BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR II - Deneme Sınavı - 23

Bu akımın en çok tanınan yazarlarından birisi de, 1967 yılında yayımlanan Yüzyıllık Yalnızlık adlı romanın yazarı, Kolombiyalı romancı Gabriel García Márquez’dir.

Gonzáles Echevaría ise, olağanüstü kavramını, gözlemcinin bakış açısına bağlı olarak ortaya çıkan bilgibilimsel tip (İng. epistemological type) ile Carpentier’in de Latin Amerika’nın kendisinin olağanüstü olduğu savında da dile getirdiği varlıkbilimsel tip (İng. ontological type) olmak üzere iki çeşit büyülü gerçekçilik belirler.

Genellikle fantastik türle karıştırılan bu akım, kimi yönleriyle fantastiği andırsa da temeldeki ayrım çok açık ve kesindir. Bu bağlamda, daha önce 1985 yılında Mary-Ellen Ross’un Jacques Ferron’un olağanüstü gerçekçiliği başlıklı doktora tezinde verdiği örneği geliştiren David Punter’in bu ayrıma ilişkin verdiği örneği burada anımsamak oldukça açıklayıcı görünmektedir: ‘Eğer bir hayalet kahvaltı masanıza oturur ve siz de korkar, deh- şete düşerseniz bu [türce] korku ya da fantastik olur. Ancak eğer, ‘Ah, bir hayalet; lütfen şu reçeli bana uzatır mısın? derseniz büyülü gerçekçilik olur. David Punter, bu örneği büyülü gerçekçiliğin önemli niteliklerinden yalnızca birisini belirtmesi açısından yeterli bulma- yarak şu eklemeyi yapar: “Ancak siz, ‘Ah, bir hayalet; lütfen şu reçeli bana uzatır mısın?’ dedikten sonra hayalet: ‘Benim büyükannem çok güzel soğan reçeli yapardı’ der ve siz buna karşılık ‘saçmalama, soğanın reçeli yapılmaz!’ derseniz, işte o zaman anlatı büyülü gerçekçi olur’ (Erdem, 2011).

Genel anlamda benimsenmiş zaman ve uzam kavramlarına ek olarak büyülü gerçekçilik kimlik duygumuzu da yeniden düzenler (Arar- güç, 2016, s. 159). Bu melez yapıları, yerliler ile Avrupalıların yaşam biçimleri ve dünya görüşlerinin birlikte yer aldığı Latin Amerika romanlarında gözlemlemek olasıdır.

Gök Tanrı inanışından gelen ‘yeni doğan bebeğin göbeğini toprağa gömme, ağzına tükürme, nazar boncuğu takma, kapıya sarımsak asma, ocakta saman tüttürme ve kurşun dökme’ gibi törel ve geleneksel batıl inançlar ile İslam’dan kaynaklanan ‘cin, şeytan, melek, muska’ gibi öğeler birlikte kullanılır. Bütün bu olgular, insanların ruhsal durumunu etkileyerek büyülü bir yaşama yani büyülü gerçekçiliğe kapıyı aralar.

Bu akımın Türkiye’deki ilk önemli temsilcisi Latife Tekin’dir. Yazar, 1983 yılında yayımladığı ilk romanı Sevgili Arsız Ölüm’de, 1960’lı yıllarda Anadolu’nun kırsal bölgesinde yer alan bir köyden, büyük bir kente (İstanbul) göç eden Aktaş ailesinin karşılaştığı sorunları ve bunalımları, köy-kent kültürel çatışması bağlamında tartışmaya açar. Daha yeni darbe sürecini yaşamış olan bir toplumun varoluşsal sıkıntısını, gerçekçi ya da sosyalist gerçekçi bir yaklaşımla öykülemek olası değildir. Bu varoluşsal sorgulamadan yola çıkan Tekin, büyülü gerçeklik akımına başvurarak, kendisini tüm bu sıkıntılı durumlardan uzaklaştıracak olan eski Türk kültür ve geleneğine yönelir. Bu yöneliş onun, düşsel ile gerçekliği belli bir denge içinde birbirine karıştırarak, büyülü bir roman evreni yaratmasına yol açar

Zeitgeist terimi Almanca zamanın ruhu anlamına gelmektedir. Doğru cevap C’dir.

