BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR II - Deneme Sınavı - 15

Gizemcilik: Akıl yoluyla kavranamayan doğaüstü güçlerin varlığına inanarak, bunlara sevgi ve sezgi yoluyla ulaşılabileceğini savunan, kökleri Konfüçyüsçülük ve Taoculuk gibi eski dinlere uzanan dinsel-düşünsel öğretidir. Doğru cevap D'dir.

Büyülü gerçekliğin özellikle Latin Amerika’da gelişmesinin temelinde, Batı’nın akılcı ve gerçekçi sömürgeci dünya algısı ve yönetimine karşı, yerli halkın, yıllarca maruz kaldığı sömürgeci ve ırkçı eylemlere direnerek, kendi kimliğini oluşturmasında bu güçlü söylensel geleneğin etkisi büyüktür (Erdem, 2011). Doğru cevap E'dir.

Şaman inancında doğaüstü öğeler ile dinsel törenler, cin, peri, Hızır, nazar gibi büyülü ve gizemli olgu ve varlıklar halkın günlük yaşamının ve etkinliklerinin doğal bir bütünleyeni olduğu için, tüm bunlar büyülü gerçekçi Türk romancıları için doğal bir kaynak olmuştur. Doğru cevap E'dir.

Türkiye’de Büyülü Gerçeklik akımının ilk önemli temsilcisi olan Latife Tekin, 1983 yılında yayımladığı ilk romanı Sevgili Arsız Ölüm’de, 1960’lı yıllarda Anadolu’nun kırsal bölgesinde yer alan bir köyden, büyük bir kente (İstanbul) göç eden Aktaş ailesinin karşılaştığı sorunları ve bunalımları, köy-kent kültürel çatışması bağlamında tartışmaya açar. Doğru cevap B'dir.

Carlos Fuentes'tir (11 Kasım 1928 - ö. 15 Mayıs 2012). Doğru cevap B'dir.

Aydınlanma karşıtı bir felsefe olarak da değerlendirilmiştir çünkü varoluşçuluk varoluşun kavranması için akla güvenmez. Çok genel bir tanım yaparsak, “insan varoluşunu temel alan, öznellikten hareket eden, insanı temelde özgürlük, bırakılmışlık, sorumluluk, bunaltı kavramlarıyla ilişkisi bakımından ele alan felsefe akımı” dır. Yanıt A’dır.

Varoluş üzerine düşünmek ve onu tanımlamaya çalışmak insan varoluşu kadar eskidir kuşkusuz. Ancak biz onun varoluşçu felsefedeki anlamıyla ilk kez kullanılışına Kierkegaard’da rastlıyoruz. Düşünceleriyle varoluşçuluğun babası sayılan Kierkegaard’a göre varoluş, bütün varolanlardan, bütün doğal ya da düşünsel olarak verilmiş varlık düzenlerinden ve varlık bağlarından sıyrılarak tek başına kalmayı, tanrı ya da hiçlik önünde yapayalnız olmayı göze alan insanın varoluşu demektir. Yanıt C’dir.

Kierkegaard var olmanın bilmekten farklı bir şey olmasından hareket ederek varoluşu felsefenin merkezine koyar. Ona göre varoluşun esas sorunu bilgi ve bilme sorunu değil var olmanın bizzat kendisidir. Çünkü bunun aksi olan her durum, insan olarak var olmanın anlamını unutturur. Yanıt E’dir.

Heidegger dünyada iki türlü temel varoluş şekli bulunduğunu öne sürer: 1.Var olmayı unutma durumu ya da 2. Var olmayı düşünme durumu. Var olmayı unutan kişi kendini sıradan dünyaya, işlerin gidiş şekliyle ilgili kaygılara teslim etmiş ve “ötekiler”in dünyasında kaybolmuştur. Heidegger bunu “otantik olmayan varoluş” olarak nitelendirir. “Var olmayı düşünen” kişi var olmanın farkındadır, sadece var olmanın kırılganlığını değil, kendi varoluşuna ait sorumluluğunu da düşünür. İnsan kendi olanaklarını ve sınırlılıklarını kabul eder; mutlak özgürlük ve yoklukla yüzleşir ve onlar karşısında endişelenir. Yanıt A’dır.

Postmodernizm de yüksek kültür kitle kültürü ayrımını, türler arasında katı ayrımları reddeder, pastiş, parodi, ironi ve oyunbazlığa yönelir. Postmodern sanat ve düşünce, dönüşlülüğü, öz bilinci (kendini bilme, kendinin farkında olma), parçalanmayı, (özellikle anlatısal yapılarda) süreksizliği, muğlaklığı, eşzamanlılığı tercih eder ve yapısı bozulmuş, merkezsizleşmiş, makineleşmiş özneye vurgu yapar. Doğru cevap E'dir.

