BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR II - Deneme Sınavı - 19

Postmodern edebiyat çoğulcudur, eserlerde de türler arası geçişlilik vardır, gerçekliğin yitirilişinin bir yansıması olarak kurmaca, kurmaca olduğunu yansıtır. Bütünlüklü ve tutarlı olmaya çalışmaz, parodi, pastiş, kolaj, montaj, metinlerarasılık belli başlı teknikleridir.

Taklit ettiği bir gerçek yoktur, taklit ve gerçek aynı şeye dönüşmüştür, gerçek artık gerçekdışıdır, her şey kopyadır. Bu yönü ile "Biriciklik" postmodern düşünceyi kapsamaz.

Üstkurmaca anlatının kurmacalığını vurgulayan teknikler bütünüdür. Daha çok
romanda görülür. Okura anlatının kurmaca olduğunu sürekli hatırlatan, yani bir
gerçeği simüle etmeye çalışmayan (çünkü artık bildiğimiz gibi öyle bir gerçeğe
inanmayan) bir eser vardır karşımızda.
Birkaç farklı yolla yapılır:
1. Romanın yazılış öyküsünün romanlaştırılması: Öykünün okur eşliğinde ve onun
gözü önünde yazılması.
2. Anlatıcının kurmaca olduğunun bilincinde olması: Bu yöntemde anlatıcı kendisinin kurmaca bir karakter olduğunun farkındadır.
3. Roman içinde roman, kurmaca içerisinde kurmaca: Bu yöntemle yazar romanın içerisinde birden fazla kurmacaya yer verir. Asıl öykünün içinde başka öyküler anlatılır

4. Romandaki bir karakterin roman/öykü yazması.
5. Olayların düz ve ilerlemeci bir çizgide gelişmemesi, eş zamanlı çoğul anlatımlı ya da
geriye dönüşlerle anlatılması. Bazı durumlarda yazarın bunu yaparken okurla konuşması ya da olayların gelişme biçimi ya da olasılıkları hakkında yorumlar yapması

John Cage (1912-1992): Amerikalı besteci, filozof ve yazar. Seslerin kurallı bir şekilde örgütlenmesine karşı olan sanatçı modern müziğin kural koyucu yapısına meydan okur. Herhangi bir sesin müzik meydana getirebileceği düşüncesinden hareketle 1952 yılında bestelediği üç bölümden oluşan 4’33 isimli müzik yapıtı çevreden alınan seslerle oluşturulmuştur. Bazı eserleri: 4’33, 0’00, Six Melodies

1. Dadaist şiiri diğer şiirlerden ayıran en belirgin özelliklerin başında “Fonetik şiir” algısı gelir. Hugo Ball’la gelişen bu şiir soyuttur ve alışılmış şiir fonetiğine karşı algıyı değiştirir. Dada şiirinin çıkardığı ses aşina bir ses değildir. 

2. Her türlü geleneksel şiir biçimini ortadan kaldırmak ve o güne kadar denenmemiş yeni biçimler geliştirmek: hatta biçimsizlik. Biçimsizliği biçime dönüştürmek,

3. Sürekli aynı kelimenin tekrarı, sadece tek harfin dağınık biçimde rastgele sayfayı kaplaması, “HAHAHAHAHA....rrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr” vb. yansıma seslerin ya da harflerin kullanılması gibi biçim deformasyonları yapmak,

4. Şaşırtmayı amaçladıkları için imgeleri çoğunlukla birbiriyle bağlantısız kavramlardan seçmek, bunun için serbest çağrışımlardan yararlanmak ve saçma sözlere yönelmek,

5. Kelimeleri sözlüksel ya da sembolik anlamlarının tamamen dışında bambaşka an- lamlarda kullanmak,

6. Organik bir tema bütünlüğü aramamak ve anlamdan uzaklaşmak,
7. Alaylı, ironik bir söylem yaratmak,
8. Cinsellik içeren kelimeler kullanmak ve imgeler kurmaktır.

Tanrı Öldü: Nietzsche’de Özgürlük Sorunu
Nietzsche, yeni değerlerin ortaya konması ve insanın kendini bu yolla bir ahlâka bağlaması konusunda özgürlük kavramına özel bir önem yükler. İnsan ancak özgür olarak kendisi
olabilir, kendi ahlâkını kurabilir ve irade sergileyebilir. Hıristiyan ahlâkına, insanın bütün
özgürlüklerinden fedakârlık etmesi anlamına geldiği için karşı çıkar. Püriten köklerine karşı
bir tepki olarak ateizmi benimser ve “Tanrı öldü” sonucuna varır. Hıristiyan Tanrı’nın ölümü, Avrupa insanını evrensel bir hedef olmadan bırakır. Amaç, asil ve özgür ruhları, “sürü
ahlâkı”nın prangalarını kırmaya ve kendi değerlerini belirlemeye teşvik etmektir.

Doğru cevap a'dır.

Kaygı kavramını en derinlikli işleyenlerden biri kuşkusuz Kierkegaard’dır. Kaygı Kavramı
adlı eserinde, kaygı kavramını tanımlar, kaygı türlerini, kaygının özgürlükle zorunlu ilişkisini
açıklar ve insanın hangi koşullarda kaygı duyduğu üzerinde derinlikli bir şekilde durur.

Doğru cevap b'dir.

