BİLGİ EKONOMİSİ

Bilgi ekonomisinin ölçülmesi ile ilgili literatürde Ar-Ge harcamaları üç alt unsurdan oluşmaktadır. Bunlar; “temel araştırma”, “uygulamalı araştırma” ve “geliştirme”dir. Olguların ve gözlemlenebilir gerçeklerin temellerine ait yeni bilgiler edinmek için yapılan teorik veya deneysel çalışmalar genellikle temel araştırma olarak kabul edilmektedir. Bu açıklamadan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde geliştirme, Ar-Ge harcamalarının alt unsurlarından birisini temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Bilgi sektörünün diğer sektörlerden ayrılmaya başlanması sonucunda, klasik olarak tarım, sanayi ve hizmetler sektörleri şeklinde yapılan üçlü sektörel ayrımın yerini farklı sınıflamalar almaya başlamıştır. Machlup (1962) bilgi üreten ve bilgi üretmeyen sektörler ayrımı yaparken; Masuda (1980) bilgi toplumunun ekonomik yapısının birincil, ikincil, üçüncül ve dördüncül sektörlerden oluştuğunu belirtmiştir. Bilgi sektörünün diğer sektörlerden ayrılması, bilgi sektörünün ekonomideki payının ölçülmesi ile ilgili çalışmaları artırmıştır. İlk çalışmalarda genellikle bilgi sektöründe istihdam edilenlerin payı belirlenmeye çalışılırken, sonraki çalışmalarda bilgi sektörünün hem üretimdeki hem de istihdamdaki payı hesaplanmaya çalışılmıştır. Bilgi ekonomisi ile ilgili daha yeni çalışmalarda bilgi ekonomisinin ekonomik, sosyal ve alt yapı parametrelerine ilişkin analizler ve ölçümler yapılmaya başlanmıştır. 

Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, bilgi sektörünün üretimdeki payının hesaplanması, yukarıdaki konu başlıklarından en fazla bilgi ekonomisinin ölçülmesi konusuyla ilişkili olduğundan bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Machlup, bilgiyi birey tarafından bilinen her şey olarak tanımlamıştır. Bilgi üretimini ise, birisinin daha önce bilmediği bir şeyi öğrenme faaliyeti olarak tanımlamıştır (Machlup, 1962). Machlup, yaptığı analizlerde bilgi endüstrisindeki üretim faaliyetlerini aşağıdaki gruplar altında toplamıştır:
1. Eğitim
2. Araştırma ve geliştirme (Ar-Ge)
3. İletişim medyası
4. Bilgi Makineleri
5. Bilgi Hizmetleri ((Machlup, 1962)

Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, inovasyonun Machlup'un yapmış olduğu analizlerde bilgi endüstrisindeki üretim faaliyetlerini toplamış olduğu alt gruplardan birisi olmadığı gerçeğinden hareketle bu sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Porat, bilgi sektörünün istihdamdaki payını hesaplarken farklı bir sınıflama yapmıştır. Porat’a göre, “bilgi üreticileri”, “bilgi dağıtıcıları”, “piyasa araştırması ve koordinasyon uzmanları”, “bilgi işlemciler”, “bilgi makinesi işçileri”, bilgi işgücü olarak kabul edilmelidir. OECD, Porat’ın yöntemini esas alarak üye ülkelerde bilgi sektörünün istihdamdaki payını hesaplamıştır. Porat'ın analizlerinde yer alan bilgi işçilerinden bilgi makinesi işçileri ana grubunda istihdam edilenlerden bireyler; 

- Elektronik olmayan makine operatörleri
- Elektronik makine operatörleri
- Telekomünikasyon işçilerinden oluşmaktadır.

Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, Elektronik makine operatörleri, Porat'ın analizlerinde yer alan bilgi işçilerinden bilgi makinesi işçileri ana grubunda istihdam edilenlerden bireylerden birisini temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Machlup’tan sonra Porat (1977) bilgi işgücünün ABD’nin istihdamı içindeki payını hesaplamıştır. Porat, Machlup’a göre daha karmaşık bir yöntem kullanmış; tarım, sanayi, hizmetler ve bilgi sektörü olarak adlandırdığı dört sektörde işgücünün istihdam payını hesaplamıştır. Porat, Machlup’un çalışmasını başlangıç noktası olarak almasına rağmen, farklı meslekleri bilgi sektörüne dahil etmiştir. ABD’nde istihdam edilen işgücünü tarım, sanayi, hizmetler ve bilgi olmak üzere dört sektörde toplamıştır. Bilgi sektöründe istihdam edilenleri bilgi işçileri olarak adlandırmıştır. Porat'ın analizlerinde yer alan bilgi işçilerinden bilgi dağıtıcıları ana grubunda istihdam edilenlerden bireyler:

- Eğitimciler
- Kamu sektörü bilgi dağıtıcıları
- İletişim personelinden oluşmaktadır.

Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, iletişim personeli, Porat'ın analizlerinde yer alan bilgi işçilerinden bilgi dağıtıcıları ana grubunda istihdam edilenlerden bireylerden birisini temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Bilgi ekonomisinin endekslerle ölçülmesi, ilk olarak Japonya’da Haberleşme ve Ekonomi Araştırma Kurumu (Research Institute of Telecommunications and Economics: RITE) tarafından yapılan çalışmalarla başlamış, bunu Japon Bilgi İşleme ve Geliştirme Merkezi (Japan Information Processing and Development Center: JIPDEC), Dünya Bankası, Dünya Ekonomik Forumu ve Uluslararası Telekomünikasyon Birliği tarafından hazırlanan endeksler izlemiştir. RITE tarafından geliştirilen endeks; “bilgi oranı”, “bilgi miktarı”, “haberleşme araçlarının dağılımı” ve “bilgi faaliyetleri” alt gruplarından oluşmaktadır. Her bir alt grupta bu grupları nitelendiren değişkenler yer almaktadır. Dünya Bankası, “ilgi ekonomisi endeksi” ve “bilgi endeksi” olmak üzere RITE endeksine göre daha fazla sayıda değişkenden oluşan iki ayrı endeks geliştirmiştir. Bilgi Endeksi; “eğitim endeksi”, “yenilik endeksi”, “enformasyon ve iletişim teknolojisi” alt endekslerinden oluşmaktadır. Bilgi ekonomisi endeksi ise bu üç alt endekse ilave olarak “ekonomik ve kurumsal rejim endeksi” olarak bilinen bir alt endeksi daha kapsamaktadır. Uluslararası Telekomünikasyon Birliği tarafından geliştirilmiş olan başka bir endeks BİT Gelişme Endeksidir. Endeks, bilgi endeksi ve bilgi ekonomisi endekslerinden farklı olarak uluslararası düzeyde sayısal bölünmeyi, başka bir ifade ile BİT’e erişimdeki eşitsizliği ölçmektedir. RITE tarafından geliştirilen bilgi endeksini oluşturan parametrelerin temel gruplarından olan haberleşme araçlarının dağılımı temel grubunun göstergeleri;

- Her 100 kişiye düşen telefon alıcısı
- Her 100 aileye düşen radyo sayısı
- Her 100 aileye düşen televizyon sayısından oluşmaktadır.

Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, her 100 kişiye düşen telefon alıcısı, RITE tarafından geliştirilen bilgi endeksini oluşturan parametrelerin temel gruplarından olan haberleşme araçlarının dağılımı temel grubunun göstergelerinden birisini temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

RITE, Japonya’da bilgi alt yapısını belirlemek amacıyla bazı yeni parametreler geliştirmiş, bu parametrelerden yararlanarak “bilgi endeksi” (Johoka index) oluşturmuştur. Bilgi endeksinde yer alan parametreler; bilgi miktarı, haberleşme araçlarının dağılımı, bilgi faaliyetlerinin kalitesi ve bilgi oranı olmak üzere dört grupta toplanmıştır. RITE tarafından geliştirilen endekste yer alan “bilgi oranı”, Engel Kanunu’nda belirtilen Engel oranına benzemektedir. Engel oranı, bir ailenin gıda maddelerine yaptığı harcamaların, aile bütçesi içindeki payını gösterirken; bilgi oranı, aileler tarafından bilgi ile ilgili faaliyetler için yapılan harcamaların toplam harcamalar içindeki payını ifade etmektedir.  Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, bir bireyin ya da ailenin bilgi üretimi ve bilgi tüketimi için yaptığı harcamaların toplam bütçesi içindeki payı, bilgi oranı kavramıyla açıklandığından bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

