BİLGİ EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 10

Uygarlığın gelişim yolu üzerinde Sanayi Toplumundan Bilgi Toplumuna doğru yaşanan bu köklü dönüşüm ve sıçrama, farklı bilim insanlarınca değişik kavramlarla tanımlandı. Zira her birinin ilgi ve uzmanlık alanı karmaşık toplumsal bütünün belli yönleriyle daha yakından bağlantılıydı. Örneğin, F. Machlup “Bilgi ekonomisi”; Brzezinski “technetronic” çağ; R. Dahrendorf “post-kapitalism”; A. Etzioni “post-modern” çağ; D. Bell “post- endüstriyel” Toplum; K. Boulding “post-civilized” Toplum; P.Drucker “post-kapitalist” Toplum kavramlarını tercih ederken, U.Porat, ve Y. Masuda ayrı ayrı “Enformasyon Toplumu” kavramını kullanmışlardır. M. Castells ise “ Enformasyon” çağı ve “Ağ (Network) Toplumu” kavramını tercih etmiştir. Ayrıca D.Tapscott “digital “ ekonomi kavramını kullanır. 

Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, Baruch Spinoza sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş sürecini tanımlayan bilim insanlarından birisi olmadığından bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

1990’lara gelindiğinde Naisbitt ve Aburdene yaşanan çağı, insanlık tarihinde akıllara durgunluk veren bir teknolojik yenilenme, benzeri görülmemiş ekonomik olanaklar ve şaşırtıcı siyasi gelişmeler ile kültürel yeniden doğuşlardan dolayı 2000’li yılları “büyük yönelimler” (Megatrends) çağı olarak ilan ettiler. Bu yeni yönelimlerin temelinde “bilişim teknolojisi” yatıyordu. Görüntü sentezleme; tıpta, kimyada, jeolojide ve diğer bilim dallarında, doğrudan doğruya ele alınıp incelenemeyen maddeleri, ekran üzerinde görünür duruma getirmek bakımından başarılı sonuçlar verdi. Mikro elektronikteki gelişme ile birlikte, iletişim (telekomünikasyon) teknolojisi yenilendi. Mikro elektronik ve iletişim birbirini tamamlayarak birlikte gelişti. 

Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde görüntü sentezleme; tıpta, kimyada, jeolojide ve diğer bilim dallarında, doğrudan doğruya ele alınıp incelenemeyen maddeleri, ekran üzerinde görünür duruma getirmek en fazla mikro elektronikle ilişkili olduğundan bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Bilgi toplumunu yaratan dijital devrimi zaman içinde biyoteknolojik devrim izledi. İnsanların yararlanabileceği ürün ve hizmetlerin mikro organizmalar, mikrobiyal parçacıklar ve diğer biyolojik metaryaller kullanarak endüstriyel işlem yolu ile sağlanması biyoteknolojinin alanıdır. Hücre biyolojisi, genetik, enzimoloji gibi alanları içeren biyoteknolojinin 21. yüzyılda bilim ve teknolojinin en gözde alanı oldu. Beyindeki süreçlerin; sözlerden, davranışlardan ve kimyasal maddelerden etkilenmesinin ortaya konması, bazı hastalıklar ile sağlığa bakışımızda köklü değişimler getirdi. Atomların moleküllerin ve hücrelerin genetik yapılarının denetlenmesi ve moleküllerin isteğe uygun şekilde biçimlendirilmesi genetik mühendisliğinin gündemi oldu. 

