BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR II

Dönemin sanatçılarının bazısı çağdaş teknolojinin yıktığı geleneksel değerleri korumak, eskiyi yeniden canlandırmak ister, bazısı da yıkıntı hâlindeki bir uygarlık içinde, eskiden, geleneksel olandan tümüyle kopar. Ne var ki, eski değerlere bağlananlarla yeni değerler ve yeni bir dünya yaratma eylemine girişenler arasında “organik” farklılıklara karşın, temelde kesin ayrılıklar yoktur.

Serbest çağrışım, hastanın kendi hâline bırakılıp aklından geçenleri anlamlı ya da anlamsız, uygun ya da değil, önemli ya da önemsiz fark etmeksizin sıralamasını sağlamaktır. Sürrealistler de buna benzer bir yöntemi kullanarak bir anlamda Freud’un hastaları gibi davranırlar.

İnsan var oldukça değişmeyen birtakım dürtüleri vardır. Kişiden kişiye değişmeyen cinsel arzuları, libidoyu, hayatta kalma, tehlikeden kaçınma ve şiddet dürtüsünü kapsayan “id”, insan ruhunun en ilkel parçasıdır.

Dadaizm felsefesini belirleyen temel çıkış noktası burjuva ideolojisine ve milliyetçiliğe karşı olmalarıdır.

Breton ve Soupault’un birlikte yazdıkları, ilk gerçeküstü yapıt olan Les Champs Magnétiques (Manyetik Alanlar) 1920’de yayımlanmıştır.

Dada etkisiyle sanatsal faaliyetlerine başlayan ve gelenek dışı bir edebiyatla tanışan genç şairler, Freud’un “ruhsal otomatizm” tekniğinden yola çıkarak otomatik yazı yöntemleriyle deneysel çalışmalar yaparak rüyaların, düşlerin, fantezilerin ve en temelde bilinçaltının gerçeküstü dünyasının imgesini oluşturmaya çalışırlar.

Gerçeküstücülük her şeyden evvel geleneksel, alışıldık, sıradan olana karşıdır. Çünkü o günün dünyasını (İki Dünya Savaşı arasının kaotik yapısı) yaratan ideolojik araçlar bütünüyle bu durumdan dolayı suçludur, sanat da bu araçlardan biri olduğuna göre mevcut sanat anlayışı da yıkılmalıdır. Bu yüzden mevcut toplumsal kurallara uymak istemez ve sürekli değişimden (dinamizm) yana bir tavır sergilerler. Başkaldırma gerçeküstücülük felsefesinin çekirdeğini oluştur.

1928’de Germaine Dulac (1882- 1942) ilk sürrealist film olarak kabul edilen La Coquille et le Clergyman’ı çeker.

Fransız şair ve yazar Andre Breton tıp öğrenimi görürken psikiyatriye ilgi duymaya başlamış, Freud ve yöntemi ile tanıştıktan sonra sürrealizme yönelmiştir. Sürrealizmin kurucusu konumundaki Breton, 1919’da Littérature dergisini kurmuş ve 1924’te ise Gerçeküstücülük Bildirgesi ile akımın temel ilkelerini belirlemiştir.

Sürrealizm psikanalizimden beslenmiştir. Doğru yanıt C’dir.