Planlar, Hazırlanması ve Yürürlüğe Girmesi

Ebniye Nizamnamesi, ilk olarak 1848
yılında çıkarılan ve Osmanlı Devleti’nde
ulaşımdan yapısal faaliyetlere değin imar
hareketlerini belirli kurallara göre düzenleyen
bir tüzüktür.

Günümüzdeki İmar Yasası niteliğindeki
ilk yasal süreç teknik ve sosyal anlamda 1956
tarihli 6785 sayılı Yasa ile başlamıştır.

Ülke düzeyinde planlar; Sosyo Ekonomik Planlar
ve Fiziki Planlar olarak ikiye ayrılmaktadır.

Ülke Kalkınma Planı, uzun dönemli kalkınma
politikasının belli kurallara göre düzenlendiği planlardır.
Bu kapsamda en geniş anlamıyla kalkınma
planlaması, bir ülkede geçerli ekonomik, sosyal ve
siyasal değer yargıları ışığında, belirli bir dönemde
toplumun ulaşmak istediği sosyo-ekonomik
amaçlara ve sayısal olarak belirlenmiş hedeflere en
uygun bir biçimde varmak için, kaynakların belirli
organlar tarafından yönetilmesi süreci olarak ifade
edilebilir.

Devlet Planlama Teşkilatının kurulduğu tarihten
bugüne kadar 10 adet Beş Yıllık Kalkınma
Planı uygulamaya konulmuştur.

Ülke Mekânsal Strateji Planı, ülke kalkınma politikaları
ve bölgesel gelişme stratejilerini mekânsal
düzeyde ilişkilendiren, bölge planlarının ekonomik
ve sosyal potansiyel, hedef ve stratejileri ile ulaşım
ilişkileri ve fiziksel eşiklerini de dikkate alarak değerlendiren,
yer altı ve yer üstü kaynakların ekonomiye
kazandırılmasına, doğal, tarihi ve kültürel değerlerin
korunmasına ve geliştirilmesine, yerleşmeler, ulaşım sistemi ile kentsel, sosyal ve teknik altyapının yönlendirilmesine
dair mekânsal stratejileri belirleyen,
sektörlere ilişkin mekânsal politika ve stratejiler
arasında ilişkiyi kuran, 1/250.000, 1/500.000 veya
daha üst ölçek haritalar üzerinde şematik ve grafik
dil kullanılarak hazırlanan, ülke bütününde ve gerekli
görülen bölgelerde yapılabilen, sektörel ve tematik
paftalar ve raporu ile bütün olan plandır.

Fiziki Planlar; Üst Düzey Fiziki Planlar,
Yerel Fiziki Planlar ya da Ana Plan Türü Olan Fiziki
Planlar, Özel Amaçlı Fiziki Planlar ve Tamamlayıcı
Planlar olarak dört gruba ayrılmaktadır.

Üst Düzey Fiziki Planlar, Çevre Düzeni Planı ve
Metropoliten Nazım İmar Planı olarak ikiye ayrılmaktadır.

Çevre Düzeni Planı, varsa mekânsal strateji
planlarının hedef ve strateji kararlarına uygun olarak
orman, akarsu, göl ve tarım arazileri gibi temel
coğrafi verilerin gösterildiği, kentsel ve kırsal yerleşim,
gelişme alanları, sanayi, tarım, turizm, ulaşım,
enerji gibi sektörlere ilişkin genel arazi kullanım
kararlarını belirleyen, yerleşme ve sektörler arasında
ilişkiler ile koruma-kullanma dengesini sağlayan
1/50.000 veya 1/100.000 ölçekteki haritalar üzerinde
ölçeğine uygun gösterim kullanılarak bölge,
havza veya il düzeyinde hazırlanabilen, plan notları
ve raporuyla bir bütün olarak yapılan plandır.

Metropoliten Alan Planı, metropoliten alan sınırı
belirlenmiş olan bölgenin gelecekteki nüfus yoğunluğu,
çeşitli fonksiyondaki yerleşme alanlarını
ve gelişme yön ve büyüklük ilkelerini, ana ulaşım
sistemlerini, sosyo-ekonomik problemlerin çözümü
gibi hususları gösteren diğer imar planlarının
hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen, detaylı
bir raporla açıklanan ve bu raporla beraber bir
bütün olan ve gereğinde uygulama hükümlerini ihtiva
eden plandır. Dolayısıyla, Metropoliten Alan
Planları kentlerin gelişme strateji ve politikalarının
belirlendiği belgeler olup, bu planlarla alınan kararlar
daha sonra yapılacak tüm alt ölçek planları
yönlendiren ve alt ölçek planlarda esas alınması gereken
temel unsurlardır.

Fiziki Planlar kategorisinde yer alan Yerel Fiziki
Planlar ya da Ana Plan Türü Olan Fiziki Planlar
Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planı olarak
ikiye ayrılırlar.

