BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR II - Deneme Sınavı - 25

Günter Grass. Cevap A'dır.

1924

“İzlenim: Gündoğumu” başlığı taşıyan resim Claude Monet’ye ait bir eserdir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Bilindiği kadarıyla büyülü gerçekçilik terimi ilk olarak Alman sanat eleştirmeni Franz Roh tarafından değiştirilmiş gerçekliği gösteren bir tabloyu tanımlamak için kullanılmıştır.

1923 yılında Gustav Hartlaub, anlatımcılığa tepki olarak resim sanatı için büyülü gerçekçilik yerine, Yeni Nesnellik (İng. New Objectivism) kavramını önerir.

Charles W. Scheel’e göre büyülü gerçekçiliği, tarihsel olarak 4 büyük dönemde incelemek gerekir:

1. 1925-1940 Dönemi 

2. 1948-1973 Dönemi

3. 1974-1987 Dönemi

4. 1988 Sonrası Dönem

Büyülü gerçekçilik, içinde büyülü öğeleri barındıran gerçeklik anlayışı çerçevesinde, “düşsel/gerçekdışılık ile gerçekçiliği birbirine bağlayan” (Faris, 2005, s. 163) gerçekliğin postmodern bir görüntüsüdür. Bu akım, düşsel ile kurmaca arasında gerçekliğin üzerinde oynanan masalımsı bir oyunu andırmaktadır. Yazar, büyülü gerçekçilik aracılığıyla iç döken bir anlatıcı olarak, iye olduğu ekin ve geleneğin yoğurduğu gizem ögeleriyle örülü yerel dili, modern kurgu içinde harmanlayarak okurla buluşturur.

Genellikle fantastik türle karıştırılan büyülü gerçekçilik, kimi yönleriyle fantastiği andırsa da temeldeki ayrım çok açık ve kesindir. Büyülü gerçeklik için olağanüstü öğelerin sıradanmış gibi sunulması yeterli gelmemektedir. Anlatıda gerçekdışı/düşsel olanla gerçek olanı dengeleme çabası vardır.

Büyülü gerçekçilik anlatısı sömürgecilik-sonrası söylemde, düşlem ve gerçeklik
gibi iki farklı niteliğin melez bir birleşimidir. Okur, gerçek ile kurmaca, düşsel ile olgusal, doğa ile doğaüstü, tekinsiz ile olağanüstü, alışılmış ile alışılmamış arasında kalır. Büyülü gerçekçi romanın anlatıcısı, okurun büyülü ve tuhaf olandaki mantıksızlığın bilincine varmaması için, olaylar üzerinde hiçbir açıklayıcı bilgi vermeden yada alaysılama tekniğine başvurarak, okur ile metin arasında bir uzaklık duygusu yaratır.

Latife Tekin, Nazlı Eray ve Sema Kaygusuz gibi yazarların büyülü gerçekçi
romanları vardır.

Sema Kaygusuz da Tekin’in açtığı yoldan ilerleyen düşsel gerçekçi Türk yazarları arasında anılabilir. Kaygusuz’un 2006 yılında yayımladığı Yere Düşen Dualar adlı romanı örnektir.

Üç isim de büyülü gerçekcilik akımının temsilcileri arasındadır.

Bu akımın en çok tanınan yazarlarından birisi de, 1967 yılında yayımlanan Yüzyıllık Yalnızlık adlı romanın yazarı, Kolombiyalı romancı Gabriel García Márquez’dir. Marquez’in bu yapıtının yayımlandığı zamana kadar, büyülü gerçekçilik bir biçem (üslup) olmaktan öteye geçememiştir. Bu romanın yayınlamasından sonra, bu yazma biçemi yazınsal bir akım olarak değerlendirilmeye başlar.

