BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR II - Deneme Sınavı - 20

Recaizade Ekrem’in tek romanı olan Araba Sevdası (1889) Türk edebiyatının ilk gerçekçi romanı olarak kabul edilir. Yazarın yaşamından kesitlerin yer aldığı roman, devrin romantik gerçekçiliğini tek başına temsil eder ve yanlış Batılılaşmanın örneği olarak da kabul edilir.

Namık Kemal’in ilk romanı İntibah, bizde roman türünün ve romantik romanın ilk örneği sayılır. İntibah’ta zengin, bir takım mirasyedi gençlerin kendilerini içki ve kadınlara kaptırmaları yüzünden nasıl bir yıkıma uğradıkları gösterilerek, toplum ahlakının düzeltilmesine çalışılır. Namık Kemal kişileri somutlaştırmaya çalışır, ruhsal ve toplumsal çevreleriyle onları işler ve çoğunu işlenmiş bir dış görünüşle ortaya koyarak Türk edebiyatında kişi psikolojilerine ilk defa o yer verir.

Eser Servet-i Fünun değil, Tanzimat dönemine aittir.

Beşir Fuad, Klasisizm ve Romantizmi bir kenara bırakıp bütün ilgisini pozitif bilime yöneltir, edebiyatta gerçekçiliğin esas alınması gerektiğini savunur. Ona göre gerçek edebiyat, gerçekçiliğe dayanmalıdır ve bir romancının hayal etmek yerine, gözlemlemesi, araştırması ve gördüğünü değiştirmeden nitelendirmesi ve tarif etmesi gerekir.

Tanzimat edebiyatında ağırlıklı olarak öne çıkan edebî akım Romantizmdir. Romantizm, klasisizmin getirdiği kurallara karşı bir tepki olarak doğar, toplumsal yapı ve yaşamdaki değişikliklerden beslenir.

Özellikle dilde sadeleştirmeyi, Arapça ve Farsça tamlama ve gramer kurallarından sıyrılmayı, gerekirse tarihsel geçmişteki kaynaklardan yararlanarak ulusun kendine özgü terim ve kavramlarını oluşturmayı öncelikli ilke olarak benimseyen Ömer Seyfettin ve Ali Canip’e Ziya Gökalp, Hamdullah Suphi, Yakup Kadri gibi edebiyatçılar eserlerinde olabildiğince yabancı etkiden kurtulmayı hedeflemişlerdir.

Tanzimat edebiyatının ilk şahsiyetlerinden olan Şinasi, Agah Efendi ile birlikte ilk özel gazete olan Tercüman-ı Ahval'ı çıkarmışlardır.

Şinasi Servet-i Fünûn değil, Tanzimat dönemi edebiyatçılarındandır. Edebiyata adını veren Tanzimat, yenileşme hareketinin öncüsü kabul edilen Şinasi’nin çalışmalarıyla başlamıştır.

Öncelikle varoluşun özden önce geldiğini düşünmeleri, bunun yanı sıra varoluş kavramına özel bir önem vermeleri ve felsefenin temel
meselesi haline getirmeleri, bireyci ve öznel olmaları ve nihayet kaygı, özgürlük, seçim, sorumluluk kavramlarına eğilmeleri belli başlı ortak noktalardır. 

Doğru cevap e'dir.

Sartre’da özgürlük kavramı tanrının olmayışından doğar. Tanrı olmadığına göre insan doğası diye bir şey olamaz. Özsüz, doğasız ve yazgısız kalan kişi ne olduğuna, kim
olduğuna, nereye gideceğine, kim olacağına kendisi karar vermek, böylece kendini yaratmak zorundadır. Sahipsizdir, yeryüzüne bırakılmış gibidir. Kendi kendisinin sahibi, inşa
edicisi, seçicisi, kurucusu olma iddiasındadır. “Hiçbir şey değildir. Kendisini nasıl yaparsa
öyle olacaktır.”

Doğru cevap c'dir.

Heidegger, varoluşçuluğun önemli kaynaklarından biri olan kitabı Varlık ve Zaman’da, “insan” ya da “insan varlığı” demek yerine, varlığın dünyada oluşunu temsil eden “Dasein”
kavramını kullanmıştır. Dasein, diğer varlıklardan farklı olarak kendi varoluşunu konu edinen insan varlığına işaret eder.

Doğru cevap d'dir.

Varoluşun özden önce gelişine ilk değinen Kierkegaard’dır. Ona göre insan ne olmadığını seçer önce. Seçimler yaparak kendini (özünü) oluşturur. İnsan özgürdür, kendi seçimlerini kendisi yapar, bunu kaygılı varoluşundan ötürü nedensellik ilesiyle belirlenmiş
bir şekilde değil özgür iradesiyle yapar. Özgür olduğuna göre sorumludur da.

doğru cevap a'dır.

