BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR II - Deneme Sınavı - 18

Hugo Ball (1886-1927); biyografi yazarı, eleştirmen, oyuncu ve piyes yazarı. Sert toplum eleştirileriyle tanınır. Alman romancı Hermann Hesse’in hayatı hakkında yazdığı eleştirel biyografi kitabı en tanınmış eseridir. Münih ve Heidelberg üniversitelerinde (1906-1907) eğitim gördükten sonra, Berlin’e gider. Birinci Dünya savaşı sırasında İsviçre’ye geçerek Zürih’e yerleşir. Orada daha sonra Dadaistlerin toplanma yeri olan Cabaret Voltair adında bir kafe işletir. Bir süre gazetecilik de yapan Ball’ın eserleri şunlardır: Alman Aydınlarının Eleştirisi (1919) ve Zamandan Kaçış (1927). Doğru cevap C'dir.

Franz Kafka (1883-1924); Prag’da Hermann ve Julie Kafka’nın altı çocuğunun en büyüğü olarak dünyaya gelir. Küçük yaşta yazmaya başlayan Kafka’nın yazıları 1912 yılından itibaren yayımlanmaya başlamıştır. Yaşarken yayınlanmış kitaplarının sayısı yedidir. Ancak ölümünden sonra başka kitapları da vardır. Bunların arasında günlük, roman ve mektuplar vardır. Bütün eserlerini Almanca kaleme alan Kafka, modernist yazarlardandır. Eserlerinde yabancılaşma başta olmak üzere, insanın kendine karşı işlediği suç ve özgürlük gibi temalar ele alınmıştır. Tanınmış eserleri Dava, Şato ve Dönüşüm’dür. Doğru cevap E'dir.

Ernst Ludwig Kirchner, Erich Heckel, Karl Schmidt-Rotluff ve Fritz Bleyrden oluşan dört kişilik bir mimar grubunun 1905 yılında Almanya’nın Dresden şehrinde bir araya gelerek kurdukları ve dışavurumcu sayılan bir başka grup ise Die Brücke (Köprü)dür. Emil Nolde, Max Pechstein ve Otto Müller gibi isimlerin sonradan katıldığı bu grup, yirminci yüzyılın manifestolu ilk ekspresyonist grubudur. Alman dışavurumculuğunun öncüleri sayılan Die Brücke sanatçıları, 1913 yılına kadar birlikte sergiler açmış olmalarına rağmen, eserleri arasında biçimsel bakımdan bir bütünlük yoktur. Onların asıl misyonlarının sanatta yenilik yapmak olduğu anlaşılmaktadır. Grubun kendisine isim olarak seçtiği Köprü (Die Brücke) ismi ise Nietzsche’nin bir sözüyle ilgilidir. Onlar eski sanatla yeni sanat arasında bir köprü olmak istediklerini söylerler: Munch’tan ve Van Gogh’dan etkilenen, Fransız Fovistlerini tanıyan, Batılı kaynakların yanı sıra Afrika’nın ve Okyanusya’nın sanatına ilgi duyan Die Brücke sanatçıları, tıpkı Fovistler gibi canlı renkleri anti-natüralist bir anlayışla ve serbest fırça darbeleriyle tuvale aktarmışlardır. Die Brücke sanatçıları ayrıca, ahşap baskıya da yoğun bir ilgi duymuşlar, hatta Kirchner’in yazdığı Die Brücke Manifestosu ahşap baskı yoluyla çoğaltılmıştır. Akım, ahşap baskı sanatının yirminci yüzyılda yaygınlık kazanmasındaki temel etkenlerden biri olarak değerlendirilmiştir.

Doğru cevap C'dir.

Wassily Kandinsky, August Macke ve Franz Marc gibi isimler, Der Blaue Reiter (Mavi Süvari) grubunun üyeleri arasında yer alır.  Her biri mimar olan Ernst Ludwig Kirchner, Erich Heckel, Karl Schmidt-Rotluff ve Fritz Bleyr ise 1905 yılında Almanya’nın Dresden şehrinde bir araya gelerek dışavurumcu Die Brücke (Köprü) grubunu kurmuştur.

Paul Verlaine - Zuhal Şiirleri, Güzel Şarkı, Şiir Sanatı, Sözsüz Romanlar ve Usluluk

Arthur Rimbaud - Esrik Gemi, Cehennemde Bir Mevsim, Illuminations

Rainer Maria Rilke - Auguste Rodin, Malte Laurids Brigge’nin Notları, Duino Ağıtları, Orpheus’a Soneler, Yaşam ve Şiirler, Erken Şiirler, Görüntüler Kitabı, Saatler Kitabı, Yeni Şiirler

Kübizm sözcüğü özde geometri ile ilgili bir anlam içerir. Kaynağına ulaşmak isteyenler kendisini bin yıl öncesinde bulur. İranlı Bilge ozan Ömer Hayyam (1048-1131) Fil Berahin el Mesaili el Cebr ve el Mukabele (Cebir Sorunlarına İlişkin Kanıtlar)’ de üçüncü dereceden bilinmeyenler için “kaab” sözcüğünü kullanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Geleneksel kuralları uygulamadan da resim yapılabileceğinin kanıtı olarak kübizm, yerleşik görsel teknikleri ortadan kaldıran ve köklü değişiklikler yapan yıkıcı bir akım olarak diğer sanatlar için de bir yol açıcı olmuş, geleneği yıkmak isteyen ve kendine yeni bir damar arayan şiiri de etkilemiştir. Başta Guillaume Apollinaire, Max Jacob (1876-1944), Andre Salmon (1881-1969), Blaise Cendrars (1867-1961) , Pierre Reverdy (1889-1960) olmak üzere dönemin dadaizm, fütürizm, sürrealizm gibi diğer avangard akımlarının içinde de yer alan şairler, kübizmi şiire uygulamıştır. Doğru cevap C'dir.

