bu birikimden sadece o birey değil; aynı zamanda içinde bulunduğu toplum da faydalanır. Smith daha 18. yüzyılda çok fazla emek ve zaman pahasına eğitilen bir insanın pahalı makineler ile karşılaştırılabileceğini ifade etmiştir. 

Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde Milletlerin Zenginliği adlı eserinde eğitim ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin temellerini atan iktisatçı Adam Smith'i temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Eğitim yatırımlarının insan ve toplum açısından çeşitli etkileri söz konusudur. Bireyler açısından bu anlamda mikroekonomik açıdan eğitim yatırımları şu özellikleri göstermektedir:
• Eğitim yatırımları sürekli yatırımlardır.
• Eğitim süresine göre elde edilen gelir de farklılık göstermektedir. Alt düzeyde eğitim kategorisinden üst düzeye çıkıldıkça, bireyler daha fazla gelir elde etmektedir. Kısacası,
her yeni eğitim düzeyinde bireyler daha fazla gelir elde etme şansına sahiptir.
• Eğitim yatırımları insan yaşamının sonuna kadar sürebilmektedir.
• Eğitim yatırımları insan yaşamı süresince farklılaştırılabilir

Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, eğitim süresine göre elde edilen gelirin farklılık göstermemesi bireyler açısından mikroekonomik boyutta eğitim yatırımlarının özelliklerinden birisi olmadığından bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Dışsallık; üretim ve tüketim birimleri arasında pazarlanamayan fayda ve maliyet ilişkisidir. Dışsallık kavramından genel olarak, bir ekonomik birimin faaliyetleri sonucunda diğer ekonomik birim ve birimler üzerinde dolaylı olarak ortaya çıkardığı olumlu veya olumsuz etkiler anlaşılmaktadır. Dışsallık, negatif ve pozitif dışsallık olarak ikiye ayrılmaktadır. Eğitimin dışsallıkları da, bireyin aldığı eğitimin toplumdaki diğer bireylerin fayda fonksiyonuna yaptığı dolaylı etkilerdir. 

Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, bir ekonomik birimin faaliyetleri sonucunda diğer ekonomik birim ve birimler üzerinde dolaylı olarak ortaya çıkardığı olumlu veya olumsuz etkiler dışsallık kavramı kapsamında incelendiğinden bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Üretime katılan bireyin sahip olduğu ve genel anlamda insanın niteliğini vurgulayan bilgi, beceri, deneyim ve dinamizm gibi pozitif değerler beşeri sermaye (human capital) olarak kabul edilmektedir. Kısaca beşeri sermaye daha iyi eğitilmiş ve beceri kazandırılmış insan kaynağıdır. Beşeri sermaye kavramı, sadece eğitim ve yetiştirme değil, aynı zamanda, işgücünün verimlilik ve kalitesini arttırarak gelecekteki gelir düzeyini yükselten herhangi bir etkinlikle de ilişkilendirilebilir. Schultz (1961), beşeri sermayeye yapılan yatırım adlı makalesinde, beşeri sermaye yatırımlarını beş temel gruba ayırmıştır:
1. Geniş anlamda insanoğlunun yaşam süresi beklentisini, güç ve dayanıklılığını, kuvvetini ve yaşamını etkileyen bütün sağlık hizmetlerine ilişkin harcamalar
2. Firmalar tarafından düzenlenen, eski usul çıraklık da dâhil olmak üzere iş başında yetiştirme
3. İlk, orta ve yükseköğretimi kapsayan formel eğitim,
4. Firmalar tarafından düzenlenmeyen yetişkinlere yönelik eğitim programları,
5. Birey ve ailenin değişen iş olanaklarından yararlanabilmek için yaptıkları göçler

Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde birey ve ailenin yapmış oldukları lüks tüketim harcamaları, Schultz'a göre beşeri sermaye yatırımlarından birisini temsil etmediğinden bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

İlkel toplumda eğitimin temel özellikleri; deneme yanılma yöntemi ile öğrenme ve klan içi eğitimdir. Doğru cevap A'dır.