Postmodernizm yeni bir kuram ya da sistemli bir yapı sunmaz, daha çok modernizmin norm, değer ve yöntemlerini sorgular ve bunların dışına çıkmaya çalışır. Postmodernizmi anlayabilmek için içinden çıktığı modernizmi anlamak gerekir. Doğru cevap E’dir.

Michel Foucault (1926-1984), dünyayı bütün yönleriyle açıklama iddiasında olan her türlü evrensel kuramsallaştırmaya karşıdır. Doğru cevap A’dır.

Lyotard, ilk olarak 1979’da yayımlanan Postmodern Durum adlı eserinde değişen toplumla birlikte bilginin niteliğinin ve konumunun da değiştiğini savunur. Ona göre, bilgiyi kullanan ve üretenlerin ürettikleri ve kullandıkları bilgiyle olan ilişkileri, bir malı üreten ve tüketenlerin o malla ilişkisine benzemektedir. Doğru cevap D’dir.

Postmodernizmi edebiyat ve sanatla ilgili bir terim olarak ilk kez kullanan kişi, Ame- rikalı eleştirmen Ihab Hassan’dır. Doğru cevap B’dir.

Üstkurmaca anlatının kurmacalığını vurgulayan teknikler bütünüdür. Daha çok roman türünde görülmektedir. Doğru cevap A’dır.

Kelime anlamı olarak “(bir şeyi) kutsal olmaktan/kanun olmaktan çıkarma” anlamına gelen dekanonizasyon terimi, artık sorgulanmaz bir şekilde kabul edilen doğruların ve bunları telkin eden kurumların inanılırlıklarını kaybetmiş olmalarını ifade etmektedir. Doğru cevap D’dir.

Friedrich Nietzsche(1844-1900), postmodernizmin filozof temsilcilerinden Alman şair ve düşünürdür. Bazı eserleri: Böyle Buyurdu Zerdüşt, Ahlakın Soykütüğü Üzerine, Tragedyanın Doğuşu. Doğru cevap C’dir.

Postmodernizmin müzisyen temsilcilerinden John Cage (1912-1992), Amerikalı besteci, filozof ve yazardır. Seslerin kurallı bir şekilde örgütlenmesine karşı olan sanatçı modern müziğin kural koyucu yapısına meydan okumaktadır. Doğru cevap E’dir.

Postmodernizmin yönetmen temsilcilerinden Quentin Tarantino (1963-...), Amerikalı film yönetmeni, oyuncu ve iki Oscar ödüllü senaristti. Bazı filmleri: Ucuz Roman, Kill Bill, Günah Şehri, Zincirsiz, Rezervuar Köpekleri. Doğru cevap B’dir.

Kübalı yazar Alejo Carpentier, olağanüstü gerçeklik terimini Bu Dünyanın Krallığı (1949) romanının ön sözünde kullanmıştır. Doğru cevap B’dir.

Büyülü gerçeklik terimi 1960’larda Latin Amerikan edebiyatının yükseli- şiyle dikkat çekmiştir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Akımın ikinci dönemi, 1930-1950 yılları arasını kapsar. Bu dönemde Bettina Shaw- Lawrence, Paul Cadmus, Ivan Albright, Philip Evergood, George Tooker ve Andrew Wyeth gibi Kuzey Amerikalı ve Avrupalı ressamlar tarafından, genellikle Roh’un “olağanüstü” adını verdiği şeyi barındıran, gündelik gerçekliğe değil, daha çok biçem bozukluklarının ve abartıların kullanıldığı gerçeküstü dekora sahip “büyülü gerçekçi” resimler yapılmıştır. Doğru cevap E’dir.

Jorge Luis Borges Alçaklığın Evrensel Tarihi (1935) başlığını taşıyan ilk büyülü gerçekçi yapıtıyla öteki Latin Amerikalı yazarlara da yol açmıştır. Doğru cevap C’dir.