BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR II

Kübizm iki evrede değerlendirilir: Analitik ve Sentetik Dönemler. 1910-12 arası kübizmin analitik (çözümsel) evresidir. 1912’den sonra ise kübizmin bireşimsel (sentetik) dönemine işaret eder.

Guillaume, Apollinaire, Andre Salmon gibi şairler ile Picasso kübizmin şiir alanına uygulanıp uygulanamayacağına dair çeşitli görüşlerini paylaşmışlardır. Avangart sanatın öncüleri sayılan bu isimlerin geleneksel sanatın karşısında durmak gibi ortak bir tavırları vardır.

Georges Braque ressam ve kübik resim sanatının öncülerinden biridir.

Dadacılar mutlak şekilde anti militaristtir ve teknolojik ilerlemeye karşı endişelidirler. Estetik, sağduyu ve siyaset dadacıların ilgisi dahilinde olmayan kavramlardır.

Dadaizm’in ilk örnekleri “Cabaret Voltaire” adlı kafede okunan şiirler şeklinde ortaya çıkmıştır.

Dada, adını, akımın öncüsü olacak Romen asıllı Fransız şair Tristan Tzara’nın Larousse sözlüğünü rastgele açıp bulduğu “dada” kelimesinden alır.

Dada şiirlerinde her türlü geleneksel şiir biçimini ortadan kaldırmak ve o güne kadar denenmemiş yeni biçimler geliştirmek: hatta biçimsizlik

Marinetti, Fütürizm Manifostosu başlığını taşıyan bildirgesi ile fütürist akımın ilk ve öncü sanatçılarından biri olmuştur. Fütürizm, İtalyan Sanatı’nı eski ihtişamlı günlerine döndürmek amacıyla belirli bir felsefi temel çerçevesinde ortaya çıkmış bir sanat akımıdır.

Kübizm, 1907-1914 yılları arasında Paris’in sanat çevrelerinde önce resim sanatında ortaya çıkmış, ardından şiire ve başta mimari olmak üzere sanatın diğer kollarına yansımıştır. 20. Yüzyılın resim sahasındaki en önemli akımlarından biridir. Öncülüğünü İspanyol ressam Pablo Picasso (1881-1973) ve Fransız ressam Georges Braque (1882-1963) yapar.

Kübik resim, resmin yüzeyinde derinliksiz ve iki boyutlu imgeler yaratmayı amaçlar. Doğanın ve eşyanın yapısını bozarak onları keskin hatlı geometrik şekiller olarak sunar. Bu bakımdan perspektif, hacimlendirme ışık-gölge uyumu gibi geleneksel tekniklere karşıdır. Geleneksel sanatın doğayı olduğu gibi yansıtma (taklit) çabası da söz konusu değildir. Aksine doğa deforme edilir. Elbette yine malzeme doğadır ama doğa, parçalara ayrılmış ve her parça geometrik şekillerle yeniden yorumlanmış ve son olarak tekrar bir araya getirilmiştir. Bu bakımdan resimde yer alan her öge, ayrı bir kimlikle karşımıza çıkar. Alımlayıcı tarafından nesnelerin hem ayrı ayrı hem de resmin bütününde yarattığı kompozisyonun fark edilmesi sağlanır.

Akımın adı ressam Henri Matisse (1869-1954)’in Braque’ın kübik şekillerden oluşan bir ev resmini (L’Estaque’ta Evler) alaya almak için sarf ettiği “kübik” nitelendirmesinden gelir. "L’Estaque’ta Evler" isimli eser Georges Braque tarafından yapılmıştır.

Kübizmin fütürizmle ve realizmle sentezlenmesinden de yeni anlayışlar ortaya çıkmıştır. Kübik gelecekçilik (Kübo-fütürizm) 1910’larda Rusya’da gelişir.

Kübist şiir non-figuratif bir resmin geometrik yapısı gibi özgür sözcük ve biçimlerden bir bütün oluşturur. (İnal, 1991, 158). Örneğin Blaise Cendrars şiiri hareketin cesur ve yepyeni yöntemlerle söze dökülmesi ve birçok izlenimin aynı anda, imge, duygu, çağrışım ve şaşırtıcı teknikleri içeren karmaşık bir doku içinde, düzensiz ve aksak bir ritimle iletilmesi olarak görür. Bu özellik Kübist şiirin, "şiir diliyle resim yapma" özelliğidir.

Orfizm, saf soyutlama ve parlak renklere odaklanan bir kübizm alt dalıdır. Kübizmden soyut sanata geçişte bir köprü olan orfizm terimini Apollinaire ortaya atar.

Dada, adını, akımın öncüsü olacak Romen asıllı Fransız şair Tristan Tzara (1896-1963)’nın Larousse sözlüğünü rastgele açıp bulduğu “dada” kelimesinden alır. Fransızca “tahta at” anlamına gelmektedir

Dadaizmin habercisi Marcel Duchamp’ın ilk örneği kaybolan (sonradan birkaç kere daha yeniden yapılır) bir sandalyenin üstüne oturttuğu bisiklet tekerleğinden oluşan adı da “Bisiklet Tekerleği” olan eseridir.

Hulsenbeck “Dada Nedir?-1919” da dadaizmin ne olduğunu merak edenlerle dalga geçerek “sanat mı?”, “felsefe mi?”, “yangın sigortası poliçesi mi?”, “devlet dini mi?” gibi sorular sorar ve dadaizmi “Belki de Hiçbir şey, ya da her şey?” diye açıklar.

Kübizm, 1907-1914 yılları arasında Paris’in sanat çevrelerinde önce resim sanatında or- taya çıkmış, ardından şiire ve başta mimari olmak üzere sanatın diğer kollarına yansımış- tır. 20. Yüzyılın resim sahasındaki en önemli akımlarından biridir. Öncülüğünü İspanyol ressam Pablo Picasso (1881-1973) ve Fransız ressam Georges Braque (1882-1963) yapar. Doğru cevap D'dir.

Braque’ın “L’Estaque’ta Evler” eserinde evlerin küp şeklinde kutular gibi birbirinin üstüne yığıldığını, ağaçların silindirik şekilde ve tamamının taba renk tonunda olduğunu görürüz. Kısacası karşımızda bilindik bir manzara resmi yoktur. Zaten Braque’ın bu ve benzer diğer resimleri, sanat çevrelerinde bile yadırganacak ve ağır eleştiriler alacaktır.Doğru cevap C'dir.

Kübist Ressamlar (1913) adlı çalışması ile kübistlerin tanınırlığını daha da artıran Guillaumme Apollinaire , orfizm akımının da isim babasıdır. Doğru cevap B'dir.