BESLENMENİN TEMEL İLKELERİ - Deneme Sınavı - 11

Kentleşme ile birlikte ebeveynlerin beslenme konusunda daha bilinçli olmaya başlaması, çocuğunun yemek yeme alışkanlıklarını denetlemesine ve hangi besinleri tüketip hangilerini tüketmemesi gerektiği konusunda bilinç düzeyinin artmasına neden olmuştur. Ebeveynler, çocukların sağlıklı beslenme alışkanlıklarının edinmesinde farklı stratejiler uygulayabilirler. Çocuğun arzu edilen besinleri tüketmesi durumunda çeşitli ödüller verilebilirken diğer yandan çocuğun istediği ödülleri vermek seklinde de olabilir.

Bir yemek ne kadar besleyici olursa olsun, bireyin Yeterli beslenebilmesi çok önemlidir.

Pellegra hastalığı niasin vitamini yetersizliği sonucu oluşur.

Özellikle kadın çalışanlarda sıklıkla rastlanan anemi rahatsızlığı görülür.

Malnütrisyon teriminin diğer adı gelişme geriliğidir.

En fazla görülen beslenme hataları:
- yetersiz beslenme
- çok yemek yeme
- Süt ürünün yetersiz miktarda tüketme
- Et ürününü yetersiz miktarda tüketme
- Çok et yeme
- Sebze ve meyveyi yetersiz miktarda tüketme
- Aşırı yağlı yeme
- yemek öğünlerinin düzensizliği.

Etiyolojik faktörler: Hastalık oluşumuna katkıda bulunan risk faktörleri.

Yavaşlamayı beslenmeden başlatan hareket Slow Food olmuştur. Yavaş hareketinin ilk çıkış noktası olan yavaş yemek slow food kavramı, 1986 yılında Roma’nın simgesel meydanlarından birisi olan İspanyol Merdivenleri’nde (Piazza di Spagna) Mc Donalds restoranının açılışına bir tepki olarak Carlo Petrini önderliğinde duyarlı bir grup protestocu tarafından başlatılmıştır.

Demir emilimini azaltan kafeinli besinlerden uzak durmak gerekmektedir.

Demir Eksikliği Anemisi: Tüm dünyada görülen en sık anemi nedenidir ve kadınlarda erkeklerden daha fazla görülmektedir.

Protein ağırlıklı beslenmeyi, yulaf kepeği tüketilmesini sağlayan Dukan diyeti de popüler diyetler arasındadır.

Proteinler, vücudumuzda gerçeklesen tüm süreçlerin temelinde yer alan kompleks yapıdaki büyük molekülerdir. Tüm organların oluşumu, yapısal tamlığı, fonksiyonel olarak düzgün çalışması, yenilenmesi ve büyüme, proteinler ile gerçekleşmektedir. Farklı canlı türleri arasında benzer proteinler olmakla birlikte vücut dokularının ana yapıtaşı olmakla beraber enerji kaynağı olarak da kullanılmaktadır.

Proteinlerin yapıtaşları aminoasitlerdir. Aminoasitlerin her biri, yapısında bir amino, (-NH2) bir karboksil (-COOH) ve yapısı her birinde farklı olan bir yan zincir grubu ta-sırlar. Bir aminoasit molekülünün karboksil grubu ile diğer bir aminoasit molekülünün amino grubu, enzimatik reaksiyonla aralarında bir peptit bağı oluştururlar.

İnsan vücudu ise 22 çeşit aminoasitten 21 tanesini biyolojik faaliyetleri için kullanır. Bunlardan on ikisini kendi üretebilmektedir; bunlar alanin, arjinin, asparajin, aspartik asit, glutamik asit, glutamin, glisin, prolin, selenosistein, serin, sistein ve tirozindir. Ancak geri kalan dokuz tanesi beslenme yoluyla alınmak zorundadır. Beslenme yoluyla dışarıdan alınması zorunlu olan bu dokuz aminoasite elzem (esansiyel, eksojen) aminoasitler denir. Bunlar fenilalanin, histidin, izolösin, lösin, lizin, metiyonin, treonin, triptofan ve valindir.

