BESLENMENİN TEMEL İLKELERİ - Deneme Sınavı - 10

Beslenme, insanın büyüme, gelişme, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması için gerekli olan ögeleri, yiyecekler ile vücuduna alıp, kullanabilmesidir. Beslenme karın doyurmak ya da açlık duygusun bastırmak da değildir.

Yetersiz Beslenme; besin ögelerinin vücudun gereksinmesi düzeyinden az alınması söz konusudur. Dengesiz Beslenme durumunda ise bazı besin ögeleri gereğinden fazla alınır.

Çözüm: Toplumda yetersiz ve dengesiz beslenmenin nedenlerinden birkaç grup altında toplamak mümkündür. Bunlar:Çözüm: Toplumda yetersiz ve dengesiz beslenmenin nedenlerinden birkaç grup altında toplamak mümkündür. Bunlar:- Besin üretimi, dağıtımı ve teknolojisinde yetersizlik ve düzensizlikler,- Satın alma gücünün yetersizliği ve dengesizliği,- Kültürel etmenler ve eğitim yetersizliği,- Aile kalabalığı,- Çevre koşullarının sağlık kurallarına uygun olmaması sayılabilir.
Toplumda beslenme bilgilerinin eksikliği ve yetersizliğinin de önemli faktörler arasında yer aldığını görebilmek mümkündür.

Yetersiz ve dengesiz beslenen kişiler;

- Ağır ve isteksiz hareketler

- Sağlıksız genel görünüşe (aşırı zayıf veya şişman)

- Pürüzlü, kuru, sağlıksız cilt yapısına

- Sık sık baş ağrısından şikâyet eden

- İştahsız, yorgun, isteksiz bir yapıya sahiptir.

“Yeterli beslenme” genellikle vücudun çalışmasını sürdürebilmesi için yanı sıra bütün besin ögelerinin gereken miktarda sağlanması olarak ifade edilmektedir. Gereğinden az ya da çok besin tüketilmesi, sağlık sorunları oluşturduğundan dengesiz beslenme olarak tanımlanmaktadır.

Toplumun mutlu, huzurlu olabilmesinin en önemli koşullarından bir tanesi sağlıklı beslenme bilinç düzeyinin üst seviyelere taşınabilmesi ile mümkündür. Sağlıklı beslenme kurallarının aileden başlayarak öğretilmeye başlanması gerekmektedir. Bu açıdan bakıldığında beslenme eğitiminin ne kadar önemli olduğu bir kez daha ortaya çıkmaktadır. Sağlıklı bireyler, sağlıklı toplumları oluştururlar. Sağlıklı olabilmenin ön koşulu ise, bu konuda bilgi sahibi olabilmektir. En küçük birimimiz olan aileden başlayarak, eğitim hayatımız boyunca beslenme eğitiminin verilmesi en doğru kararlardan bir tanesi olacaktır. Bazı besinler gerekli miktarlar açısından zengin, bazıları ise fakirdir. Besin gerekmektedir. Yanlış pişirme yöntemini uygulamak, o besin ögesinin yok olmasına neden olabilmektedir. Bu açıdan bakıldığında sağlıklı beslenebilmek ve sağlıklı yaşayabilmek için hangi besinlerin ne miktarda tüketileceğini bilmek yeterli değildir; aynı zamanda doğru pişirme yöntemlerini de bilmek ve uygulamak gereklidir.

Besin öğesi; vücutta görevleri olan moleküler olarak tanımlanmaktadır. Besin ögeleri; protein, karbonhidrat, yağ, vitamin, mineral ve su gibi kimyasal bileşiklerdir.

Suda eriyen vitaminler:  C vitamini ve B grubu vitaminleridir. Yağda eriyen vitaminler ise; A vitamini, D vitamini, K vitamini ve E vitaminidir.

