BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR II - Deneme Sınavı - 13

Edebiyata adını veren Tanzimat, yenileşme hareketinin öncüsü kabul edilen Şinasi’nin çalışmalarıyla başlar. Şinasi’nin kaleme aldığı ilk yapıt olan Şair Evlenmesi adlı oyunu 1859’da yazılıp, 1860 yılında tefrika olarak yayınlanır. Doğru cevap D'dir.

Edebiyatta Tanzimat’ın en önemli getirilerinden biri; edebiyat dilindeki değişmedir. Tanzimat edebiyatının başlangıç yıllarında yayınlanan ilk metinlerin ardından, edebiyat sarayın dışına çıkmaya başlar, artık konakların, yalıların, evlerin ve sokakların edebiyatına dönüşür. Dil, anlaşılır, sade ve herkesin kullandığı biçimi alır. 

Tanzimat edebiyatında ağırlıklı olarak öne çıkan edebî akım Romantizmdir. Romantizm, klasisizmin getirdiği kurallara karşı bir tepki olarak doğar, toplumsal yapı ve yaşamdaki değişikliklerden beslenir.

Tanzimat romanlarında Batılı yaşam biçimi bir özlem olarak dile getirilirken, kişiler arasında geleneksel yaşam biçimiyle Batılı tarz arasındaki bocalama biçimleri de romanların konusunu oluşturur. Doğru cevap E'dir.

Edebiyat tarihinde adı çok sık geçmese de, Tanzimat’ın başlangıç yıllarından itibaren oyun yazarlığı yapan Feraizcizâde Mehmed Şakir (1853-1911), duru bir Türkçe ve başarılı bir teknikle yazdığı oyunlardan ötürü “Türk Molière’i” olarak anılır. Oyunlarının içeriği çoğunlukla toplumsal ve tarihsel konulardır. Doğru cevap A'dır.

Türk öykü ve romanına Batılı görünüm kazandıran kişi olarak Halit Ziya Uşaklıgil, yapıtlarını gerçekçi ve doğacı anlayış doğrultusunda oluşturur. Başlangıç yapıtlarında kullandığı ağır ve sanatlı dil, son dönem yapıtlarında yerini sade bir Türkçeye bırakır. Romanlarının konusu tümüyle İstanbul’la ilintili Anadolu izlekleri içerir. Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu ve Kırık Hayatlar en tanınmış romanlarıdır. Doğru cevap A'dır.

İyi bir gözlemci olan Hüseyin Rahmi Gürpınar, yazdığı ilk romanlarında Fransız Romantizmin izlerini taşısa da, daha sonraki yapıtlarında gerçekçi ve doğacı akımların özelliklerini yansıtır.

Türk insanı ve toplumunun farklı özelliklerini anlatır, yeri geldiğinde bir özelliği kimi kez abartarak, kimi kez gülmece bir unsur olarak ele alır. 

Mürebbiye adlı romanında, dönemin modası olan Fransız mürebbiyeler hakkındaki yergi vardır. Ahlak yoksunu Anjel adındaki mürebbiyenin neden olduğu sonuçlar gözler önüne serilir. Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç, dönemin güncel ve kamuoyunu meşgul eden bir olayını ele alır. Bunların dışında kalan diğer romanları da İstanbul uzamındaki toplumsal konuları içerir. Doğru cevap E'dir.

Orhan Veli, Oktay Rifat, Melih Cevdet Anday gibi şairler yeni bir girişimle ‘Garip Hareketi’ ortaya çıkarır. Garip Hareketi, Divan şiiri ve diğer XIX. Yüzyıl şiir anlayışlarını yadsır. Her türlü metafor ve imgeyi reddeden bu anlayış, gelişmekte olan ülkenin sorunlarını kendi gerçeklikleri içinde anlatmaya çalışır. Hareketin lideri konumunda olan Orhan Veli’nin erken ölümü, Oktay Rifat ve Melih Cevdet Anday, beyni daha az yoran ama daha az kışkırtıcı bir şiire yönelirler. Doğru cevap E'dir.

c

a

b

a

a

Mısır savaşları sonucunda devlet ve ordunun etkin işleyişinin sağlanabilmesi için teknik ve eğitimsel eksikliklerin giderilmesine yönelik olarak yetiştirilmek amacıyla Avrupa'ya gönderilen Türk gençler ve ülkeye çağrılan yabancıların farklı alanlarda getirdikleri kültürel canlılık sayesinde Avrupa, Osmanlının gözünde daha ilgi çeken bir hal alır ve yüzünü Batıya dönme gereği duyar. Doğru yanıt A’dır.