Yukarıdaki açıklamalardan yola çıkarak ilgili seçenekler incelendiğinde, hücre biyolojisi, genetik, enzimoloji gibi alanlar, bilgi toplumunda en fazla mikro biyoloji kavramıyla ilişkili olduğundan bu sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Yeni ve ileri nitelikte malzemelerin geliştirilmesi yüksek teknolojinin ilgi alanlarından birisidir. Bir yandan havacılık, otomobil, gemi yapımı ve çeşitli hassas aletler alanında hıza, ısıya ve değişik dış etkilere dayanıklı malzeme ihtiyacının bulunması; diğer yandan, fizik, matematik modeller, bilgisayar bilimleri ve gelişmiş araçlarla maddelerin mikro bileşimine doğrudan müdahale edilebilir duruma gelinmesi, yeni malzemelerin üretimine yol açtı. Ayrıca, bilişim teknolojisinde ilerlerken; bilgisayarlar ve çipler için yarı iletkenler ve süper iletkenler; hızlı haberleşme ağı için fber optik; bilginin manyetik depolanması için yönelimli yüzeyler şeklinde yeni malzemeler üretildi. Bilgi toplumunun yeni malzemeleri, doğrudan elde edilen doğal maddeler olmak yerine laboratuarlarda üretilen “yapay” maddelerden oluşuyor. Yalnızca, ileri teknoloji içeren seramik üretimi bile yapay malzeme devriminin önemli bir parçasıdır. Aynı şekilde polimer alaşımlarla yeni tip plastikler üretiliyor. Bu yeni tip plastikler, birçok metalden daha hafif, daha ucuz ve daha sağlamdır. Özellikle uçak ve otomobil sanayinde hızlı kullanım alanı buluyor. Ancak, Gallum ve arseniğin bileşimden elde edilen Gallium arsenit gibi yeni malzemeler, silikonun yerine geçiyor. Böylece daha az enerji tüketen, radyasyona dayanıklı, daha yüksek ısıda çalışan malzeme elde ediliyor.

Bu açıklamalar kapsamında yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, Gallium arsenit ve fiber optik kablolar, bilgi toplumunda en fazla yeni malzemeler başlığı kapsamında değerlendirildiğinden bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Mikroelektronik ve genetik devrimlerinden sonra, özellikle 2025 ertesi dönemin teknolojik devrimi olarak, nono (cüce) teknolojiler görülüyor. Nano, metrenin milyarda biri olan bir büyüklük ölçüsüdür. Örneğin bir saç telinin çapı yüz bin nonometredir(nm). Nano teknolojiler, atomik ve moleküler ölçekte işleyiş ve etkileşimleri konu edinir.  Nano teknolojilerin atom ve moleküllerle oynayabilir nitelikte olması, bugünkü algılarımızın ötesinde üretim ve yeni malzemeler yaratması söz konusudur. Zira doğanın temel taşları olan atom ve molekülleri çok ucuz bir biçimde yeniden düzenlediği için yaşamın her alanına girmesi ve bunları yeniden yaratması söz konusudur. Herhangi bir madde, bambaşka bir maddeye dönüştürülebilecek. 

Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, atomik ve moleküler ölçekte işleyiş ve etkileşimler ilgili seçenekler kapsamında en fazla nano teknolojiyle ilişkili olduğundan bu sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Bilgi toplumunda yeniliklerin, her alanda, özellikle de bilgi ve teknoloji üretiminde sürekli olması nedeniyle,
• Verimlilik,
• Hız,
• Kalite,
• Esneklik,
• Çeşitlenme ve farklılaşma,
• Yerel ve küresel rekabet ile
• Bağlı ve destek endüstriler arası dayanışmanın getirdiği ortaklaşa rekabet ekonomik faaliyetin niteliklerini belirlemektedir.

Bu bağlamda yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, etkililiğin bilgi toplumunda ekonomik faaliyetlerin niteliklerini belirleyen değişkenlerden birisi olmadığı gerçeği ön plana çıktığından bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Sanayi toplumundan bilgi toplumuna dönüşüm süreci, iki temel dönemin karşılaştırılması boyutunda analiz edildiğinde anlam kazanmaktadır. Sanayi toplumuyla bilgi toplumunun karşılaştırılması sürecinde birinci temel kategori yenilikçi teknolojilerdir. Bilgi toplumunda yenilikçi teknolojiler özü itibariyle organik teknolojileri, temel fonksiyon bağlamında zihinsel emeğin ikamesini, kullanılan malzemeler bağlamında yenilenebilir kaynakları ve üretim gücü bağlamında bilgi üretme gücünü temsil etmektedir. Bu bağlamda yukarıdaki seçenekler incelendiğinde,  zihinsel emeğin ikamesi bilgi toplumunun yapılanması bağlamında yenilikçi teknolojileri temsil eden kavramlardan birisini temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Bilgi ekonomisinin sosyo-ekonomik yapısı;

Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, sinerjik ekonomi bilgi toplumunun sosyo-ekonomik yapısını temsil eden kavramlardan birisi olduğundan bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Sanayi toplumuyla karşılaştırıldığında bilgi toplumu, dünya görüşü ve değerler bağlamında aşağıdaki parametrelerle temsil edilmektedir:

Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, küresellik dünya görüşü ve değerle bağlamında bilgi toplumunu oluşturan parametrelerden birisini temsil  ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Bilişim teknolojilerindeki gelişmelere bağlı olarak internet ağları, küresel ölçekte ağ örgütlenmesi oluşturdu. Küresel düzeydeki ağlarla bilginin dolaşması için herhangi bir engel yoktur. Bilgi açık sistem içinde üretilir ve kapalı yapıları yıkarak çevreye yayılır. Küreselleşme bir yönüyle, bilişim teknolojisinin yönlendirdiği bir süreçtir. Ancak aynı küreselleşme, teknolojik süreci de yönlendirip yönetir. Müşteriler, ağlardaki işleyişin varlığını hissetmeden taleplerinin karşılandığını görür. Yazılım programları sayesinde, belli bir mekândan bağımsız olarak ağlar üzerinde gerçekleşir. Küresel arenada belli potansiyellere dayalı olarak her yerde yeni pazarlar oluşturmak ve buna her yerden katılmak mümkün oluyor. Bu nedenle küresel yapılanma ve örgütlenmeler uluslar üstü, uluslar arası veya uluslar ötesi olma özelliğine bağlı yapılanmalar şeklinde kendini gösterir. 

Bu açıklamalar ışığında bilgi ekonomisinin küresel bir ekonomi olması gerçeğinden hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, küresel bir ekonomik yapı özelliği gösterme bilgi ekonomisinin 12 temel özelliğinden birisini yansıttığı için bu sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Bilgi toplumunda, temel üretim faktörü bilgi olurken; bilgiye dayalı üretim ilişkilerinin şekillendirdiği ekonomi, “bilgi ekonomisi”dir. Bilgi, öğrenenlerin akıllarından doğan deneyimler, değerler, birleştirilmiş enformasyonlar, uzmanlaşmış içerikler ve köklü sezgilerin akışkan bileşimlerinin hayata geçirilmiş biçimidir. Bu şekliyle bilgi, bireysel ve ortak akıl tarafından oluşturulup paylaşılırken; deneyim, başarı, başarısızlıklardan ve öğrenimle zaman içinde kazanılır; sadece veri tabanlarından edinilmez. Bilgiyi hayata geçirilmiş enformasyon olarak görmek, bilgi ve enformasyon farkını ortaya koyar. Başka bir ifadeyle söylemek istersek bilgi, değer yaratmak üzere organize ve sistematize olmuş enformasyondur. 

Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, değer yaratmak üzere organize ve sistematize olmuş enformasyon bilgi kavramıyla açıklandığından bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Bilgi ekonomisi, başkalarıyla iletişim ağlarında bütünleşmeye dayalı bir ekonomidir. Dijital ağlar ve web siteleri üzerinden bilgi paylaşılabilir; geçici ortaklık ve işbirliği yapılabilir ve tekrar bozulabilir. Tek başına yapılamayan işler, ağlar üzerinden kurulan işbirliği ile gerçekleştirilebilir. Bu amaçlar, insanlar şirketler ve kurumlar, bu iletişim ağlarından yararlanarak farklı alanlarda işbirliği modelleri geliştirip ağda buluşabilirler. Kuruluş ve kurumların kendi içlerinde, birbiri arasında ve dıştaki birimler ve müşterilerle karşılıklı ilişki kurulabilir. Karşılıklı ilişki ve bağımlılıklar yoluyla ihtiyaç duyulan bilgi, bu tür sosyal ağlar üzerinden sağlanabilir ve ortak amaçlar doğrultusunda işbirliği yapılabilir. Multimedya kaynakları, ağ bütünleşmesi ve iletişim için gerekli olanakları sağlar. Ağ yapılanmasına, büyük küçük tüm birimlerin katılma şansının olması; hatta küçük birimlerin hızlı davranmalarını sağlayan esnek yapıları onlara büyük avantajlar getirir.

Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, web siteleri üzerinden bilginin paylaşılabilir olması, bilgi ekonomisinin yukarıdaki özelliklerinden en fazla ağ'da yapılanma özelliğiyle ilişkili olması sebebiyle bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Her toplumsal ve ekonomik yapılanma kendi organizasyon ve işleyiş süreçlerine bağlı olarak yeni sorunlarla karşılaşır. Nasıl ki sanayi toplumunun kapitalizmi, özellikle başlangıçta ve emeğin ve genelde doğal kaynakların sömürüsüne ve bu yönüyle emperyalist örgütlenme ve Pazar savaşlarına yol açmışsa, bilgi toplumu ve bilgi ekonomisinin de kendine özgü sorunları gündeme geliyor. Zira uygarlığın ulaştığı her toplumsal ve ekonomik sistemin kendine özgü bu sorunları değişime eşlik eder. Bilgi gücünün dengesiz kullanımı, bilgiye erişim, kişisel yetenek ve imkânların sorumsuz kullanımı ile değişim ve yeniliklerden doğan yeni risklerin yarattığı güvenlik sorunları bilgi ekonomisine eşlik ediyor. Bilgi ekonomisinin yarattığı hızlı değişim ve bilgi üretimine dayalı olarak üretilen yeni teknolojiler işgücü tasarrufuna yönelirken, geleneksel işgücünün işsiz kalmasına yol açması, yani teknolojik işsizlik, bilgi ekonomisinin en önemli sorunudur. Aynı zamanda bilgi ekonomisi uzman işgücüne ihtiyaç duyarken, entelektüel sermayenin yetiştirilmesi bir başka sorun oluyor. Diğer yandan ekonomide yaşanan köklü teknolojik dönüşümler sadece işgücü açısından değil, sektörler arası yapısal uyum sorunlarını da gündeme taşır. 

Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, geleneksel işgücünün işsiz kalması, bilgi ekonomisinin yukarıdaki özelliklerinden en fazla bilgi ekonomisinin yeni sorunlar yaratabilme özelliğiyle ilişkili olduğundan bu sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Bilgi insanla ilgili olduğu için, yine onlar tarafından yaratılır. Doğal olarak kurum, bilgi yaratmanın ortam ve koşullarını uygun duruma getirebilir. Örneğin günümüzde bilişim teknolojileri ile donatılmış ekip örgütlenmeleri ve bilgi üretimini desteklenmesi için olumlu ortam ile birlikte, (Ba: (Japonların tanımladığı pozitif sinerjik kültürel ortam) yaratabilir. İşte örtük ve açık bilgi, bu ortam içinde birbiriyle karşılıklı etkileşim ilişkisinde birbirine dönüşerek “bilgi sarmalı” oluşturur. 

Örtük Bilgiden Örtük Bilgiye Geçiş (ÖB → ÖB): Sosyalleşme: Bir kimsenin örtük bilgisini bir başkasıyla paylaşarak, yani sosyalleşme ile gerçekleşir. Örneğin çıraklar, ustalarının örtük bilgi ve becerilerini taklit ve uygulama ile öğrenir. Bu bakımdan yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, Örtük bilgiden örtük bilgiye geçiş süreci en fazla sosyalleşme ile ilişkili olduğundan bu sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Açık Bilgiden Açık Bilgiye Geçiş (AB → AB): Birleştirme: Bir kimse açık bilgisinin ayrı ayrı parçalarını yeni bir bütünde birleştirerek daha genel açık bilgiye ulaşır. Kurumun farklı alanlarında araştırma yapan bir insanın hazırladığı rapor bu türdendir. Var olan kurum bilgisi ve enformasyon sistematik olarak ortaya konur. Kurum bilgisi artmaz. Bu durum var olan açık bilginin yeni bir açık bilgide birleşmesidir. 

bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, açık bilgiden açık bilgiye geçiş süreci birleştirme kavramıyla ilişkili olduğundan bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Değer yaratan bilgin oluşumu bir süreçtir. Bilgi, neyin, niçinin, nasılın ve kimin bilgisini açığa çıkarma süreçleri ve sentezleri içinde açık ve örtük bilgiye ulaşılır. Örtük bilgi kodlanamadığı için, başkalarına aktarılamayan, ancak yakın ilişkide görerek, yaşayarak; usta-çırak ilişkisinde kazanılma şansı olan bilgidir. Bu özelliği ile bu bilgi türü, gizil (implicit) ya da bilende yurtlanık olan ve onun hüneri olan organize bilgidir. Açık Bilgiden Örtük Bilgiye Geçiş (AB → ÖB): İçselleşme: Yeni açık bilgi, kurum veya ekip içinde paylaşıldıkça, bu bilgi başkaları tarafından da içselleştirmeye, bu yolla kendi örtük bilgisini oluşturmaya, genişletmeye ve yaymaya yönelik olarak yeniden bağlantı kurar. 

Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, açık bilgiden örtük bilgiye geçiş süreci yukarıdaki kavramlardan içselleşme ile ilgili olduğundan bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Bilgi üretimi, meta üretimine benzememektedir. Bu nedenle geleneksel ve mekanik yöntemler işe yaramaz. Bu yüzden bilgi üretim ve sürekliliği sanıldığından daha çok kısıtları olan ve daha karmaşık bir süreçtir. Zira temelinde, bir birinden farklı değer, düşünce, bakış açısı, alışkanlıklar, ruh hali, algı sistemleri ve becerileri olan insanlar vardır. Ayrıca insan merkezli kısıtların ötesinde, organizasyonel ve kurumsal kısıtlar bulunur. Bilgi yönetiminin organizasyonel kısıtları şu başlıklarda özetlenebilir: Kabul edilebilir bir dil kullanma zorunluluğu, kuruluşta daha önce yaşanmış durumlar, yürürlükteki prosedürler, şirket paradigması.

Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, teknoloji yönetimi politikaları bilgi yönetiminin organizasyonel kısıtlarından birisi olmadığı için bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Bilginin güç olması onun ortak ve saklı tutulmasına yol açar. Kurum kendi örtük bilgisini kurum içinde saklı tutar. Firma içindeki ise, kurum içi güçlü ilişkiler, bilginin hızlı yayılmasına hizmet eder. Bu noktada firma sektör içinde kendini konumlandırıp kendine biçtiği rolde önem kazanır. Özenli bir ortam yaratarak bilgi üretiminin
desteklenmesi için ekipte ve kurumda;
• güven yaratmaya,
• aktif empatinin artırılmasına,
• karşılıklı yardım davranışının içselleştirilip
yerleşmesine,
• yargılamada ölçülü davranmaya,
• cesaretlendirme ve teşvik etmeye,
• üst yönetimin özenli ve akıllı bir yol göstericiliğine
ihtiyaç gösterir.

Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, bilgi vizyonunun gözden geçirilmesi özenli bir ortam yaratarak bilgi üretiminin desteklenmesi için bir kurumda gereksinim duyulan kriterlerden birisi olmadığından bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Bilgi toplumunun ve ekonomisinin temel üretim faktörü bilgidir. Bilgiye dayalı üretim ilişkilerinin şekillendirdiği ekonomiye de, bilgi ekonomisi denir. Bilgi, öğrenenlerin akıllarından doğan deneyimler, değerler, birleştirilmiş enformasyonlar, uzmanlaşmış içerikler ve köklü sezgilerin akışkan bileşimlerinin hayata geçirilmiş biçimidir. Bilgi ekonomisinin 12 temel özelliği şu başlıklarda özetlenebilir:

Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, bilgi ekonomisinin yenilikçi bir ekonomi olması bilgi ekonomisinin özelliklerinden birisini temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Bilgi ekonomisinin ölçülmesi ile ilgili literatürde Ar-Ge harcamaları üç alt unsurdan oluşmaktadır. Bunlar; “temel araştırma”, “uygulamalı araştırma” ve “geliştirme”dir. Olguların ve gözlemlenebilir gerçeklerin temellerine ait yeni bilgiler edinmek için yapılan teorik veya deneysel çalışmalar genellikle temel araştırma olarak kabul edilmektedir. Bu açıklamadan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde geliştirme, Ar-Ge harcamalarının alt unsurlarından birisini temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.