Kierkegaard özgürlüğü dört temel anlamda kullanır. Bunlardan ilki zorlayıcı bir dış güçten muaf olmaktır. Öyleyse insan özgür olduğunda onu şu ya da bu seçimi yapmaya zorlayacak bir dış güç yoktur. İnsan içine dönerek seçimleri için orada bir dayanak arar.
Kierkegaard için ikinci özgürlük, seçme özgürlüğü kavramıdır. Ona göre özgürlük
keyfiyetten doğmaz. İçe dönerek düşünmekten, kaygıdan doğar. Eğer bir seçim düşünmeden kaynaklanmıyorsa özgür bir seçim olamaz, ancak nedensellikle açıklanabilir.
Kierkegaard Kaygı Kavramı adlı eserinde “kendilik özgürlüktür” der. Kendi içine
dönmek ve kendini bilmek özgürlüktür. Birinci anlamıyla kendinin farkında olmak, yani
seçme özgürlüğüne sahip olduğunun, muktedir olduğunun farkında olmak özgürlükken
ikinci anlamıyla kendilik özgürlüktür. Burada özgürlük, kendini gerçekleştirme anlamına
gelir. Bu anlamıyla özgürlük, kişi kendi olmayı seçerek kendi olması sonucu ortaya çıkar.
Eğer kişi özgürlüğünü yanlış kullanıp kendinden başka bir şey olmayı seçerse bunun sonucu suçluluk duygusudur.
Özgürlük kavramının dördüncü şekli ise İsa ve onun vahiyleridir. Eğer onun bağışlayıcılığı olmasaydı günahlar affedilmez ve özgürlüğün kötüye kullanımı ortadan kalkamazdı.
Kierkegaard kendisinden sonraki varoluşçular gibi özgürlük, kaygı ve sorumluluk
kavramları arasında ilişki kurar.

Doğru cevap d'dir.

1910lardan 1930lara kadar süren “yüksek modernizm” döneminde, modernizmin önde gelen isimleri, şiir ve edebiyatın ne olabileceğini ve ne yapabileceğini kökten değiştirerek yeniden tanımlar.

Modernizmin sanatsal ürünleri başka hiçbir şeyin değil salt kendilerinin göstergeleri olarak düşünülür. Modernizmde mutlak bir orijinallik arzusu vardır.

Modernist düşünce özne-nesne, sanatsal olan–sanatsal olmayan, gerçek taklit/kopya gibi karşıtlıklar kurar ve bunları evrensel kategoriler olarak sunarken postmodernist düşünce bu ayrımları reddeder. Bu da postmodernizmin çoğulcu ve özgürlükçü yapısını açıklayan niteliklerdendir.

Postmodern edebiyatta,
• Çoğulculuk esastır: Sanat eseri de tıpkı dünyanın ve öznenin kendisi gibi geçici,
süreksiz, bulanık, muğlak, çoğulcu, belirsiz, parçalanmış, kaotik ve eklektiktir.
Modernizmin temeli olan nesnel bilgi ve onu edinen akıl sahibi insanı merkezine
alan dünya görüşü yıkılmıştır. Nesnel bilgi yoktur. Onu algılayan stabil, özerk, evrensel bir insan da yoktur. Bilgi ve özne karşılıklı etkileşim halindedirler, öyleyse gerçek de değişken, geçici, süreksiz ve çoğuldur. Postmodern edebiyatta eserin yapısı bunları yansıtır

Postmodernizm felsefenin üzerine oturduğu “büyük anlatılar”ı reddeder ve
gerçeğin kurgu olduğunu iddia eder.

Postmodernizm felsefenin üzerine oturduğu “büyük anlatılar”ı reddeder ve
gerçeğin kurgu olduğunu iddia eder.

Postmodernizmi edebiyat ve sanatla ilgili bir terim olarak ilk kez kullanan kişi, Amerikalı eleştirmen Ihab Hassan’dır.

Melezleme (Hibridizasyon): Melezleme veya türlerin dönüşmüş kopyaları, parodi, komik taklit, pastiş. Klişe ve intihal, parodi ve pastiş, pop ve kitsch yeniden sunumu zenginleştirir. Bu görüşte, bir şeyin imgesi veya kopyası, modelin kendisi
kadar meşru ve geçerlidir, hatta onu daha da güçlendirebilir. Bu, süreklilik ve süreksizliğin, yüksek ve alçak kültürün, taklit etmek için değil, geçmişi günümüzde genişletmek için karıştığı farklı bir gelenek oluşturur.

Postmodern edebiyatta;

Anlam tasarlanamaz: Anlam yazarın kontrolünde değildir, çünkü dil konuşanın
kontrolünde değildir. Dil ile anlam arasında doğrudan ve nesnel bir ilişki yoktur.
Lucy’nin belirttiği gibi dilbilimsel anlam, dili kullanan herhangi birinin niyetleri
tarafından kontrol edilemeyeceği gibi, hiçbir türden anlam da akılcılıkla kontrol
edilemez.