Günlük protein gereksinimi sağlıklı insan için günde kilogram basına 0.8-1.0 gramdır. Bu değer, süt çocuklarında ve çocuklarda günde 2 gram, yaslılarda ise 1.2 gram düzeyindedir. Elzem aminoasitlerce zengin besinlere özellikle 2-5 yas grubu çocuklarında daha fazla ihtiyaç duyulur.

Lipitler beslenme yoluyla alınan önemli bir enerji kaynağıdır. Lipitler yakıldığında, aynı miktardaki karbonhidrat veya proteine göre daha fazla enerji üretirler. 1 gram lipit, yaklaşık 9 kilokalori enerji verir. Lipitlerin bir başka görevi de izolasyondur. Hayvanlar âleminin gelişkin üyelerinde doğal yağlar, derialtı dokularda ve çeşitli organların etrafından yer alarak mekanik ve termal izolasyon sağlamaktadırlar. Ayrıca hücre zarının ana bileşenlerinden olan lipitler, hücreleri de çevresel mekanik ve elektriksel etkileşimlerden korurlar. Lipit zarların geçirgenliğe karsı oluşturduğu direnç, iyonlar tarafından hücre zarı potansiyelinin yaratılmasını sağlar. Steroidlerin, ekosanoidlerin ve fosfolipitlerin bazı metabolitlerinin sinyal üretme fonksiyonu vardır. Çeşitli lipitler proteinlerin hücre zarına bağlanması için birer çapa görevi görürler. Ayrıca bazı lipitler enzimatik reaksiyonlar için çeşitli kofaktörler üretirler.

Karbonhidratlar temel beslenme ürünlerinden biridir ve kullanım miktarı ve sıklığı olarak en önemli enerji kaynağıdır. Yalnızca sindirilerek yaşamsal döngüye katılanlar değil, aynı zamanda sindirilemeyenler de çeşitli özelliklerinden dolayı dengeli bir diyet açısından önem taşır.

Genel bir terim olarak karbonhidratlar, monosakkaritleri, disakkaritleri, oligosakkaritleri ve polisakkaritleri temsil ederken, ayrıca bu bileşiklerden çeşitli yollarla elde edilen türevler de bu grup altında incelenebilmektedir

Monosakkaritler doğal olarak özellikle meyvelerde, sebzelerde ve balda bulunur. Bunun dışında pekmez ve mısır şurubu gibi tatlı lezzetli birçok besin maddesinde bulunmaktadır. Bitkisel kaynaklarda bolca bulunmasının temel nedeni fotosentez yoluyla yüksek oranda üretilmesidir. Fruktoz, özellikle tatlılık değeri yüksek olduğu ve mısırdan ucuz yollarla üretilebildiği için birçok islenmiş besin maddesinin yapısına katılır. Oligosakkaritlerden bir trisakkarit olan rafinoz ve tetrasakkarit olan stakiyoz fasulye, kabak, brüksel lahanası, kuşkonmaz gibi sebzelerde bulunur. Polisakkaritlerden nişasta çoğunlukla buğday, pirinç, mısır, patates ve kuru baklagillerde bulunurken selüloz ve benzerleri hemen hemen her sebzenin yapısında yer alır. Nişasta bitkilerde karbonhidratların depolanmış formudur ve genellikle beslenme ile alınan karbonhidratın %80’ini oluşturur.

Genellikle niasin veya nikotinik asit ya da (PP) olarak bilinen bu bileşik suda çözünen, yüksek sıcaklık, ışık, asit, baz ve oksidatif ortamlara dirençli bir yapıya sahiptir. Pişirme ile besinlerden kaybı düşük düzeydedir. Genellikle karbonhidrat, yağ ve protein metabolizması için gereklidir. Eksikliğinde sinir sistemi, sindirim sistemi ve cilt bozuklukları görülür.