BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR II

İnsanlık tarihinin teknolojik üretim bakımından en hızlı yüzyılı olan on dokuzuncu yüzyıldaki değişim, öte yandan sanatta da zevk değişikliğini zorunlu kılar. Her şeyin değiştiği bir atmosferde sanat şekillerinin değişmemesi düşünülemez. Üstelik teknolojik gelişmeler, üretim artışı, konforun yayılma hızı, toplumsal sınıflar arasında doğal olarak zevk değişmesine sebep olmuştur.

Empresyonist ressamlar arasında farklar, 1880’li yıllardan itibaren belirginleşmeye başlar. Bu durum aynı zamanda empresyonistlerin dağılma sürecinin de başladığı anlamına gelmektedir.

Genelden özele, örnekten bireye, soyuttan somuta göre ilerleyen natüralizmin üslubu ile empresyonizmin üslubu yer yer birbirine benzediğinden, çoğu zaman ayırmak zordur. İzlenimcilik aslında natüralizmin mantıksal sonucudur.

Paul Verlaine, Marcel Proust empresyonistlerdendir. Franz Kafka ekspresyonisttir.

Görüntüler Kitabı, Duino Ağıtları ve Saatler Kitabı gibi eserlerin sahibi olan empresyonist Rainer Maria Rilke'dir.

Ekspresyonizmin doğduğu senelerde Fransa’da ve Almanya’da sanatçılar arasında “Fovizm”, Almanya’da “Die Brücke” (Köprü) ve “Der Blaue Reiter” (Mavi Binici) gibi gruplaşmalar vardır.

Mavi Melek, Uyruk, Yoksullar gibi eserlerin sahibi ekspresyonist Heinrich Mann'dır.

“İzlenim: Gündoğumu” başlıklı resim Claude Monet’nin bir eseridir.

Determinizm: Aynı koşullarda aynı nedenlerin aynı sonuçları doğuracağı esasına dayalı felsefî öğretidir.

Yeni resim anlayışının savunmasını realist ressam Gustave Courbet (1819-1877) 1850 yılında kaleme aldığı “Gerçekçilik Manifestosu” adlı yazısıyla yapar.  Gustave Courbet, bu dönemde yaşanan akademik-avangard çekişmesinin adeta simge ismidir. Onun “Sanatçının Atölyesi: Gerçek Bir Alegori” adlı tablosu söz konusu manifestoda savunulan görüşleri yansıtır. Çünkü “Sanatçının Atölyesi: Gerçek Bir Alegori” adlı tablo, 1850’li yıllarda Fransa’nın ekonomik, siyasal, toplumsal ve kültürel özelliklerine ilişkin verilerle doludur.

Nihilizm: Latince nihil yani hiç anlamındaki kelimeden türetilen nihilizm 19. Yüzyılda ortaya çıkmış, var olan bütün varlıkları, değerleri ve gerçekleri reddeden felsefenin adıdır.

1863 yılında Salon’a başvurusu yapılan 3000 kadar yapıtın reddi sonucunda salon karşıtı bir protesto kampanyası başlamış, sonuç olarak o yıl ilk kez “Reddedilenler Salonu” adı altında resmi Salon’a alternatif bir sergi düzenlenmiştir. Edouard Manet’nin “Kırda Kahvaltı” (1863) resmi  “Reddedilenler Salonu'nda” sergilenmiştir.

Toulouse-Lautrec ise yüksek aristokrasiden gelmedir.

İzlenimcilik sonrası ressamlardan Georges Seurat’nın (1859-1891) “Noktacılık” (Pointillisme) adı verilen teknikle yaptığı resimler, optik ve renk alanındaki bilimsel çalışmaların adeta birer görsel karşılığıdır.

Ekspresyonizm kelimesinin anlamı dışavurumculuk demektir. Onlar empresyonistleri tabiat manzaralarına verdikleri önem bakımından yüzeysel bularak eleştirmişlerdir. Oysa sanatçı insanın acılarını anlatmalıdır. O yüzden empresyonizmin dış gözleme ve bakışın niteliğine önem veren anlayışına karşılık ekspresyonizm insanın iç dünyasının mümkün olduğunca dışavurumunu esas alır. Ekspresyonizm, 1911 yılında, Berlin’de dönemin avangard sanatını destekleyen galerilerde doğmuştur. Modernitenin ürettiği toplumsal kuralların ve sanayileşmenin getirdiği tek düze hayatın arasına sıkışmış bireyin iç dünyasını teşhir etmeye dayanan ekspresyonizm, aslında insanın her eyleminin bir çeşit dışavurum olduğu tezinden hareket eder.

Henri Matisse “Mavi Çıplak”ta tümüyle biçim bozmacı bir tavır içinde akademik çıplak geleneğini yerle bir eden bir biçim ve renk deneyselliği sergilemiştir.

Franz Kafka (1883-1924): Bütün eserlerini Almanca kaleme alan Kafka, modernist yazarlardandır. Eserlerinde yabancılaşma başta olmak üzere, insanın kendine karşı işlediği suç ve özgürlük gibi temalar ele alınmıştır. Tanınmış eserleri Dava, Şato ve Dönüşüm’dür.

1789 Fransız ihtilalinin sonuçlarından sadece Fransa değil hemen hemen bütün Avrupa etkilenir. Aristokrasinin yerini burjuva, monarşinin yerini de cumhuriyet alımıştır. Doğru cevap D'dir.

Empresyonizm on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında Fransa’da başlayıp, yirminci yüzyılın ilk çeyreğine kadar etkisini sürdüren ve dünyanın başka ülkelerine de yayılan resim akımına verilen addır. Türkçede intiba/izlenim anlamına gelen empresyon ilk defa Paris’te 1874 yılında fotoğrafçı Nadar’ın (1820-1910) stüdyosunda “Adsız Sanatçılar Birliği” adı altında bir araya gelen otuz sanatçının resmî Salon’a alternatif olarak düzenledikleri sergide geçer. Doğru cevap B'dir.

Pozitivizm, rasyonalizm ve determinizm realizmin düşünsel temelini oluşturan akımlardır. Doğru cevap C'dir.