JIPDEC 1986 yılında bilgi toplumunun başka parametrelerini içeren bir endeks geliştirmiştir. Endeks donanım oranı, yazılım oranı ve iletişim oranı olmak üzere üç göstergeden oluşmaktadır. İletişim Oranı (communication ratio): bir endüstrideki bilgi taşıma kapasitesi çalışan sayısına bölünerek hesaplanmaktadır. “Bilgi taşıma kapasitesi” terimi ile anlatılmak istenen, çalışanlar arasındaki bilgi akışıdır. Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, bir endüstride her bir çalışan başına düşen ortalama olan bilgi akışı, yukarıdaki kavramlardan iletişim oranıyla açıklandığından bu sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Bilgi Değerlendirme Metodolojisini oluşturan dört temel unsur; ekonomik ve kurumsal rejim endeksi, eğitim endeksi, yenilik endeksi, enformasyon ve iletişim teknolojisi endeksi şeklinde dört endekse dönüştürülmüştür. Bu endekslerden yararlanılarak, ülkelerin bilgi toplumu olma yolunda kaydettikleri gelişmeyi ölçmek amacıyla iki ayrı endeks elde edilmiştir. Bunlar; bilgi ekonomisi endeksi ve bilgi endeksidir. Bilgi ekonomisi endeksi yukarıda bahsedilen dört endeksi kapsarken, bilgi endeksi ekonomik ve kurumsal rejim endeksi dışında kalan endeksleri kapsamaktadır. Ekonomik ve kurumsal rejim endeksini oluşturan temel göstergeler;

- Tarife ve tarife dışı engeller
- Hukuki düzenlemeler
- Mevzuatın niteliğinden oluşmaktadır.

Bu açıklamalardan yola çıkarak yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, hukuki düzenlemelerin ekonomik ve kurumsal rejim endeksini oluşturan temel göstergelerden birisi olduğu gerçeğinden yola çıkıldığında bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Ülkenin yenilik sistemi, küresel bilgi sistemini yerel ihtiyaçları karşılayabilmek için uyarlayabilmeli ve yeni bilgiler ve teknolojiler üretebilmelidir. Yenilik endeksini oluşturan temel göstergeler;

- Telif ödemeleri
- Patent sayısı
- Dergi sayısından oluşmaktadır. Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, patent sayısı yenilik endeksini oluşturan temel göstergelerden birisini temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Machlup, yaptığı analizlerde bilgi endüstrisindeki üretim faaliyetlerini aşağıdaki gruplar altında
toplamıştır:
1. Eğitim
2. Araştırma ve geliştirme (Ar-Ge)
3. İletişim medyası
4. Bilgi Makineleri
5. Bilgi Hizmetleri

Temel Araştırma:
Pratik ve uygulanabilen bilgilerin dayanacağı, temel bilgiyi oluşturmak için yapılan geniş ve kapsamlı araştırmalardır.

Uygulamalı Araştırma:
Belirli bir pratik amaç veya hedefe yönelik olarak yapılan özgün araştırmalardır.

Geliştirme:
Mevcut bilgilerden yararlanarak yeni malzemeler, yeni ürünler veya yeni cihazlar
üretmek amacıyla yapılan veya üretilmiş olanları geliştirme amacı taşıyan sistemli çalışmalardır.

Bilgi Hizmetleri:

Profesyonel bilgi hizmetleri (hukuki hizmetler, emlakçılık, mühendislik ve mimarlık hizmetleri, muhasebecilik, sağlık hizmetleri), finansal hizmetler (mevduat bankacılığı, menkul kıymet ve döviz komisyoncuları, sigorta acentaları, gayrimenkul acentaları), toptan ticaret, bilgi ve veri işleme (bilgisayar programlama ve yazılım hizmetleri, bilgisayar destek hizmetleri), diğer bilgi hizmetleri ve kamu sektörü bilgi hizmetlerinden oluşmaktadır.

Risk Yönetimi Endüstrileri:
- Sigorta şirketleri
- Finans kurumları
- Mali aracılar ve komisyoncular

Araştırma ve Koordinasyon Endüstrileri:
- Araştırma endüstrileri
- Reklam endüstrileri
- Piyasa dışı koordinasyon kurumları

Bilgi dağıtıcıları:
- Eğitimciler
- Kamu sektörü bilgi dağıtıcıları
- İletişim personeli

Bilgi makinesi işçileri:
- Elektronik olmayan makine operatörleri
- Elektronik makine operatörleri
- Telekomünikasyon işçileri

Bilgi Miktarı Göstergeleri:
- Kişi başına yıllık telefon konuşmalarının sayısı
- Her 100 kişiye düşen günlük gazete sayısı
- Her 1000 kişiye düşen yayınlanmış kitap sayısı