Bunaltı
Sartre, “Bunaltı nedir” sorusuna varoluşçuların, “İnsanlık bunaltıdır” diye yanıt vereceğini söyler. Çünkü ona göre bağlanan ve yalnızca olmak istediği kimseyi değil bütün insanlığı seçen kişi, o derin ve tümel sorumluluk duygusundan kurtulamaz. Bu da insanı bunaltı,
iç daralması gibi duygulara götürür. Bu bunaltı, yaşanmıyor gibi göründüğünde yalnızca
maskelenmektedir ancak o zaman bile kendini gösterir (Sartre,1996, s. 66-67).

Doğru cevap c'dir.

Camus dünya ile insan arasındaki ilişkiyi, insanın dünyaya “fırlatılmışlığını” “saçma”
olarak niteler. Ona göre özgürlüğü belirleyen de saçma ve ölümdür. Camus, saçma’nın
kavranmasıyla, yaşamın anlamına inanmakla birlikte varsayılan değerler basamağı, seçmeler ve tercihler varsayımlarının ortadan kaktığını düşüncesindedir.

Doğru cevap d'dir.

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın 1949 tarihli romanı Huzur’da varoluşçu felsefeye, özellikle Sartre’a göndermeler vardır. Sartre’ın varlık kategorileri, Nietzsche ve özgürlük sorunu
doğrudan göndermelerle romanda yer alır. Huzur’un genelinde de varoluşçu felsefenin
benlik, özgürlük, kaygı, sorumluluk gibi kavramları etkilidir.

Doğru cevap e'dir.

Doğru cevap B'dir.

Doğru cevap A'dır.

XX. yüzyıl başlarında dünyadaki gelişmelerin gerisinde kaldığı düşünülen İtalya’yı canlandırmak ve güçlendirmek için ortaya çıkan Fütürist akımın düşünsel temelinde geleceği makine ve hız ile inşa etme fikri vardır

Postmodernizm temelde felsefenin başlangıcından beri ön plana çıkartılan logos merkezci düşünceye itiraz eder. Batı dillerinde “post-” “sonrası” anlamı veren bir ön ektir, yani postmodernizmin kelime anlamı “modernizm sonrası” dır. Ancak postmodernizmin modernizmle ilişkisi bundan çok daha karmaşıktır.

Modernizm biri genel biri ise daha özel olmak üzere iki anlamda kullanılır. Modernizm denince çoğunlukla kastedilen genel anlamı Descartes’la başlayan modern felsefe geleneği; nesnel bilgi ve bilen/akıl sahibi öznenin hakim olduğu felsefedir. 1600lerden 1960lara kadar olan dönemin şekillenmesinde modernizm etkili olmuştur.

Modernizm 20. Yüzyılda Batıda sanat hakkında öne sürülen fikirlerle aşağı yukarı aynı sınırlara sahiptir. (Bu fikirlerin ilk izlerine 19. Yüzyılda da rastlanır.) Modernizm, görsel sanatlarda, müzikte, edebiyatta ve tiyatroda, sanatın nasıl yapılması, tüketilmesi ve ne anlama gelmesi gerektiğiyle ilgili Viktorya dönemi ölçülerini reddeden bir harekettir. 1910lardan 1930lara kadar süren “yüksek modernizm” döneminde, modernizmin önde gelen isimleri, şiir ve edebiyatın ne olabileceğini ve ne yapabileceğini kökten değiştirerek yeniden tanımlar. Woolf, Joyce, Eliot, Pound, Stevens, Proust, Mallarme, Kafka ve Rilke gibi isimler yirminci yüzyıl modernizminin kurucusu olurlar.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ortaya çıkan yeni topluma, “sanayi sonrası (postendüstriyel) toplum”, “çokuluslu kapitalizm”, “tüketim toplumu”, “medya toplumu” gibi farklı tanımlar getirilmiştir. Yeni tüketim tarzları oluşur: planlı eskime; moda ve modaya uygun hale getirmeye yönelik değişikliklerin çok hızlı olması, topluma şimdiye kadar görülmemiş ölçüde reklamcılığın, televizyon ve medyanın girmesi; otoban ağlarının büyümesi ve otomobil kültürünün gelmesi bunda etkilidir (Jameson, 1998, 19-20). Bu toplumu, modernizmin hala etkin bir güç olduğu savaş öncesi toplumundan ayıran bazı nitelikler bunlardır. Frederic Jameson, postmodernizmi “geç kapitalizmin kültürel mantığı” olarak görür.

Simülakra (simulacra): Orijinalliği olmayan eksiksiz bir kopya.

Postmodernizmi edebiyat ve sanatla ilgili bir terim olarak ilk kez kullanan kişi, Amerikalı eleştirmen Ihab Hassan’dır. Hassan 1985’te Paris’te yapılan Karşılaştırmalı Edebiyat Kongresinde sunduğu “Postmodern Perspektifte Çoğulculuk” başlıklı bildirisinde postmodernizmin özelliklerini sıralar ve tanımlar.

Dekanonizasyon /kutsallığını alma: Kelime anlamı olarak “(bir şeyi) kutsal olmaktan/kanun olmaktan çıkarma” anlamına gelen dekanonizasyon terimi, artık sorgulanmaz bir şekilde kabul edilen doğruların ve bunları telkin eden kurumların inanılırlıklarını kaybetmiş olmalarını ifade eder.

Friedrich Nietzsche(1844-1900): Alman şair ve düşünür. Bazı eserleri: Böyle Buyurdu Zerdüşt, Ahlakın Soykütüğü Üzerine, Tragedyanın Doğuşu.