BİLGİ EKONOMİSİ

Ekonomik rekabet, ekonomik birimler arasında, zaman içinde ortaya çıkan bir yarış ve karşıtlık şeklindeki ilişki sürecidir.

Rekabetin varlığı için, rekabet özgürlüğü ön koşuldur

Ekonomiyi Yönlendirme Fonksiyonu; piyasaların, malların kıtlık derecesini gösterme, başarısızları ayıklama ve koordinasyon fonksiyonları ile birlikte gerçekleşir.

Yenilik ve Teknik Gelişmeyi Sağlama Fonksiyonu; yenilik baskısı yaratan rekabet ile bilgi ve teknik gelişmenin yayılması ile gerçekleşir. Bu sayede monopol durumu sona erer.

Piyasa ekonomisinde rekabetin önkoşulları 4 ana grupta toplanır.

Giriş kısıtlarının olduğu piyasalarda, rekabetin işleyiş dinamiği azalır.

Kendi kendine işleyen bu sistemde devletin temel görevi, özgürlük olarak, ekonomik birimlerin davranış serbestisini korumaktır.

Almanya’da Von Hayek ve Hoppmann, ABD’’de Chicago Okulu (Stigler) bu görüşü savundular. Bu anlayışa göre rekabet; ekonomik özgürlüklerin gerçekleştirildiği, tüketici tercihlerinin karşılandığı bir arama ve bulma sürecidir.

Günümüzde yaşanan teknolojik devrim, mikro elektroniğe dayalı iletişim ve robot teknolojileri başta olmak üzere zamanla genetik ve nano teknolojilere doğru bir yönelim gösterdi

Ulusal rekabet avantajlarını dört temel belirleyen içinde inceleme konusu yapar. Bunlar,

Faktör Koşulları,

Talep Koşulları,

Bağlantılı ve Destek Endüstriler,

Firma Stratejisi, Endüstriyel Yapı ve Rekabettir.

Rekabetin ekonomik fonksiyonlarından biri olan ekonomiyi yönlendirme fonksiyonu; piyasaların, malların kıtlık derecesini gösterme, başarısızları ayıklama ve koordinasyon fonksiyonları ile birlikte gerçekleşir.

Klasik Teoride Rekabet Anlayışı: Serbest Rekabet; Neo-Klasik Teoride Rekabet Anlayışı: Tam Rekabet, Modern Rekabet Anlayışı: Etkin Rekabet, Yeni Klasik (Neo-Klasik) Rekabet Anlayışı: Rekabet Özgürlüğü tezlerine dayanır.

Klasiklerin rekabet görüşü serbest rekabettir. Neo-Klasikler “tam rekabet” görüşüne sahiptir. Tam rekabet modelinde piyasa fiyatı veri olarak alındığında, fiyat rekabeti yoktur. Mallar homojen varsayıldığından kalite rekabeti de yoktur. Herkesin olup biten hakkında tam bilgiye sahip olduğu varsayımına göre reklam yapmak maliyeti arttırıcı, gereksiz bir harcamadır ve irrasyoneldir. Bu nedenlerle tam rekabet bir denge durumu olduğu için özde rekabet yoktur; düşünsel bir kurgudur.

J. M. Clark tam rekabeti, var olmayan, geçmişte gerçekleşmemiş, gelecekte de gerçekleşmeyecek olan ideal bir durum olarak görmüştür. Clark, tam rekabetin ideal durum olduğu tezini terk ederek, etkin rekabetin (effective competition) modern rekabet anlayışı olduğunu savunmuştur. Etkin rekabet, daha kaliteli bir ürünü daha ucuza sunma yarışı olarak tanımlanabilir.

Clark daha ileri çalışmalarında, tam rekabetin ideal durum olduğu tezini terk ederek, etkin rekabet (effective competition) kavramına yöneldi. Bu yaklaşım, Schumpeter’in yenilikçilik tezine dayanır.

A. Smith’in ileri sürdüğü dış ticarette mutlak üstünlük tezi, daha sonra Ricardo ve diğerleri tarafından faktör donanımından kaynaklanan karşılaştırmalı üstünlük tezi olarak ortaya konulmuştur. Karşılaştırmalı üstünlükler teorisi daha sonra, “faktör donatım teorisi” olarak Hecksher ve Ohlin ile Samuelson tarafından yeniden yorumlanmıştır. Ulusların Rekabet Avantajları Teorisi Porter tarafından geliştirilmiştir. Porter’e göre, rekabet avantajlarını ülkelerden çok firmalar yaratır. Bu açıdan firmaların rekabet stratejileri önem kazanır. Bununla birlikte, rekabet avantajlarının yaratılmasında firmanın kurulduğu ana ülkenin rolü çok önemlidir. Hatta ana nedenlerden birisidir. Bu yüzden Porter geliştirdiği yeni teoride, firma davranışları ile ulusal avantajlar teorisinin bir sentezini gerçekleştirir.

Rekabet avantajları açısından faktörlerin iki gruba ayrılması yararlıdır: Temel faktörler olarak ele alınan doğal kaynak, iklim, kuruluş yeri, niteliksiz işgücü gibi unsurlar, rekabet avantajları yaratma açısından pasif unsurlardır. Buna karşılık ileri düzeydeki faktörler olan modern ulaşım ve iletişim sistemi ile çeşitli alanlarda uzmanlaşmış nitelikli işgücü, üniversite araştırma kurumları, mühendis donanımı ve bilgisayar mühendisliği gibi faktörler ise rekabet avantajı yaratan unsurlardır.

Yenilik güdümlü gelişme aşamasında, yenilikçi firmalar ileri ve geri bağlantılarla birbirini uyarırlar. Böylece mevcut endüstriyel küme önce dikey derinlik kazanmış olur. Daha ileri ve dinamik gelişme dönemi, yatay gelişme ile gerçekleşir. Başarılı endüstri sayısının artması, yatay gelişme olarak yeni endüstri kümeleri yaratır. Böylece yatay ve dikey genişleme sürecinin birlikte gelişmesi ülkede verimlilik artışını hızlandırır.

Rekabet avantajlarının düzeyi ve derinliği, onun devamlılığını belirler. Bazı avantajlar, daha kalıcı olma özelliği gösterirler. Dinamik avantajlar yaratan unsurlar, statik avantajlar yaratan unsurlara göre daha kalıcıdırlar. Faktör maliyeti ve geniş iç pazar avantajları statik avantajlardır. Oysaki hızlı yenilik getirme, ilk olma ve ilk başlama avantajı, sürekli gelişme baskısı, yani rekabet baskısı dinamik avantajlardır.

Savunmacı stratejide firma daha çok statik ve istikrarlı bir sektörde, kendine biçtiği rolle yetinmekte, sektör içindeki konumundan memnundur. Bu, konumuna uygun olarak, onu korumaya yönelik bir stratejidir. Başarı ölçütü olarak kar maksimizasyonu ve maliyet minimizasyonu ile yetinmektedir. Bu strateji daha çok bilgi ekonomisi öncesinin; yani sanayi toplumunda geçerli bir stratejidir.