Bilgi Ekonomisi ve Türkiye

Bilgi ekonomisi olma hedefi ilk olarak Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda (1990-1994) yer almıştır.

Türkiye’de detaylı istatistiksel verilerin bulunmaması nedeniyle, Porat (1977) ve OECD (1981, 1986) tarafından bilgi üretiminin ulusal üretim içindeki payının belirlenmesi amacıyla kullanılan yöntemlerden yararlanılamamıştır. Bunun yerine, daha az detaylı veriye ihtiyaç duyan ve Machlup (1962) ile Bell (1972) tarafından uygulanan yöntemlerin kullanılması yoluna gidilmiştir.

Detaylı verinin bulunmaması durumunda bilgi üretiminin boyutları; eğitim harcamaları, Ar-Ge harcamaları ile bilgi ve iletişim teknolojisi (BİT) harcamalarının ulusal gelirdeki payları incelenerek belirlenmektedir.

Eğitim faaliyetinin bilgi ekonomisinde önem kazanmasının temel nedeni, bilgi ve teknoloji üretebilecek işgücünün yetiştirilmesinde önemli bir katkı sağlamasıdır.

Bilgi ekonomisine dönüşmüş olan ülkelerde eğitim harcamalarının GSYİH payı % 5’in üzerindedir.

Bilgi ekonomisine dönüşen ülkeler, 1960’lı yıllardan itibaren ulusal gelirlerinin yaklaşık %3’ünü Ar-Ge faaliyetlerine ayırmışlardır.

Ar-Ge harcamaları; kamu sektörü, özel sektör, üniversiteler ve kâr-dışı kurumlar tarafından finanse edilmekte ve yine bu kurumlar tarafından kullanılmaktadır.

Bilginin toplanması, üretilmesi ve dağıtılması ile ilgili tüm mesleklerde istihdam edilenler bilgi işgücü olarak adlandırılmakta ve bilgi sektöründeki istihdamı oluşturmaktadır.

Bilgi ekonomilerinde bilgi sektöründeki pek çok işin fiziksel bir güç gerektirmemesi, sektördeki bazı mesleklerde esnek çalışma saatleri, kadın işgücünün eğitim düzeyinin yükselmesi ve bilgiye dayalı mesleklerin genellikle yerleşim bölgelerinde veya bu bölgelere yakın yerlerde bulunması gibi faktörler, hem kadınların çalışma hayatına daha fazla girmelerini hem de bilgi sektöründe daha fazla oranda istihdam edilmelerini sağlamıştır.

Erkek işgücünün bilgi sektöründe kadın işgücüne göre daha az oranda çalışması, tarım ve sanayi sektörlerinde daha yoğun olarak istihdam edilmelerinden kaynaklanmaktadır.

2012-2016 döneminde, ağa hazırlık endeksi sıralamalarında ilk sıralar İsveç ve Finlandiya tarafından paylaşılmıştır.

Ağa hazırlık endeksine göre,  Türkiye 2015 ve 106 yıllarında 48. sıraya yerleşmiştir.

Türkiye'nin ağa hazırlık endeksinde alt sıralarda bulunmasının iki nedeni vardır. Bunlardan birincisi, bazı değişkenler için verilere ulaşılamaması veya güncel olmayan verilerin kullanılmasıdır. İkincisi ise, bazı değişkenler için verilerin görüş anketi ile toplanmasıdır

Türkiye, BİT gelişim endeksi bakımından dünya ülkeleri içinde Türkiye’nin sıralaması 70’dir.

BİT gelişim endeksi bakımından OECD içinde son sırada yer alan ülke Meksika'dır.

Bilgi teknolojileri sektöründeki donanım ve yazılım alt sektörleri, bilgi ekonomilerinde istihdamın en kalabalık olduğu alanlardır.

2010 yılında BIT sektörü istihdamının toplam istihdamdaki payı, ABD’nde %4,olarak gerçekleşmiştir

BİT sektörü bazı özelliklerinden dolayı bilgi ekonomisine dönüşüm sürecinde stratejik bir sektördür.Sektörün sahip olduğu bu özellikler; verimlilik artışı sağlaması, istihdam yaratma potansiyeli ve yüksek katma değere sahip olmasıdır.

BİT sektörü ithalatı ise, neredeyse ihracatının üç katıdır. Bu durumda Türkiye’nin BİT sektörü dış ticaret dengesi açık vermektedir.

BİT sektöründe  ABD hem en yüksek ihracat rakamına sahip olan hem de ithalatının yaklaşık üç katı büyüklüğünde ihracata sahip olan tek ülkedir.