BESLENMENİN TEMEL İLKELERİ - Deneme Sınavı - 14

Beslenme; büyüme, gelişme, sağlıklı ve verimli olarak uzun süre yasamak için gerekli olan enerji ve besin ögelerinden her birini yeterli miktarda sağlayacak olan besinleri besin değerini yitirmeden, sağlığı bozucu hale getirmeden en ekonomik şekilde almak ve kullanmaktır.

Bütün insanlar büyüme, gelişme, üreme, dokuların yenilenmesi, enerji temini kısacası sağlıklı bir şekilde yasam sürdürebilmek için besinlere gereksinim duyarlar. Ancak gereksinim çeşitli durumlara göre farklılık gösterir. Bunlar, yaş, cinsiyet, büyüme durumu, genetik yapı, yaşanılan çevre, hamilelik ve emzirme, hastalık, ilaç kullanma, çevresel bulaşıcılarla hastalık, pislik vb. karşılaşmasıdır.

Yetersiz ve dengesiz beslenme, bir diğer ifade şekliyle kötü beslenme, bireylerde beslenme sorunlarına yol açar. Beslenme sorunlarından en çok etkilenen gruplar, gebe ve emzikliler ile çocuklardır. Günümüzde sağlık anlayışı insanın fiziksel, zihinsel ve sosyal yönden tam bir iyilik halinde olmasını, büyük ölçüde koruyucu sağlık önlemlerinin alınmasına bağlıdır.

Ülkemiz coğrafik özellikleri nedeniyle iyot yetersizliğinden etkilenen bölgeler içinde yer almaktadır. İyotlu tuzun kullanımıyla bu sorun önlenebilmektedir. Sosyo-ekonomik ve eğitim düzeyi düşük gruplar, ucuz olduğu için iyotlanmamış sanayi tuzu kullanmaktadırlar. Bu durumda iyot yetersizliğine bağlı kretenizm riski bu gruplarda daha çok önem taşımaktadır.

En fazla görülen beslenme hataları yetersiz beslenme, çok yemek yeme, süt ürününü yetersiz miktarda tüketme, et ürününü yetersiz miktarda tüketme, çok et yeme, sebze ve meyveyi yetersiz miktarda tüketme, aşırı yağlı yeme, yemek öğünlerinin düzensizliği

Beslenme konusunda yapılan hataların giderilmesi için tüketicinin, mutlaka uyması gereken bazı genel kurallar vardır. Bunlar; az yenmeli aşırı yağlı yemekten kaçılmalı şeker miktarı düşürülmeli daha az tuzlu yenilmeli, alkollü içki fazla içilmemeli, kalsiyumlu, selülozlu ve B vitaminli yiyeceklerden fazla tüketilmeli, öğünlerde yenilenler iyi planlanmalıdır.

Beslenme alışkanlıkları, ailelerin sosyo-ekonomik durumlarına göre farklılaşmaktadır. Bireylerin ekonomik durumları tüketim düzeylerini ve alışkanlıklarını etkilemektedir. Bu farklılaşma beslenme alışkanlıklarında da görülmekte, hangi besinin ne kadar tüketildiği bireylerin sosyal sınıflarına göre farklılaşmaktadır.

Beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi, kronik hastalık riskinin azaltılmasında temel parametre olarak göze çarpmaktadır. Diyetteki değişiklikler, sadece kişinin sahip olduğu sağlığı için değil aynı zamanda yaşamının daha sonraki dönemlerinde kanser, kardiyovasküler hastalıklar ve diyabet gibi hastalıkların oluşma riski açısından da önemlidir.

Kentleşme ile birlikte ebeveynlerin beslenme konusunda daha bilinçli olmaya başlaması, çocuğunun yemek yeme alışkanlıklarını denetlemesine ve hangi besinleri tüketip hangilerini tüketmemesi gerektiği konusunda bilinç düzeyinin artmasına neden olmuştur. Ebeveynler, çocukların sağlıklı beslenme alışkanlıklarının edinmesinde farklı stratejiler uygulayabilirler. Çocuğun arzu edilen besinleri tüketmesi durumunda çeşitli ödüller verilebilirken diğer yandan çocuğun istediği ödülleri vermek seklinde de olabilir.

Pellegra hastalığı niasin vitamini yetersizliği sonucu oluşur.

Özellikle kadın çalışanlarda sıklıkla Anemi rahatsızlığı görülür.

Malnütrisyon teriminin diğer adı gelişme geriliğidir.

En fazla görülen beslenme hataları:
-Yetersiz beslenme
- Çok yemek yeme
- Süt ürünün yetersiz miktarda tüketme
- Et ürününü yetersiz miktarda tüketme
- Çok et yeme
- Sebze ve meyveyi yetersiz miktarda tüketme
- Aşırı yağlı yeme
- Yemek öğünlerinin düzensizliğidir.

Etiyolojik faktörler: Hastalık oluşumuna katkıda bulunan risk faktörleri.

Yavaşlamayı beslenmeden başlatan hareket Slow Food olmuştur. Yavaş hareketinin ilk çıkış noktası olan yavaş yemek slow food kavramı, 1986 yılında Roma’nın simgesel meydanlarından birisi olan İspanyol Merdivenleri’nde (Piazza di Spagna) Mc Donalds restoranının açılışına bir tepki olarak Carlo Petrini önderliğinde duyarlı bir grup protestocu tarafından başlatılmıştır.

Demir emilimini azaltan kafeinli besinlerden uzak durmak gerekmektedir.

Demir Eksikliği Anemisi: Tüm dünyada görülen en sık anemi nedenidir ve kadınlarda erkeklerden daha fazla görülmektedir.

Protein ağırlıklı beslenmeyi, yulaf kepeği tüketilmesini sağlayan Dukan diyeti de popüler diyetler arasındadır.

Beslenme, hastalıkların tedavisinde olduğu kadar, sağlığın korunmasında da esastır. Günümüzde kardiyovasküler hastalıklar, pek çok kanser türü, obezite, hipertansiyon, diyabet, alerjik hastalıklar, osteoporoz ve diş çürükleri gibi birçok kronik hastalığın önlenmesinde beslenmenin anahtar rol oynadığı bilinmektedir.

Bütün insanlar büyüme, gelişme, üreme, dokuların yenilenmesi, enerji temini kısacası sağlıklı bir şekilde yasam sürdürebilmek için besinlere gereksinim duyarlar. Ancak gereksinim çeşitli durumlara göre farklılık gösterir. Bunlar:
- Yaş
- Cinsiyet
- Büyüme durumu
- Genetik yapı
- Yaşanılan çevre
- Hamilelik ve emzirme
- Hastalık
- İlaç kullanma
- Çevresel bulaşıcılarla, pislik vb. karşılaşmasıdır.