BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR II - Deneme Sınavı - 17

La Voix humaine

Ekspresyonizmde dış gerçeklikten ziyade iç gerçeklik önemlidir. İç gerçekliği anlatmak için renklerin ve geometrik formların simgesel anlamları kullanılmalıdır. Ekspresyonist sanatkârlara göre sanatçının asıl görevi kendi iç dünyasını gözlemlemektir. Daha çok psikolojik analizi gerektiren iç gözlem sonucunda, bireyin iç halleri diyebileceğimiz tespitler, ekspresyonist anlayışın prensipleri doğrultusunda tuvale ya da dile dökülür. Doğru cevap C'dir.

Foucault, yaşamı boyunca aklın dışladıklarıyla ilgilenir: delilik, raslantı, kesiklilik/devamsızlık. Edebiyat metinlerinin “başkalığın” konuşmasına olanak tanıdığına inanır. Aynı
zamanda bu grupların söylemlerini kullanarak iktidarın dayattığı/dayattığı bilgi ve ideolojilerin yapıbozuma uğratılabileceğini düşünür. Doğru cevap D şıkkıdır.

d

d

Bu akım Türk edebiyatına geçerken bir tanım karmaşasını da beraberinde getirmiştir: “Büyülü gerçekçilik”, “büyüleyici gerçekçilik”, “olağanüstü gerçekçilik” diye tanımlanan “magic realism”, “magical realism” ve “marvellous realism” tanımlarını sıklıkla birbirinin yerine kullanılmaktadır. Bu durum, terimlerin yalnızca karmaşık geçmişlerinden değil, birçok ortak noktalarının olmasından da kaynaklanmaktadır. 

Akım 1985’li yıllara kadar Türkçe’de büyülü gerçekçilik (Lat. realismo mágico/ Fr. réalisme magique / İng. magical realism); ya da olağanüstü gerçekçilik (Fr. réalisme merveilleux / Eng. marvelous realism) olarak çevrilebilecek iki farklı kavramla birlikte anılmış (Scheel, 2005), ancak 80’li yıllardan sonra büyülü gerçekçilik kavramı akımın genel adı olarak benimsenmiştir.

Dolayısıyla, doğru yanıt C'dir.

b

Dışavurumculuk, kübizm gibi önde gelen akımlara bir tepki olarak ortaya çıkan büyülü gerçekçiliğin hangi ülkede ne zaman başladığını belirlemek kolay değildir. Ancak büyülü gerçekçiliğin Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupalı sanatçıların başlattığı bir yirminci yüzyıl hareketi olduğu söylenebilir. Dolayısıyla, doğru yanıt E'dir.

a

Dekanonizasyon /kutsallığını alma: Kelime anlamı olarak “(bir şeyi) kutsal olmaktan/kanun olmaktan çıkarma” anlamına gelen dekanonizasyon terimi, artık sorgulanmaz bir şekilde kabul edilen doğruların ve bunları telkin eden kurumların inanılırlıklarını kaybetmiş olmalarını ifade eder. Doğru cevap E şıkkıdır.

Aslına bakılırsa yirminci yüzyıl boyunca İspanyolca konuşulan dünyada yaşanan siyasal ve toplumsal olaylar, yazarların toplumsal bilincini uyandırmaya hizmet edip, bu dille yazılan edebiyatın patlamasına yol açmıştır. Böyle çalkantılı bir dönemde sanatın amacı, ciddi düşünmek ve amaçlı hareketleri anlatmak olarak görülmektedir. Edebiyat gizemli dünyayı sunarak düş dünyasıyla insanları etkilemenin ve toplumsal sorunları göstermenin bir aracı durumuna gelmiştir. Fantastik, söylence, yansılama (Fr. parodie), büyülü gerçekliğin kullanımı, yazarla korku ve umutsuzluk dolu gerçekler arasında bir örtü oluşturmuştur. Yani gerçeklik sıra dışı ve olağanüstü bir dekorla anlatılmıştır.

1950’lerden sonra akım özellikle sömürgecilik-sonrası, feminist ve postmodernist yazarlar tarafından kullanılmıştır. Bir yanda doğaüstü olanı gerçek gibi benimseyip yaşayan köleleştirilmiş yerliler, diğer yanda yerlileri ezen Avrupalı efendiler, Latin Amerika da iki farklı dünyanın birleşmesi gibidir. Sonuçta büyülü gerçekçilik, olağanüstü oluşları ya da bilinen gerçekçilik görüşünün karşıtı olan bir şeyin oluşunu dile getirir; gerçekçilikten kopmuş değildir ve doğaüstü olaylar, Avrupalı usçulukla bir arada olan büyülü yerli anlayışına dayandırılır. Aynı biçimde Floyd Merrel de, büyülü gerçekçiliğin dünyanın iki resmi arasındaki çelişkiden kaynaklandığını açıklamaktadır. Bu yüzden büyülü gerçekçilik, gerçeğe ya da yazarın bilincinde olduğu dünyaya dayanmaktadır. Amerikalı yerlilerin batıl inançlarını ve söylencelerini anlatırken, gerçekliğin olağan koşullarda farkında olmadığımız boyutlarının görülmesini sağlamaktadır.