Sanayi toplumunda eğitimin temel özellikleri; hızlı okullaşma ve belli yaşlarda zorunlu eğitimdir. Doğru cevap B'dir.

Bilgi toplumunda eğitimin temel özellikleri; yaşayarak öğrenme, öğrenmeyi öğrenme, kendi kendini eğitme zorunluluğu, okul duvarlarını aşan her zaman ve her yerde eğitim ve yaşam boyu öğrenmedir. Doğru cevap C'dir.

İlk endüstriyel devrim su ve buhar gücünün daha verimli kullanılmasını sağlayan mekanik tezgâhların 18. yüzyılın sonunda bulunmasıyla başlamıştır. Doğru cevap D'dir.

Henry Ford’un üretim bandı tasarımının 20. yüzyıl tarihini değiştirmesiyle ikinci sanayi devrimi başlamıştır. Doğru cevap E'dir.

Endüstri 4.0’ı imalat sanayiindeki dijitalleşmenin yeni evresi olarak da tanımlamak mümkündür. Bu evreyi sürükleyen dört itici kuvvetten söz etmek mümkündür:
• Veri hacmindeki inanılmaz artış, (büyük veri-veri madenciliği) ve hesaplama gücündeki artış
• Analitik yeteneklerin ve iş dünyası yeteneklerinin geliştirilmesi
• Dijital bilgilerin fiziksel dünyaya çevrimi (ileri robotlar ve 3 boyutlu yazıcılar gibi)
• İnsan makine etkileşimlerinin yeni şekillerinin geliştirilmesidir.

Üretimin otomasyonu ise Endüstri 3.0'ın itici güçleri arasında yer alır. Doğru cevap A'dır.

Örgün eğitim; bireylerin yaşama atılmadan, diğer bir deyişle iş ve meslek kollarında çalışmaya başlamadan önce okul ya da okul özelliği taşıyan kurumlarda genel ve özel bilgilerle donanmalarını sağlamak amacıyla belli yasalara göre düzenlenen eğitimdir. Okul öncesi eğitim (kreş ve anaokulları), ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim örgün eğitimin yapıldığı yerlerdir. Yaygın eğitim ise, örgün eğitim sistemi içinde yer almayan, örgün eğitimin herhangi bir aşamasında bulunan ya da örgün eğitimini tamamlamış bireyler için, örgün eğitimin yanında ya da dışında düzenlenen eğitim, öğretim ve rehberlik uygulama etkinliklerinden oluşur. Çeşitli merkezlerde açılan kurslar, resmi ve özel kurum ve işyerlerinde düzenlenen hizmet içi eğitim çalışmaları yaygın eğitim etkinliklerindedir. Doğru cevap B'dir.

Eğitimin genel amaçları; insan gücünü geliştirme amacı, sosyal eşitlik amacı, ulusal kimliği geliştirme amacı ve eğitim ve öğretim kalitesinin ve etkinliğinin artırılması amacı olarak sıralanabilir. Doğru cevap C'dir.

Sosyal harcamalar; öğretmenler ve diğer tüm okul personelinin zamanı (maaşları ve ek ödemelerle ölçülür), değişken maliyetler (ısınma, elektrik, su, telefon), sabit maliyetler (bina ve donanım, değeri kira bedeli ile ölçülür). Doğru cevap D'dir.

Thurow ve Lucas’ın 1970’lerde yaptıkları çalışmalara dayanan Kuyruk Hipotezi, eğitimin işçinin potansiyel verimliliğinin belirlenmesinde önemli bir etkisinin olmadığını, çünkü verimliliğin iş’in bir özelliği olduğu görüşünü savunur. Doğru cevap E'dir.

Klan ilkel toplumlarda üretmesini bilmeyen, doğada hazır bulduklarını tüketen
göçebe toplumlardır.