Kübizm iki evrede değerlendirilir: Analitik ve Sentetik Dönemler. 1910-12 arası Kübizmin analitik (çözümsel) evresidir. Biçimlerin parçalanıp, çözümlenmesi esastır. Dik açılı ve düz çizgili düzenlemeler tercih edilir. Picasso’nun “Mandolinli Kız” tablosunda olduğu gibi resmin bazı kısımları heykeli andırır. Alımlayıcıyı şaşırtmak ve onu biçime yöneltmek esas olduğu için renk kullanımları aşağı seviyeye çekilmiştir. Yapıtta öncelikle biçimlerin yapısına önem verildiğinden, izleyicinin dikkatini bu yapıdan uzaklaştırmamak için renk kullanımı basitleştirilmiş, taba, kahverengi, gri, krem, yeşil ya da mavinin tonları yeğlenmiştir. Tek renkliliğe yaklaşan bu tutum nesnenin birçok görünümünü birden, karmaşık bir düzen içinde vermeye de uygun düşer; üst üste bindirilen saydam ve saydam olmayan renk alanları resmin gerilerinde kalmak yerine yüzeyine çıkar gibi görünür. Resmin ortasında küçük ve sıkışık olan biçimler, tuvalin kenarlarına doğru büyüyüp serbestleşir. Doğru cevap E'dir.

1912’den sonraki bireşimsel (sentetik) Kübizm Dönemi’nde de gene aynı konular işlenir ama bu dönemdeki yapıtlarda biçimlerin bireşimi önem kazanır. Rengin önemi büyük ölçüde artar. Biçimler parçalanmış ve iki boyutlu olmakla birlikte daha büyük ve bezemeseldir. Düzgün ve kaba yüzeyler karşıtlık oluşturacak biçimde kullanılır ve sık sık kolaj yöntemine başvurulur. Kolaj hem bu karşıtlık duygusunu pekiştirmeye hem de doğada ve resimde dikkati gerçekle yanılsama ayrımına çekmeye yarar (Ana Britannica, “Kübizm”). Braque’ın ve ardından Picasso’nun boyaya kum, talaş vb. maddeler katması, resimlerinde şablon harfler kullanması sentetik Kübizmin tekniklerindendir. Doğru cevap A'dır.

Kübizmin fütürizmle ve realizmle sentezlenmesinden de yeni anlayışlar ortaya çıkmıştır. Kübik gelecekçilik (Kübo-fütürizm) 1910’larda Rusya’da gelişir. Resim sahasında Maleviç’in öncülüğünü yaptığı akım edebiyatta daha fazla etkili olmuştur. Maleviç, kübizmin parçalanmış düzlemler, Fütürizmin de dinamizm ilkelerini birleştirerek resmi silindirler gibi geometrik şekillerin yer aldığı dinamik renk bloklarına dönüştürür. Edebiyat alanında ise Rus Fütürizmi olarak anılacak bu akımın öncülüğünü Viladimir Mayakovski (1893-1939) yapacaktır. Doğru cevap C'dir.

Orfizm, saf soyutlama ve parlak renklere odaklanan bir kübizm alt dalıdır. Kübizmden soyut sanata geçişte bir köprü olan orfizm terimini Apollinaire ortaya atar. Doğru cevap D'dir.

Dadaizmi yaratan şey, her şeyden önce o günün toplumsal ve siyasi ortamıdır. Dada dünyayı mevcut duruma getiren toplumsal, siyasi, kültürel, sanatsal ne varsa yıkmaya çalışır. Anarşist bir ruh taşır. Geleneksel olan, geçmişten gelenlerin yanında çağdaş olandan bile kopuşu ifade eder. Nesneleri ve görüntüleri bozar, saptırır, gülünç duruma düşürür. Bunlardan başka yapmak istedikleri ve yaptıkları pek çok şeyi manifestolarla ortaya koymuşlardır. Doğru cevap A'dır.

Doğru cevap A'dır.

Tristan Tzara’nın düşüncelerinin dökümü olan Dada manifestosu “dada bizim için hiç önemli değildir” diye başlar. Bu aslında ortaya bir iddia ile atılmadıklarının ifadesidir. Tzara, kişinin bir şey iddia etmesini ve kendi doğrularını dayatmasını da anlamsız bulur. Oysa bütün manifestolar eskinin artık işe yaramadığı noktasından hareketle bir değiştirme tezi ile ortaya çıkmıştır. Dadanın değiştirmek ve yerine koymak gibi bir iddiası yoktur. Doğru cevap D'dir.

Doğru cevap D'dir.

Jean Arp (1887-1967), -Hans Arp olarak da bilinen sanatçı- 20. Yüzyılın öncü sanat akımlarının hemen hepsinin içinde olmuştur. Heykelci, ressam ve şairdir. Max, Jacob, Robert Delaunay, Picasso gibi dönemin önemli sanatçılarıyla yakın dostluğu bulunan Arp, I. Dünya Savaşı sırasında savaştan uzak bir şehir olan Zürih’e sığındığında dadaizmle tanışır ve öncülerinden biri olur. 1920’lerden sonra gerçeküstücülüğü benimser. Yazıları Arp on Arp: Poems, Essays, Memories by Jean Arp (Arp, Arp’ı Anlatıyor: Jean Arp’ın Şiirleri, Denemeleri ve Anıları, 1972) ve Arp’s Collected French Writings (Arp’ın Fransızca Toplu Yazıları, 1974) adlarıyla derlenmiştir. Doğru cevap D'dir.

Doğru cevap A'dır.

Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap E'dir.