Belde halkının sosyal ve kültürel
gereksinimlerini karşılaması, sağlıklı ve güvenli
bir çevre oluşturması, yaşam kalitesini artırması
Yerel Fiziki Planların temel hedefleri arasındadır.
Bu amaçla beldenin ekonomik, demografik, sosyal,
kültürel, tarihsel, fiziksel özelliklerine ilişkin
araştırmalara ve verilere dayalı olarak hazırlanan,
kentsel yerleşme ve gelişme eğilimlerini alternatif
çözümler oluşturmak suretiyle belirleyen, arazi
kullanımı, koruma, kısıtlama kararları, örgütlenme
ve uygulama ilkelerini içeren pafta, rapor ve
notlardan oluşan belgelerdir.

Nazım (Düzenleyici) İmar Planı, onaylı halihazır
haritalar üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş
olan, mevcut ise bölge ve çevre düzeni planının
genel ilke, hedef ve kararlarına uygun olarak hazırlanan
arazi parçalarının;
• Genel kullanış biçimlerini,
• Başlıca bölge tiplerini,
• Bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını,
• Çeşitli kentsel ve kırsal yerleşme alanlarının
gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini,
• Kentsel, sosyal ve teknik altyapı alanlarını,
• Ulaşım sistemlerini
gösteren ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına
esas olmak üzere, varsa kadastral durumu
işlenmiş olarak 1/5000 ölçekte, büyükşehir belediyelerinde
1/5000 ile 1/25.000 arasındaki her ölçekte,
onaylı halihazır haritalar üzerine, plan notları
ve ayrıntılı raporuyla bir bütün olarak hazırlanan
plandır.

Halihazır harita, herhangi bir bölgede yapılacak
imar planlarına altlık olacak şekilde
üretilen ve arazi üzerinde mevcut olan
eş yükselti eğrileri, binalar, yollar, doğal su
kaynakları, akarsular, denizler, ormanlar, alt
ve üst yapı projeleri, müştemilatlar, kadastral
parseller gibi çevresel elemanların ölçekli
olarak düzlemsele aktarıldığı haritalardır.

Uygulama İmar Planı, nazım imar planı ilke ve esaslarına
uygun olarak yörenin koşulları ve planlama alanının genel
özellikleri, yapının kullanım amacı ve ihtiyacı, erişilebilirlik,
sürdürülebilirlik ve çevreye etkisi dikkate alınarak; yapılaşmaya ilişkin yapı adaları, kullanımları, yapı nizamı, bina yüksekliği, taban alanı katsayısı, kat alanı kat sayısı veya emsal, yapı yaklaşma mesafesi, ön cephe hattı, ifraz hattı, kademe hattı, ada ayrım çizgisi, taşıt, yaya ve bisiklet yolları, ulaşım ilişkileri, parkları, meydanları, kentsel, sosyal ve teknik altyapı alanlarını, gerektiğinde; parsel büyüklükleri, parsel cephesi ve derinliği, arka cephe hattı, yol kotu ve bu kotun altındaki kat adedi, bağımsız bölüm sayısı gibi yapılaşma ve uygulamaya ilişkin kararları, uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile
gösteren ve varsa kadastral durumu işlenmiş olarak 1/1.000 ölçekte onaylı halihazır haritalar üzerinde, plan notları ve ayrıntılı raporuyla bir bütün olarak hazırlanan plandır.

Kadastral durum, her çeşit arazi ve mülk yerinin, alanının, sınırlarının ve değerlererinin devlet eliyle belirlenip plana bağlanması durumudur.

Fiziki Planlar içinde yer alan Özel Amaçlı Fiziki
Planlar, farklılaştıkları alanlar ve amaçlar açısından
Nazım İmar Planları ya da Uygulama İmar Planları
olabilen, Koruma Amaçlı İmar Planı, Turizm Amaçlı
İmar Planı, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Islah İmar
Planı ve Köy Yerleşim Planı gibi ölçeklerine ve planlama
yetkilerine göre çeşitlilik gösteren planlardır.

Koruma Amaçlı İmar Planı, belirlenen sit alanlarında,
varsa alanın etkileşim geçiş sahasını da göz
önünde bulundurarak, sit alanının bütününü kapsayacak
şekilde veya uygun görülen etaplar halinde,
içinde bulunduğu yerleşme ile ilişkileri kurularak
korunacak değerlerin sürdürülebilirlik ilkesi doğrultusunda
korunması amacıyla hazırlanan plandır.

Sit, tarih öncesinden günümüze kadar
ulaşan, çeşitli medeniyetlerin ürünü olup
insanlık için tarihsel ve çevresel değer olarak
görülen, döneminin sosyal, ekonomik,
mimari ve benzeri özelliklerini yansıtan
doğal ya da insan eliyle yapılmış, korunmasında
kamu yararı bulunan doğal, arkeolojik,
tarihi, kentsel ve kırsal çevrelerdir.

Revizyon (Yenileme) İmar Planı, mevcut Nazım ve Uygulama İmar Planları’nın ihtiyaca cevap vermediği
ve uygulamasının mümkün olmadığı veya sorun yarattığı durumlar ile üst ölçek plan kararlarına uygunluğun
sağlanması amacıyla planın tamamının veya plan ana kararlarını etkileyecek bir kısmının plan yapım
tekniklerine uyularak yenilenmesi sonucu elde edilen plandır.