BESLENMENİN TEMEL İLKELERİ - Deneme Sınavı - 13

Beslenmede amaçlar (Köksal, 2001: 4).
- Karın doyurma, açlığı giderme
- Dengeli ve yeterli beslenebilmek
- Zevk duymak tatmin olmak
- Saygınlık kazanmak mutlu olmaktır.

Eskiden doğrudan beslenme yetersizliğine bağlı hastalıklara, örneğin pellegra (niasin vitamini yetersizliği sonucu oluşan hastalık), beriberi (tiamin vitamini yetersizliği sonucu oluşan hastalık) ve skorbite (C vitamini yetersizliği oluşan hastalık) çok sık rastlanırken, günümüzde besinlerin zenginleştirilmesi, ulaşımın ve taşımacılığın gelişmesine bağlı olarak taze sebze ve meyvelerin saklanmasının ve taşınmasının kolaylaşması sonucu bu hastalıklar çok büyük ölçüde önlenmiştir.

Toplumun erişkin katmanındaki beslenme sorunlarının basında şişmanlık, zayıflık, vitamin eksikliği, anemi ve basit guatr gelmektedir.

Ülkemizde görülen beslenme sorunları su şekilde sıralanabilir :
- Protein enerji yetersizliğine bağlı büyüme ve gelişme geriliği, malnütrisyon
- Gece körlüğü
- Raşitizm
- Demir eksikliği anemisi kansızlık  
- Şişmanlık ve zayıflık
- Vitamin eksikliği
- Diş çürükleridir.

Beslenme yetersizliğine bağlı sorunları yaşamamak için yapılacak basit uygulamalar vardır. Bunlar;
- Besinleri alırken kaliteli olanları tercih etmeli, ancak kalitenin fiyatla oranlı olduğunu düşünmemeliyiz.
- Ambalajlı besinler alınırken üzerindeki etiket bilgileri okunmalı, özellikle üretim tarihi ile son kullanma tarihine dikkat edilmelidir.
- Gıdalar satın alındıktan sonra hemen tüketilmeye uygun şekilde saklanmalıdır.
- Besinlerin hazırlanması ve pişirilmesi sırasında beslenme ilkelerine uygun işlemeler tercih edilmelidir.
- Pişirilen yemekler tekrar tekrar ısıtılmamalıdır.
- Hazırlama ve pişirme işlemini yapan kişiler temizlik kurallarına uymalıdır.
- Besinler önerilen miktarlarda alınmalıdır.
- Doktor veya diyetisyenle görüşmeden zayıflama diyetleri yapılmamalıdır.
- Besin saklama yöntemleri

Beriberi Hastalığı: Sinir sistemi, bozuklukları şeklinde gözüken beriberi hastalığında, eklemlerde şişmeler ve ağrılar yüzünden refleks hareketinin durması ile denge kaybolur.

Obezite: Obezite günümüzde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin en önemli sağlık sorunları arasında yer almaktadır. Obezite genel olarak bedenin yağ kütlesinin yağsız kütleye oranının aşırı artması sonucu boy uzunluğuna göre vücut ağırlığının arzu edilen düzeyin üstüne çıkmasıdır.

Beslenmede amaçlar: Karın doyurma, açlığı giderme, dengeli ve yeterli beslenebilmek, zevk duymak, tatmin olmak, saygınlık kazanmak, mutlu olmak ve törelere uymaktır.

Gıda tüketim araştırmaları ile beslenme durumunun, sorunlarının ve nedenlerinin saptanması amaçlanmaktadır. Bu yöntemle ile halkın günlük olarak yediği yiyeceklerin çeşit ve miktarları hakkında uygun verileri toplanır, bu verilere dayanarak tüketilen enerji ve besin elementlerinin miktarlarını hesaplayıp tavsiye edilen istihkak ve besin ihtiyaçları ile kıyaslanır, hem beslenme durumunu saptamada hem de gıda ve diyetlere bağlı etiyolojik faktörleri çıkarılmaktadır. Bu amaçla üç tane yöntem kullanılır. Bunlar; gıda denge cetvelleri tanzim etmek, ev halkı gıda tüketimi araştırmaları yapmak, bireysel gıda tüketimi araştırmaları yapmak.