Rönesans hareketi dâhil, her türlü toplumsal, siyasal, düşünsel ya da edebî akımın Fransa üzerinden diğer coğrafyalara yayıldığı bir gerçektir. Bunda Fransa'nın Orta Avrupa gibi merkezi bir konumda yer alıp her yönden gelen entelektüel esintiyi toplayıp başka taraflara yönlendirecek konum ve yeteneğe sahip bir ülke olmasının payı büyüktür. Doğru yanıt B’dir.

1721 yılı Mart ayında büyük ilgiyle karşılandığı Paris'e ulaşan Mehmed Efendi, Parislilerin sosyal yaşamları, kurumlarının işleyişi, tiyatro ve opera gibi görsel sanatlara verdikleri önem konusunda duyduğu hayranlığı yazdığı mektup ve Fransa Sefaretnamesi adlı kitabında dile getirir. Doğru yanıt C’dir.

“XVIII. Yüzyıl düşünce ve sorgulama akımlarından yeterince pay alamamış olan Türk aydını ve ülke yöneticileri, zorlayıcı unsurların gerektirdiği kurumsal yenilik çalışmalarından öte pek fazla bir şey gerçekleştiremez. Toplumun tüm katmanlarını ilgilendiren yenilikler ancak XIX. yüzyılda hayatın her safrasında görülmeye başlanır.” düşüncesi Ahmet Hamdi Tanpınar’a aittir. Doğru yanıt D’dir.

1832'de Babıâli'de Tercüme Odasının açılmasıyla yabancı dilin ve dil bilenlerin önemi artar. Belli bir süre sonra Tercüme Bürosunun yanına her biri bir dil okulu niteliğine bürünen Mabeyn Kalemi, Tophane Kalemi ve Gümrük Kalemi gibi yeni dil bürolarının açılması, bir yandan Osmanlı gençlerinin dil öğrenmesine ve dilde uzmanlaşmalarına katkı sağlarken, bir yandan da her türlü casusluk olasılığına karşılık devletin tercümanlık işlerine hâkim Rum ve Ermeni kökenli vatandaşların yerine yabancı dilde yetkin Türk gençlerin görevlendirilmesini amaçlar. O günkü devlet, milliyetçilik hareketlerinin hızlandığı böylesi bir zamanda bu önlemi gerekli görür. Doğru yanıt E’dir.

Batı etkisindeki Türk edebiyatını, edebî dönemler ve yaklaşımları dikkate alarak değinmek yerinde olur. Bu bakımdan günümüze değin Türk edebiyatı; Tanzimat Dönemi, Servet-i Fünûn Dönemi, Fecr-i Âti Dönemi, Milli Edebiyat Dönemi ve Cumhuriyet Dönemi olmak üzere beş başlık altında toplanabilir. Meşrutiyet Dönemi Osmanlılar zamanındaki siyasi bir dönemdir. Doğru yanıt A’dır.

Tanzimat, yenileşme hareketinin öncüsü kabul edilen Şinasi'nin çalışmalarıyla başlar. Şinasi'nin kaleme aldığı ilk yapıt olan Şair Evlenmesi adlı oyunu 1859'da yazılıp, 1860 yılında tefrika olarak yayınlanır. Doğru yanıt B’dir.

Tanzimat edebiyatında ağırlıklı olarak öne çıkan edebî akım Romantizmdir. Romantizm, klasisizmin getirdiği kurallara karşı bir tepki olarak doğar, toplumsal yapı ve yaşamdaki değişikliklerden beslenir. Türk aydınları özellikle bu dönemde 1840'lı yıllar itibarıyla hem yurt dışında, hem de yurt içinde yaptıkları okuma ve çeviriler yoluyla Romantizmle tanışırlar. Doğru yanıt C’dir.

Servet-i Fünun’da denilen Edebiyat-ı Cedîde içinde Fransız varlığı, Osmanlı'daki Fransız okullarında eğitim görmüş ve o kültürü almış gençlerin katkısıyla salt edebî form olarak karşımıza çıkar. Artık bu gençlerin ilgisini ne herhangi bir konunun Türk edebiyatına aktarılması, ne de okuru bilgilendirmek ve eğitmek çeker. Onlar için her şeyden önemli olan, sanatı sanat için yapmaktır. Servet-i Fünûn döneminin önderi ve en güçlü şairi olan Tevfik Fikret, Recaizade Mahmut Ekrem'in katkısıyla, 1895 yılında bir grup Edebiyatçının çatısı altında toplandığı Servet-i Fünûn Dergisinin yazı işleri müdürüdür. Doğru yanıt D’dir.