Günlük yiyeceklerde yeterli miktarlarda bulunduğundan, yetersizlik belirtilerine pek fazla rastlanmamaktadır. Ancak, anemi (kansızlık), kalp kaslarında kanama, sinir-kas sisteminde yetersizlik, yorgunluk gibi belirtiler görülebilmektedir. Özellikle tahılların embriyo kısımları, bitkisel yağlar, fındık, fıstık, badem gibi yağlı tohumlar, yumurta, karaciğer ve yeşil yapraklı sebzeler E vitamini bulundururlar. A ve C vitaminlerinin kaybolmasını önlemeye yarayan vitamindir. En iyi antioksidanlardan olan E vitamini, bağışıklık sisteminin aktivitesi için gereklidir. E vitamini ayrıca virütik hastalıklara karşı bağışıklık sistemini geliştirir ve göz sağlığı için yaşamsal önem taşır. Yaşlanmaya karşı koruyucu olan bu vitamin, serbest radikallerin, dokular, deri ve kan damarlarında oluşan olumsuz etkiyi de önlemekte faydalıdır.

B₁₂Vitamini (Kobalamin): Sindirimde, alyuvaların gelişmesinde, nükleik asitlerin ve birçok proteinin sentezinde görev alınan vitamindir. Karaciğer, yumurta sarısı ve sütte bulunur. B₁₂ vitamin eksikliği sindirim bozukluklarına, öldürücü kansızlık tablosuna ve bazı omurilik sinirlerinin yıkımına yol açar.

Proteinler, vücudumuzda gerçekleşen tüm süreçlerin temelinde yer alan kompleks yapıdaki büyük moleküllerdir. Tüm organların oluşumu, yapısal tamlığı, fonksiyonel olarak düzgün çalışması, yenilenmesi ve büyüme, proteinler ile gerçekleşmektedir.

1 gram protein ile yaklaşık 4 kilokalori enerji elde edilmektedir.

Güncel bilgilere göre doğada genetik kod içinde yer alan ve protein yapımında kullanılan (proteinojenik) 22 çeşit aminoasit bulunmaktadır.

Proteinler vücuda alındıktan sonra, kimyasal yapılarına göre değişmekle birlikte, genellikle yüzde doksana yakın oranda sindirilirler. Pişirme, sindirimi kolaylaştırabilmekle birlikte genellikle hayvansal proteinler, bitkisel proteinlere göre daha kolay sindirilirler. Aminoasitlerden yola çıkılarak üretilen proteinler işlevlerini tamamladıktan sonra yıkılarak tekrar yapıtaşlarına dönüşürler. Açığa çıkan aminoasitler ya üre olarak vücuttan atılırlar veya tekrar protein üretiminde kullanılırlar.

Enerji üretiminde karbonhidrat ve yağlardan sonra üçüncü basamakta yıkıma uğrayan ve enerji kaynağı olarak kullanılan başlıca moleküller proteinlerdir.

Günlük protein gereksinimi sağlıklı insan için günde kilogram başına 0.8-1.0 gramdır.

Elzem aminoasitlerce zengin besinlere özellikle 2-5 yaş grubu çocuklarında daha fazla ihtiyaç duyulur.

Lipitler, hidrolitik parçalanma sonucunda hidroliz olanlar ve olmayanlar olarak iki grup altında incelenebilirler. Hidroliz olan lipitlerin bileşenleri, birbirlerine ester bağlarıyla bağlıdır ve enzimatik veya kimyasal yolla kolay parçalanırlar. Hidroliz olmayan lipitler ise alkanları ve karotenoidleri içeren hidrokarbonlardır. Lipit alkolleri de hidroliz olmazlar.

Lipitler yakıldığında, aynı miktardaki karbonhidrat veya proteine göre daha fazla enerji üretirler. 1 gram lipit, yaklaşık 9 kilokalori enerji verir.

Organizmanın faaliyetlerini sürdürülebilmek için sınırlı miktarlarda ihtiyaç duyduğu yaşamsal organik maddelere vitamin denir.