Modernizm 20. Yüzyılda Batıda sanat hakkında öne sürülen fikirlerle aşağı yukarı aynı sınırlara sahiptir. (Bu fikirlerin ilk izlerine 19. Yüzyılda da rastlanır.) Modernizm, görsel sanatlarda, müzikte, edebiyatta ve tiyatroda, sanatın nasıl yapılması, tüketilmesi ve ne anlama gelmesi gerektiğiyle ilgili Viktorya dönemi ölçülerini reddeden bir harekettir. 1910lardan 1930lara kadar süren “yüksek modernizm” döneminde, modernizmin önde gelen isimleri, şiir ve edebiyatın ne olabileceğini ve ne yapabileceğini kökten değiştirerek yeniden tanımlar. Woolf, Joyce, Eliot, Pound, Stevens, Proust, Mallarme, Kafka ve Rilke gibi isimler yirminci yüzyıl modernizminin kurucusu olurlar.

Edebiyat açısından modernizmin belli başlı özellikleri şunlardır:

• Yazıda (ve görsel sanatlarda) izlenim ve öznelliğe vurgu; algılananın ne olduğundan çok “görme”nin (ya da okumanın ya da algılamanın kendisinin) nasıl gerçekleştiğine vurgu. Buna bilinç-akışı tarzındaki yazı örnek verilebilir.

• Her şeyi bilen üçüncü tekil şahıs anlatıcıların, sabit bakış açılarının ve kesin ahlâkî konumların sağladığı görünüşte nesnellikten uzaklaşma

• Edebî türler arasında bulanıklaşan ayrımlar, şiirin daha belgesel (T.S. Eliot ve EE Cummings’deki gibi) ve düzyazının daha şiirsel olması (Woolf ve Joyce’da olduğu gibi.)

• Parçalanmış biçimlere, kesintili anlatılara, farklı malzemelerin rastgele görünümlü kolajlarına vurgu.

• Sanat eserinin üretimine yönelik bir öz-bilinç (kendini bilme, kendini yansıtma) eğiliminin oluşması. Böylece her bir sanat eseri bir üretim olarak, yapılan ve çeşitli şekillerde tüketilen bir şey olarak kendi durumuna dikkat çeker.

• Minimalist tasarımların, spontanlığın ve yaratımdaki keşfin karmaşık biçim estetiğine tercih edilmesi,

• Sanat eseri üretmede kullanılan materyallerin seçiminde olsun, sanat eserini sergileme, dağıtma ve tüketmede olsun, yüksek ve alt kültür, ya da kitle kültürü gibi ayrımların reddedilmesi.

Habermas, “Modernite, Bitmemiş Bir Proje” başlıklı (daha sonradan yayımlanan) konuşmasında, estetik modernitenin ruh ve disiplininin kendini Baudelaire’in çalışmalarında bulduğunu, daha sonra dada ve sürrealistlerle zirveye çıktığını söyler.

Jameson'a aittir.

Tarihçi Mark Poster, modernist düşüncenin insanlığa mutluluk getireceği düşüncesinin 20. Yüzyılın ikinci yarısında sorgulanmaya başlandığını söyler (akt. Doltaş, 2003). Bunun üç ana nedeni vardır:

1. Sömürgelerin bağımsızlığını kazanmaya başlamasıyla birlikte burada yaşayanlar Batı merkezli hümanist düşünceyi sorgulamaya başladı. Bu düşünce insanların değil belli toplumların ve grupların çıkarlarına hizmet ediyordu.

2. Feminist hareketin güç kazanması: Kadın hareketi Batı toplumlarının yapısının ve ilkelerinin, kadın erkek eşitliğine ve herkesin mutluluğuna değil ataerkil sisteme ve özelde beyaz ve orta sınıf erkeğin çıkar ve mutluluğuna hizmet ettiğini göstermişlerdi.

3. Elektronik iletişim sistemlerinin ve teknolojilerinin icadı ve yaygınlaşması sonucu bilgi edinme, aktarma yöntemlerinin ve sosyal yapının değişmesi.

Baudrillard Simülasyonlar adlı eserinde modernite dönemini, “sanayi üretiminin ön plana çıktığı burjuva sınıfı dönemi” olarak tanımladıktan sonra, bu dönemde daha sonra teknoloji devrimiyle birlikte yeniden üretimin (kopyalama, reproduction) toplumun düzenlenme ilkesi olarak üretimin yerini aldığını söyler.

"Zamansız Düşünceler" adlı eser Nietzsche’ye aittir.