Türkiye’de Planlamaya İlişkin İmar Mevzuatı

Bu kanun ile temelde amaçlananlar;
• Planlamayı bir sisteme bağlamak,
• Planlı ve plansız alanları bir bütün içinde ele almak,
• Fiziki plan kademeleri ile sosyoekonomik kararları mekâna yansıtmak,
• Belediye ve valiliklere plan onama yetkisinin devri (desantralizasyon),
• İşlemleri kolaylaştırmak olarak özetlenebilir.

3194 sayılı İmar Kanunu yedi bölümden oluşmaktadır.
• Birinci bölümde; Genel Hükümler,
• İkinci bölümde; İmar Planları ile ilgili Esaslar,
• Üçüncü bölümde; İfraz ve Tevhid İşleri,
• Dördüncü bölümde; Yapı ve Yapı ile İlgili Esaslar,
• Beşinci bölümde; Çeşitli Hükümler,
• Altıncı Bölümde; 2960 Sayılı Boğaziçi Kanunu ile ilgili Hükümler,
• Yedinci Bölümde; Geçici Hükümler ve Yürürlük, Yürütme ile ilgili maddeler yer almaktadır.

Bu kanun ile planlar;
• Bölge Planları,
• Çevre düzeni Planları,
• İmar Planları olarak imar mevzuatı içerisinde ilk kez sınıflandırılırken diğer bir yenilik bölge planlama tanımının da bu kapsamda yer almasıdır.

Bu kanunla getirilen en önemli yenilik, mahallî idarelere imar planlarını onaylama yetkisi tanınması olmuştur. Buna göre, belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediyeler planların belediye meclisleri tarafından kabulünün ardından uygulamaya geçebilecekler dışında ise valilikler aynı plan onama yetkisine sahip olabileceklerdir.

Mekânsal Planları kapsadıkları alan ve amaçları açısından; Mekânsal Strateji Planları, Çevre Düzeni Planları ve İmar Planları olarak bölümlemiş ve aşağıdaki gibi kademelendirilmiştir.
• Mekânsal Strateji Planı

• Çevre Düzeni Planı

• Nazım İmar Planı

• Uygulama İmar Planı

Eylem Planı, planların hayata geçirilmesine yönelik olarak dönüşüm, uygulama, altyapı gibi birbiriyle bağlantılı iş ve eylemlerin kurum, kuruluş ve diğer paydaşların, bütçe, zaman, insan kaynağı ve kurumsal kapasitelerinin belirlendiği ve ilgili kurum ve kuruluşlar ile iş birliği içinde gerektiğinde idarelerce hazırlanan plandır.

Planların hazırlanması sürecinde göz önünde bulunması gereken bazı ilke ve esaslar da yer almaktadır. Bu ilke ve esaslar;
• Doğal, tarihî ve kültürel değerlerin korunması,
• Afet zararlarının azaltılmasına yönelik olarak tehlike ve risklerin analiz edilerek tanımlanması ve tedbirlerin alınması,
• Kaynakların sürdürülebilir kullanımının sağlanması,
• Ekonomik ve sosyal gelişme için gerekli olan altyapı, hizmet ve üretim faaliyetlerinin kentsel ve kırsal tüm alanları kapsayacak şekilde kalkınma politikalarına uygun olarak dağıtılması,
• Kamu yararı, kaynak kullanımında etkinlik, verimlilik ve saydamlığın sağlanması gibi durumları içerir. 

çevre Düzeni Planlarında üç kademeli bir yapı ortaya çıkmakta ve bu konudaki karmaşa da ortadan kalkmaktadır. Bunlar;
• Havza ve Bölge Bazında Çevre Düzeni Planları 1/50 000 veya 1/100 000 ölçekli,
• İl Çevre Düzeni Planları1/50 000 veya 1/100 000 ölçekli,
• Alt Çevre Düzeni Planları 1/ 25000 ölçekli olmak üzere sıralanabilirler.

Planlar kademelenmesinde yer almayıp planların hazırlanmasına veri sağlayacak olan bazı plan türleri mevzuatta ilk kez yer almışlardır. Bunlar;
• Bütünleşik kıyı alanları planı
• Uzun devreli gelişme planı
• Eylem planı
• Ulaşım ana planı gibi plan türleridir.

Bu yönetmeliğin amacı, yerleşme yerlerinde araçların yol açtığı, trafik sorunlarının çözümü için otopark yapılmasını gerektiren bina ve tesislerin neler olduğunun ve otopark ihtiyacının miktar, ölçü ve diğer şartlarının tespit ve giderilme esaslarını aynı Kanun’un 5’inci maddesinde tanımlanan ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümünü gösteren imar planlarına uygun olarak düzenlemektir.

Yönetmelik’in 2008 yılında değiştirilen 1. maddesinde “3.5.1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanunu hükümlerine dayanılarak hazırlanmış bulunan bu Yönetmelik, belediye sınırları ve mücavir alan sınırları içinde veya dışında, imar planı bulunan alanlarda uygulanır” denilmektedir.

Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumluluklarından bazıları şunlardır:
• İlçe belediyelerinin görüşlerini alarak büyükşehir belediyesinin stratejik planını yıllık hedeflerini, yatırım programlarını ve bunlara uygun olarak bütçesini hazırlamak,
• Çevre düzeni planına uygun olmak kaydıyla, büyükşehir belediye sınırları içinde 1/5.000 ile 1/25.000 arasındaki her ölçekte nazım imar planını yapmak, yaptırmak ve onaylayarak uygulamak,
• Büyükşehir içindeki belediyelerin nazım plana uygun olarak hazırlayacakları uygulama imar planlarını, bu planlarda yapılacak değişiklikleri, parselasyon planlarını ve imar ıslah planlarını aynen veya değiştirerek onaylamak ve uygulanmasını denetlemek,
• Nazım imar planının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde uygulama imar planlarını ve parselasyon planlarını yapmayan ilçe belediyelerinin uygulama imar planlarını ve parselasyon planlarını yapmak veya yaptırmak,

İl özel idaresinin yapmakla görevli olduğu sorumlulukları şu şekilde belirlenmiştir;

• Sağlık, tarım, sanayi ve ticaret, ilin çevre düzeni planı, bayındırlık ve iskân, toprağın korunması, erozyonun önlenmesi, sosyal hizmet ve yardımlar, yoksullara mikro kredi verilmesi, çocuk yuvaları ve yetiştirme yurtları; ilk ve orta öğretim kurumlarının arsa temini, binalarının yapım, bakım ve onarımı ile diğer ihtiyaçlarının karşılanmasına ilişkin hizmetleri il sınırları içinde,
• İmar, yol, su, kanalizasyon, katı atık, çevre, acil yardım ve kurtarma, kültür, turizm, gençlik ve spor; orman köylerinin desteklenmesi,ağaçlandırma, park ve bahçe tesisine ilişkin hizmetleri belediye sınırları dışında yapmak. 

İl çevre düzeni planı; valinin koordinasyonunda, büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri, diğer illerde il belediyesi ve il özel idaresi ile birlikte yapılır. İl çevre düzeni planı belediye meclisi ile il genel meclisi tarafından onaylanacağı hüküm altına alınmıştır.

Bu Kanun’un amacı, belediyenin kuruluşunu, organlarını, yönetimini, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usul ve esaslarını düzenlemek olup Belediyenin organları, Belediye meclisi, belediye encümeni ve belediye başkanı olarak tanımlanmıştır.

Belediye meclisinin görev ve yetkileri içinde;
• Stratejik plan ile yatırım ve çalışma programlarını, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini görüşmek ve kabul etmek,
• Belediyenin imar planlarını görüşmek ve onaylamak, büyükşehir ve il belediyelerinde il çevre düzeni planını kabul etmek,
• Belediye tarafından çıkarılacak yönetmelikleri kabul etmek,
• İmar planlarına uygun şekilde hazırlanmış belediye imar programlarını görüşerek kabul etmek, gibi planlama mevzuatına ilişkin olan maddeler yer almaktadır.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığının görevlerinden bazıları şunlardır:
• Yerleşmeye, çevreye ve yapılaşmaya dair imar, çevre, yapı ve yapım mevzuatını hazırlamak, uygulamaları izlemek ve denetlemek, Bakanlığın görev alanı ile ilgili mesleki hizmetlerin norm ve standartlarını hazırlamak, geliştirmek, uygulanmasını sağlamak ve ilgililerin kayıtlarını tutmak,
• Çevrenin korunması, iyileştirilmesi ile çevre kirliliğinin önlenmesine yönelik prensip ve politikalar tespit etmek, standart ve ölçütler geliştirmek, programlar hazırlamak; bu çerçevede eğitim, araştırma, projelendirme, eylem planları ve kirlilik haritalarını oluşturmak, bunların uygulama esaslarını tespit etmek ve izlemek, iklim değişikliği ile ilgili iş ve işlemleri yürütmek,
• Her tür ve ölçekteki fiziki planlara ve bunların uygulanmasına yönelik temel ilke, strateji ve standartları belirlemek ve bunların uygulanmasını sağlamak. 

Bu Kanun’un amacı; afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde, fen ve sanat norm ve standartlarına uygun, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini teşkil etmek üzere iyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair usul ve esasları belirlemektir.

6306 sayılı Kanun planların nasıl yapılacağı, neleri kapsayacağı ve nasıl uygulanacağı gibi konulara değinmemektedir. Mevcut planlar ile ve 6306 sayılı Kanun çerçevesinde hazırlanacak planların nasıl ilişkilendirileceği, uyumun nasıl olacağı konuları açıklığa kavuşturulmayan konular arasında bulunmaktadır

Bu Kanun gereği Büyükşehir belediyelerinin sınırları il mülki, ilçe belediyelerinin sınırları bu ilçelerin mülki sınırları olacaktır. Bu illere bağlı ilçelerin mülki sınırları içinde yer alan köy ve belde belediyelerinin tüzel kişiliği sona erecek, köyler mahalle olacak, belediyeler ise mahalleleriyle birlikte bağlı bulundukları ilçenin belediyesine katılacaklardır. Bu illerin, bucak teşkilatları da kaldırılacak, 29 ilde tüzel kişiliği sona eren mahallî idareler, ilk mahallî idareler genel seçimiyle birlikte tüzel kişiliklerini kaybedeceklerdir. İstanbul ve Kocaeli hariç, büyükşehir belediyeleri, büyükşehir ilçe belediyeleri ve bağlı idareler, yatırım bütçelerinin en az yüzde 10’unu 10 yıl süreyle belediye sınırlarına dâhil olan yerleşim yerlerinin altyapı hizmetleri için ayıracaktır.