Dolayısıyla, doğru yanıt A'dır.

İçkinlik (Her yerde bulunma): Bu kavram, zihnin, kendini semboller aracılığıyla genelleştirme kapasitesinin giderek artmasına işaret eder. Şimdi her yerde sorunlu yayılmalar, dağılımlar ve yaygınlaştırmaya tanık oluyoruz; yeni medya ve teknolojiler aracılığıyla duyularımızın genişlediğini görüyoruz. Doğru cevap B şıkkıdır.

d

1923 yılında Gustav Hartlaub, anlatımcılığa tepki olarak resim sanatı için büyülü gerçekçilik yerine, Yeni Nesnellik (İng. New Objectivism) kavramını önerir ve Max Beckman, Rudolf Schlichter, Oscar Kokoschka, Ludvig Meidner, Karl Hubbuch, Christian Schad, Georg Scholz, Otto Dix ve George Grosz gibi o dönemin ressamları ve eleştirmenleri bundan böyle resimlerini bu kavramla tanımlamaya başlarlar. Bir süre sonra büyülü gerçekçilik kavramı, görsel sanatların yerine edebiyat alanında kullanılmaya başlar. Dolayısıyla, doğru yanıt B'dir.

Friedrich Nietzsche(1844-1900): Alman şair ve düşünür. Bazı eserleri: Böyle Buyurdu Zerdüşt, Ahlakın Soykütüğü Üzerine, Tragedyanın Doğuşudur. Doğru cevap C şıkkıdır.

Gizemcilik: Akıl yoluyla kavranamayan doğaüstü güçlerin varlığına inanarak, bunlara sevgi ve sezgi yoluyla ulaşılabileceğini savunan, kökleri Konfüçyüsçülük ve Taoculuk gibi eski dinlere uzanan dinsel-düşünsel öğretidir. Dolayısıyla, doğru yanıt D'dir.

Jean François Lyotard (1924-1998): Fransız filozof, edebiyat teorisyeni, postmodernizmin ve postmodern felsefenin öncülerinden çağdaş Fransız düşünürü. 1979 tarihli eseri Postmodern Durum ile postmodernizmin ilk kuramcılarından olmuştur. Modernitenin geçerliliği üzerine kuşkuların izlerini sürmüş ve bu süreci anlamlandırmaya çalışmıştır. Eserleri: Meşruluk Üzerine Notlar, Postmodern Durum' dur. Doğru cevap A şıkkıdır.

Samuel Beckett (1906-1989): İrlandalı yazar, eleştirmen ve şair. Bazı eserleri: Godot’yu Beklerken, Soluk, Krapp’ın Son Bandı, Ben Değil, Sıradan Kadınlar Düşü, Murphy' dir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Thomas Pynchon (1937-…): Amerikalı yazar. Eserlerinde kara mizahla düş dünyasını birleştirerek insanın yabancılaşmasını anlatmıştır. Bazı eserleri: V. , Yerçekiminin Gökkuşağı, 49 Numaralı Parçanın Nidası, Mason ve Dixon' dır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Büyülü gerekliğin özellikle Latin Amerika’da gelişmesinin temelinde, Batı’nın akılcı ve gerçekçi sömürgeci dünya algısı ve yönetimine karşı, yerli halkın, yıllarca maruz kaldığı sömürgeci ve ırkçı eylemlere direnerek, kendi kimliğini oluşturmasında bu güçlü söylensel geleneğin etkisi büyüktür. Doğal olarak, Batı’nın gerçekçi romanının karşısında, özünde saklı kalmış yerli ekinin doğallığını yansıtan büyülü gerçekçilik akımı durmaktadır. Büyülü gerçekçilik akımı, yeniliğin gelişiminin etkisinin gelişmiş ülkelerden sonra üçüncü dünya ülkelerine ulaşması ile birlikte, toplum kendisini gelenek ile yenilik arasında sıkışmış biçimde, melezleşme durumunda bulur. Dolayısıyla, doğru yanıt D'dir.