Pirinç ve buğdayın kabuğunda zengin B1 vitamini bulunduğu için kabuğu soyulmuş pirinç ve buğdayı yiyenlerde Beriberi hastalığı yaygın hale gelmiştir. Sinir sistemi, bozuklukları şeklinde gözüken beriberi hastalığında, eklemlerde şişmeler ve ağrılar yüzünden refleks hareketinin durması ile denge kaybolur.

C vitamini demirin bağırsaklardan emilmesini arttırır.

İnsanın besin gereksinmesi sosyal statüsüne göre değişmez. Besin gereksinmesindeki farklılıkların belirleyicileri; yaş, cinsiyet, çalışma ve hastalık durumlarıyla genetik yapısıdır. Büyüme çağında bedenin birimi başına gereken enerji ve besin ögelerinin miktarı yetişkinliğe göre doğal olarak daha yüksektir. Yaş ilerledikçe enerji gereksinmesi azalırken, beden hücrelerinde oluşan yıpranmayı en azda tutmak için bazı besin ögelerine olan gereksinme artar. Beden yapısındaki farklılıktan dolayı erkeklerin enerji gereksinmesi kadınlardan daha yüksektir.

Günümüzde kardiyovasküler hastalıklar, pek çok kanser türü, obezite, hipertansiyon, diyabet, alerjik hastalıklar, osteoporoz ve diş çürükleri gibi birçok kronik hastalığın önlenmesinde beslenmenin anahtar rol oynadığı bilinmektedir.

Obezite: Obezite günümüzde gelişmiş̧ ve gelişmekte olan ülkelerin en önemli sağlık sorunları arasında yer almaktadır. Obezite genel olarak bedenin yağ̆ kütlesinin yağsız kütleye oranının aşırı artması sonucu boy uzunluğuna göre vücut ağırlığının arzu edilen düzeyin üstüne çıkmasıdır.

Beslenmede amaçlar (Köksal, 2001: 4): Karın doyurma açlığı giderme, Dengeli ve yeterli beslenebilmek, Zevk duymak tatmin olmak, Saygınlık kazanmak mutlu olmak törelere uymak.

En fazla görülen beslenme hataları: Yetersiz beslenme, Çok yemek yeme, Süt ürünün yetersiz miktarda tüketme, Et ürününü yetersiz miktarda tüketme, Çok et yeme, Sebze ve meyveyi yetersiz miktarda tüketme, Aşırı yağlı yeme, Yemek öğünlerinin düzensizliği.

Gıda tüketim araştırmaları ile beslenme durumunun, sorunlarının ve nedenlerinin saptanması amaçlanmaktadır. Bu yöntemle ile halkın günlük olarak yediği yiyeceklerin çeşit ve miktarları hakkında uygun verileri toplanır, bu verilere dayanarak tüketilen enerji ve besin elementlerinin miktarlarını hesaplayıp tavsiye edilen istihkak ve besin ihtiyaçları ile kıyaslanır, hem beslenme durumunu saptamada hem de gıda ve diyetlere bağlı etiyolojik faktörleri çıkarılmaktadır. Bu amaçla üç tane yöntem kullanılır. Bunlar; Gıda denge cetvelleri tanzim etmek, Ev halkı gıda tüketimi araştırmaları yapmak, Bireysel gıda tüketimi araştırmaları yapmak.

Pirinç ve buğdayın kabuğunda zengin B1 vitamini bulunduğu için kabuğu soyulmuş pirinç ve buğdayı yiyenlerde Beriberi hastalığı yaygın hale gelmişti Sinir sistemi, bozuklukları şeklinde gözüken beriberi hastalığında, eklemlerde şişmeler ve ağrılar yüzünden refleks hareketinin durması ile denge kaybolur.

C vitamini demirin bağırsaklardan emilmesini arttırır.

İnsanın besin gereksinmesi sosyal statüsüne göre değişmez. Besin gereksinmesindeki farklılıkların belirleyicileri; yaş, cinsiyet, çalışma ve hastalık durumlarıyla genetik yapısıdır. Büyüme çağında bedenin birimi başına gereken enerji ve besin ögelerinin miktarı yetişkinliğe göre doğal olarak daha yüksektir. Yaş ilerledikçe enerji gereksinmesi azalırken, beden hücrelerinde oluşan yıpranmayı en azda tutmak için bazı besin ögelerine olan gereksinme artar. Beden yapısındaki farklılıktan dolayı erkeklerin enerji gereksinmesi kadınlardan daha yüksektir.