BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR II

Pozitivizm ve rasyonalizm gerçekliği sadece beş duyu çapına indirgemekle insanın iç dünyasını ihmal etmiştir. Doğru cevap B’dir.

“İzlenim: Gündoğumu” başlığı taşıyan resim Claude Monet’ye ait bir eserdir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Pozitivizm, rasyonalizm ve determinizm realizmin düşünsel temelini oluşturan akımlardır. Doğru cevap A’dır.

Gerçeklik sadece beş duyu aracılığıyla elde edilebilir

Empresyonizmin ortaya çıktığı senelerde Fransız klasik sanat geleneği hala etkisini sürdürmektedir. Eugene Delacroix’nın (1798-1863) öncülük ettiği Fransız romantik sanat geleneği, devrin en çok beğenilen sanat anlayışıdır. Doğru cevap E’dir.

Nihilizm, Latince nihil yani hiç anlamındaki kelimeden türetilen nihilizm 19. Yüzyılda ortaya çıkmış, var olan bütün varlıkları, değerleri ve gerçekleri reddeden felsefenin adıdır. Doğru cevap A’dır.

Empresyonist ressamlar arasında başlangıçtaki ilkelerine sadık kalan tek isim Sisley’dir. Onun resimlerinde suyun özel bir yeri vardır. Aralıksız sudaki yansımaları resmeden Sisley’de zaman zaman tekrarlar da görülmektedir. Doğru cevap D’dir.

Paul Verlaine (1844-1896), Arthur Rimbaud (1854-1891), Rainer Maria Rilke (1875-1926) ve Marcel Proust (1871-1922) empresyonist yazarlar arasındadır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Fransa’nın kuzeyinde Ardenler bölgesinde Charleville kasabasında doğan empresyonist yazar Arthur Rimbaud (1854-1891), Esrik Gemi (1871), Cehennemde Bir Mevsim (1873), Illuminations (1874) adlı şiir kitaplarının yazarıdır. Doğru cevap E’dir.

Heinrich Mann (1871-1950), Alfred Döblin (1878-1957), James Joyce (1882-1941), Franz Kafka (1883-1924), Ernst Weiss (1884-1940), Hugo Ball (1886-1927), Arp Hans (1887-1966), Eugene Gladstone O’Neill (1888-1953) ve Ernst Ludwig Krichner (1880-1938) ekspresyonist yazarlar arasındadır. Doğru cevap A’dır.

Eserlerinde yabancılaşma başta olmak üzere, insanın kendine karşı işlediği suç ve özgürlük gibi temalar ele alan Franz Kafka’nın tanınmış eserleri arasında Dava, Şato ve Dönüşüm bulunmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Yüzyılın ikinci yarısından itibaren pozitivizm ve rasyonalizm yavaş yavaş gücünü kaybederken realizm ve natüralizm de gücünü kaybetmiştir. Determinizmi, aklı ve akılcılığı önemseyen, gerçekliği sadece beş duyu aracılığıyla elde edilebilecek veriler düzeyinde kabul eden pozitivizmin yerini on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında, sezgicilik alırken, realizmin ve natüralizmin yerini de sembolizm ve empresyonizm alır.

Bilim ve siyaset alanındaki gelişmelerin hızı, on dokuzuncu yüzyıl insanını bir süre sonra bunalıma sürekler. Çünkü pozitivizm ve rasyonalizm gerçekliği sadece beş duyu çapına indirgemekle insanın iç dünyasını ihmal etmiştir. Bu sebeple, yüzyılın ikinci yarısında, sanat ve edebiyat akımları insanın iç dünyasını yansıtmak iddiasıyla ortaya çıkar. Örneğin resimde ve edebiyatta sadece dış gerçekliği mümkün olduğunca aktarmaya çalışan realistlerin ve natüralistlerin yerini, dış gerçekliğin insan bilincindeki izdüşümünü, bireysel görüntüsünü vermeyi amaçlayan empresyonizm alır.

Yüzyılın sonuna doğru bir yandan insanın ruhsal yanını önemseyen sezgicilik diğer yandan Sigmund Freud’un psikoloji konusundaki çalışmaları, ekspresyonizmi ortaya çıkarmıştır. Ekspresyonizm yirminci yüzyıl başında, maddeciliğin, rasyonalizmin ve sanayi sonrası toplum yapısının bunalttığı insanın, bastırdığı acılarının, yalnızlığının sanat yoluyla dışavurumudur. Artık hem resim hem edebiyat sadece acı çeken, sistemin bunalttığı, nesneleştirdiği ve yabancılaştırdığı insanı anlatmalıdır.

Türkçede intiba/izlenim anlamına gelen empresyon ilk defa Paris’te 1874 yılında fotoğrafçı Nadar’ın (1820-1910) stüdyosunda “Adsız Sanatçılar Birliği” adı altında bir araya gelen otuz sanatçının resmî Salon’a alternatif olarak düzenledikleri sergide geçer.

Romantizmden sonra ortaya çıkan realist ve natüralist akım daha çok hayatın sefil ve sefih yanlarını, aşağı sınıfların hayatını anlatmaları bakımından, insan hayatı karşısında dış gerçekliği önemsemiştir. Natüralistler, ele aldıkları konular bakımından aynı zamanda maddecidirler. Realist roman olay örgüsünü mantık çerçevesinde ve zamanı da kronolojik şekilde düzenlerken aslında determinist ve rasyonalist ilkeleri savunmakta ve böylece sanatkârın hayal gücünü sınırlamaktadır.

Empresyonizmin ortaya çıktığı senelerde Fransız klasik sanat geleneği hala etkisini sürdürmektedir. Eugene Delacroix’nın (1798-1863) öncülük ettiği Fransız romantik sanat geleneği, devrin en çok beğenilen sanat anlayışıdır.

Klasik ve romantik sanatçılar idealisttirler yani sanatçının gördüğünü değil zihninde canlandırdığını aktarması gerektiğini savunurlar; oysa yeni resim anlayışı sıradan insanları ve gündelik hayatı yüceltmek, modern dünyanın olgularını yansıtmak taraftarıdırlar. Yeni resim anlayışının savunmasını realist ressam Gustave Courbet (1819-1877) 1850 yılında kaleme aldığı “Gerçekçilik Manifestosu” adlı yazısıyla yapar. Courbet’nin görüşleri “Yaşayan sanat yapmak... Hedefim budur!” cümlelerinde özetlenebilir.

Empresyonizm (İzlenimcilik) on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında Fransa’da başlayıp, yirminci yüzyılın ilk çeyreğine kadar etkisini sürdüren ve dünyanın başka ülkelerine de yayılan resim akımına verilen addır.

Determinizm: Aynı koşullarda aynı nedenlerin aynı sonuçları doğuracağı esasına dayalı felsefî öğretidir.