BİLGİ EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 16

Bilgi toplumunun sosyo-ekonomik öznesi gönüllü topluluklardır.

Rekabetin ekonomik fonksiyonlarından biri olan ekonomiyi yönlendirme fonksiyonu; piyasaların, malların kıtlık derecesini gösterme, başarısızları ayıklama ve koordinasyon fonksiyonları ile birlikte gerçekleşir.

Klasik Teoride Rekabet Anlayışı: Serbest Rekabet; Neo-Klasik Teoride Rekabet Anlayışı: Tam Rekabet, Modern Rekabet Anlayışı: Etkin Rekabet, Yeni Klasik (Neo-Klasik) Rekabet Anlayışı: Rekabet Özgürlüğü tezlerine dayanır.

Klasiklerin rekabet görüşü serbest rekabettir. Neo-Klasikler “tam rekabet” görüşüne sahiptir. Tam rekabet modelinde piyasa fiyatı veri olarak alındığında, fiyat rekabeti yoktur. Mallar homojen varsayıldığından kalite rekabeti de yoktur. Herkesin olup biten hakkında tam bilgiye sahip olduğu varsayımına göre reklam yapmak maliyeti arttırıcı, gereksiz bir harcamadır ve irrasyoneldir. Bu nedenlerle tam rekabet bir denge durumu olduğu için özde rekabet yoktur; düşünsel bir kurgudur.

J. M. Clark tam rekabeti, var olmayan, geçmişte gerçekleşmemiş, gelecekte de gerçekleşmeyecek olan ideal bir durum olarak görmüştür. Clark, tam rekabetin ideal durum olduğu tezini terk ederek, etkin rekabetin (effective competition) modern rekabet anlayışı olduğunu savunmuştur. Etkin rekabet, daha kaliteli bir ürünü daha ucuza sunma yarışı olarak tanımlanabilir.

Clark daha ileri çalışmalarında, tam rekabetin ideal durum olduğu tezini terk ederek, etkin rekabet (effective competition) kavramına yöneldi. Bu yaklaşım, Schumpeter’in yenilikçilik tezine dayanır.

A. Smith’in ileri sürdüğü dış ticarette mutlak üstünlük tezi, daha sonra Ricardo ve diğerleri tarafından faktör donanımından kaynaklanan karşılaştırmalı üstünlük tezi olarak ortaya konulmuştur. Karşılaştırmalı üstünlükler teorisi daha sonra, “faktör donatım teorisi” olarak Hecksher ve Ohlin ile Samuelson tarafından yeniden yorumlanmıştır. Ulusların Rekabet Avantajları Teorisi Porter tarafından geliştirilmiştir. Porter’e göre, rekabet avantajlarını ülkelerden çok firmalar yaratır. Bu açıdan firmaların rekabet stratejileri önem kazanır. Bununla birlikte, rekabet avantajlarının yaratılmasında firmanın kurulduğu ana ülkenin rolü çok önemlidir. Hatta ana nedenlerden birisidir. Bu yüzden Porter geliştirdiği yeni teoride, firma davranışları ile ulusal avantajlar teorisinin bir sentezini gerçekleştirir.

Rekabet avantajları açısından faktörlerin iki gruba ayrılması yararlıdır: Temel faktörler olarak ele alınan doğal kaynak, iklim, kuruluş yeri, niteliksiz işgücü gibi unsurlar, rekabet avantajları yaratma açısından pasif unsurlardır. Buna karşılık ileri düzeydeki faktörler olan modern ulaşım ve iletişim sistemi ile çeşitli alanlarda uzmanlaşmış nitelikli işgücü, üniversite araştırma kurumları, mühendis donanımı ve bilgisayar mühendisliği gibi faktörler ise rekabet avantajı yaratan unsurlardır.

Yenilik güdümlü gelişme aşamasında, yenilikçi firmalar ileri ve geri bağlantılarla birbirini uyarırlar. Böylece mevcut endüstriyel küme önce dikey derinlik kazanmış olur. Daha ileri ve dinamik gelişme dönemi, yatay gelişme ile gerçekleşir. Başarılı endüstri sayısının artması, yatay gelişme olarak yeni endüstri kümeleri yaratır. Böylece yatay ve dikey genişleme sürecinin birlikte gelişmesi ülkede verimlilik artışını hızlandırır.

Rekabet avantajlarının düzeyi ve derinliği, onun devamlılığını belirler. Bazı avantajlar, daha kalıcı olma özelliği gösterirler. Dinamik avantajlar yaratan unsurlar, statik avantajlar yaratan unsurlara göre daha kalıcıdırlar. Faktör maliyeti ve geniş iç pazar avantajları statik avantajlardır. Oysaki hızlı yenilik getirme, ilk olma ve ilk başlama avantajı, sürekli gelişme baskısı, yani rekabet baskısı dinamik avantajlardır.

Savunmacı stratejide firma daha çok statik ve istikrarlı bir sektörde, kendine biçtiği rolle yetinmekte, sektör içindeki konumundan memnundur. Bu, konumuna uygun olarak, onu korumaya yönelik bir stratejidir. Başarı ölçütü olarak kar maksimizasyonu ve maliyet minimizasyonu ile yetinmektedir. Bu strateji daha çok bilgi ekonomisi öncesinin; yani sanayi toplumunda geçerli bir stratejidir.

Ekonomik Rekabet

Konjonktürel gelişmelere uyum fonksiyonu

Toplumsal

Tam rekabet gelecekte gerçekleşecek optimal durumu ifade eder.

Devlet politikaları ile fırsat ve şanslar

Yeniliklere karşı motivasyon artışı söz konusudur.

Kâr maksimizasyonu

Eşikte Rekabet

Somut deneyim