Kierkegaard özgürlüğü dört temel anlamda kullanır. Bunlardan ilki zorlayıcı bir dış güçten muaf olmaktır. Öyleyse insan özgür olduğunda onu şu ya da bu seçimi yapmaya zorlayacak bir dış güç yoktur. Kierkegaard için ikinci özgürlük, seçme özgürlüğü kavramıdır. Ona göre özgürlük keyfiyetten doğmaz. İçe dönerek düşünmekten, kaygıdan doğar. Üçüncü olarak Kierkegaard Kaygı Kavramı adlı eserinde “kendilik özgürlüktür” der. Kendi içine dönmek ve kendini bilmek özgürlüktür. Birinci anlamıyla kendinin farkında olmak, yani seçme özgürlüğüne sahip olduğunun, muktedir olduğunun farkında olmak özgürlükken ikinci anlamıyla kendilik özgürlüktür.Özgürlük kavramının dördüncü şekli ise İsa ve onun vahiyleridir. Eğer onun bağışlayıcılığı olmasaydı günahlar affedilmez ve özgürlüğün kötüye kullanımı ortadan kalkamazdı. Yanıt D’dir.

Rumen asıllı Fransız şair ve yazar Tristan Tzara dadacılık hareketinin kurucularından biridir. Dadaizmin ilk metinleri olarak kabul edilen Aventure céleste de Monsieur Antipyrine (Bay Antipyrine’in Gökyüzündeki İlk Serüveni, 1916), Vingtcinq poémes (Yirmi Beş Şiir, 1918) ve Dada Manifestosu da şair tarafından kaleme alınmıştır. Şapkaya doldurduğu kelimeleri rastgele çekip şiir oluşturmak gibi tekniklerle rastlantısal, düzensiz, biçimsiz şiirler oluşturur. Öncülüğünü yaptığı akımın görüşlerini dile getirmek için Sept Manifestos (Yedi Manifesto, 1924)’u yazmıştır. 1920’lerden sonra dadaizmin yerini gerçeküstücülüğe bırakmasından sonra gerçeküstücü çizgiye yaklaşır ve siyasal kimliği ağırlık kazanır. II. Dünya Savaşı’nda sol görüşlü bir direniş hareketçisidir. Eserleri arasında L’Homme approximatif (Aşağı Yukarı İnsan,1936), Parler Seul (Tek Başına Konuşmak, 1950) ve La Face intérieure (İç Yüz, 1953) akla ilk gelenlerdir. Doğru cevap E'dir.

"Tanrı olmasaydı her şey mübah olurdu" sözü Dostoyevski'ye aittir. Yanıt B'dir.

Tarihçi Mark Poster, modernist düşüncenin insanlığa mutluluk getireceği düşüncesinin 20. Yüzyılın ikinci yarısında sorgulanmaya başlandığını söyler (akt. Doltaş, 2003). Bunun üç ana nedeni vardır: 

Doğru cevap E'dir.

Descartes “Düşünüyorum öyleyse varım” sözüyle bir özne ortaya koyar: Düşünen, düşündüğünü bilen, kendinin farkında olan, hedefleri olan, özgür iradesi ve sorumluluğu olan bir özne. Bu özne şüphe eden, onaylayan, yargılayan, kısacası düşünen, akıl sahibi bir öznedir. Doğru cevap B'dir.

Sartre’a göre dünya, insanla uyumsuz bir yerdir ve insanın dünyaya karşı konumu fazladanlıktır. Bulantı, varlığın bu dünyayla karşılaştığında verdiği tepkidir ve bu  bunaltı insanı eylemsizliğe değil, tam tersine, eylemliliğe götürür. Yanıt C'dir.

Sartre 1938’de Bulantı (La Nausée)’yı yayımladığında büyük ilgi görür. Romanın kahramanı 35 yaşlarında, bekar ve yalnız yaşamakta olan Antoine Roquentin’dir. Roquentin işinden ayrılmış, kira geliriyle yaşamını sürdürmektedir. Yanıt A'dır.

Varoluşçular, kendi içlerinde Hıristiyan varoluşçular ve tanrıtanımaz varoluşçular olarak ikiye ayrılırlar. Bu iki kanadın temsilcilerini varoluş felsefesi açısından birleştiren temel ilke, varoluşun özden önce geldiği ilkesidir. Geleneksel felsefenin aksine varoluşçular, bilgiyi değil varoluşu merkez alırlar ve öznellikten hareket ederler. Doğru cevap E'dir.

Varoluşçu düşünceden etkilenmiş bir diğer önemli yazar da Oğuz Atay’dır. 1972 tarihli ilk romanı Tutunamayanlar’ın Selim’i varoluş kaygısı, yabancılaşma ve uyumsuzluk içindedir; kendini bilme benlik, özgürlük konularında kendisiyle bitmeyen bir hesaplaşma içindedir. Yanıt C’dir.

Varoluşçuluğun tam bir tanımı yoktur. Varoluşçu olarak bilinen filozofların bir kısmı varoluşçu kelimesini kullanmaz bile. Ancak birtakım ortak noktalar nedeniyle bu başlık altında toplanırlar. Nedir bu ortak noktalar? Öncelikle varoluşun özden önce geldiğini düşünmeleri, bunun yanı sıra varoluş kavramına özel bir önem vermeleri ve felsefenin temel meselesi haline getirmeleri, bireyci ve öznel olmaları ve nihayet kaygı, özgürlük, seçim, sorumluluk kavramlarına eğilmeleri belli başlı ortak noktalardır. Doğru cevap C'dir.