BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR I

Sembolistlerin bir bakıma öncülü olan Dekadanlar, 19. Yüzyılda Parnas estetiğinden doğan ama giderek bu şiir anlayışına karşı çıkan ilk avangard hareket olur. Doğru cevap A’dır.

Sinestezi, “Synesthesia”, Yunanca syn: “birlikte” ve aesthe-sis: “algılamak” köklerinden gelir. Bir duyunun uyarılmasının, aynı anda başka bir duyuda da his oluşturması, duyuların anormal bir şekilde harmanlanması, iç içe geçmesidir. Başka bir deyişle, beş duyunun (görme, koku, ses, tat ve dokunma) öngörülemez ama tutarlı bir şekilde birbirine karışmasıdır. Doğru cevap E’dir.

Verlaine ile birlikte sembolist estetiğin kurucusu kabul edilir. Gençlik dönemi şiirlerinde hem tema hem de üslup bakımından Baudelaire’den kuvvetle etkilenmiştir. Acı, keder, gerçeklikten kaçış isteği temaları bu dönem şiirlerinde belirgindir. Ancak Mallarmé, görünen gerçekliğin altındaki gerçeklik düşüncesine Baudelaire’den daha fazla düşmüş ve felsefi bir şiir kurmuştur.

Mallarmé gerçekliğin ötesinde karanlık bir hiçlik olduğunu ve kusursuz biçimlerin özünün ancak bu hiçlikte bulunabileceğini düşünüyordu. Şairin görevi bu özü kavrayarak ona bir biçim vermekti. Doğru cevap E’dir.

Seçeneklerdeki ressamlardan dördü sembolizmden etkilenmişken, Gustave Courbet realizm akımından etkilenmiştir. Doğru cevap E’dir.

Paul Verlaine tarafından yazılan eserler: Zuhal Şiirleri (Poèmes Saturniens, 1866), Çapkın Törenler (Fêtes galantes, 1869), İyi Şarkı (La Bonne Chanson, 1870), Sözsüz Romanslar (Romances sans Paroles, 1874), Bilgelik (Sagesse, 1880), Lanetli Şairler (Les Poètes Maudits, (1884), Aşk (Amour, 1888) Parallèlement (1889), Sövgüler (Invectices 1896). Doğru cevap A’dır.

Sembolist ressamlar, resimlerinde mitolojiye ve düşsel imgelere geniş yer verdiler. Geleneksel ikonografinin ilk dönem örneklerinde olduğu gibi bire bir, doğrudan ilişkili bir sembolizm yerine kişisel, yarı kapalı, belirsiz göndermelerinde daha fazla nüansa ve telkine yer vermeyi amaçladılar. Ele aldıkları temalar açısından, dini mistisizmi, sapkınlığı, erotizm ve çöküş (décadent) duyarlılığını birleştirdiler. Genellikle gizemli, karanlık, hayal dünyası, melankoli, kötülük ve ölüm gibi konulara ilgi gösterdiler. Doğru cevap E’dir.

Gustave Kahn, Le Vers libre adlı yapıtında serbest dizeyi temellendiren ilk şairdir. Sembolistler ve Dekadanlar (Symbolistes et decadents, 1902) adlı eserindeki eleştiri yazıları ile çağdaş sanat tartışmalarında büyük etki yaratmıştır. Doğru cevap D’dir.

1800’lerin ikinci yarısında doğan ve yüzyılın sonlarına doğru sistematik bir hal alan
sembolizmde ise yaratıcı hayal gücü öne çıkar. Parnasizmin bağlı olduğu akıl, mükemmeliyet, maddecilik, pozitivizm gibi ilkelerin yerini sembolizmde idealizm, ruhanilik, sezgi, düş, fantezi, kapalılık, belirsizlik alır. Çeşitli yönleriyle romantizmin bir
yeniden dirilişi olan sembolizm, kendine özgü bazı özellikleri bakımından da ondan ayrılır; romantizmi 20. yüzyıl modernizmine bağlar.

1800’lerin ikinci yarısında doğan ve yüzyılın sonlarına doğru sistematik bir hal alan
sembolizmde ise yaratıcı hayal gücü öne çıkar. Parnasizmin bağlı olduğu akıl, mükemmeliyet, maddecilik, pozitivizm gibi ilkelerin yerini sembolizmde idealizm, ruhanilik, sezgi, düş, fantezi, kapalılık, belirsizlik alır. Çeşitli yönleriyle romantizmin bir
yeniden dirilişi olan sembolizm, kendine özgü bazı özellikleri bakımından da ondan ayrılır; romantizmi 20. yüzyıl modernizmine bağlar.

1800’lerin ikinci yarısında doğan ve yüzyılın sonlarına doğru sistematik bir hal alan
sembolizmde ise yaratıcı hayal gücü öne çıkar. Parnasizmin bağlı olduğu akıl, mükemmeliyet, maddecilik, pozitivizm gibi ilkelerin yerini sembolizmde idealizm, ruhanilik, sezgi, düş, fantezi, kapalılık, belirsizlik alır. Çeşitli yönleriyle romantizmin bir
yeniden dirilişi olan sembolizm, kendine özgü bazı özellikleri bakımından da ondan ayrılır; romantizmi 20. yüzyıl modernizmine bağlar.
Natüralizme, realizme ve Parnasizme bir tepki olarak gelişen akım, gerçeğin eksiksiz ve nesnel bir şekilde yansıtılmasını temel alan bu akımların aksine o gerçeğin yaratılmasına, keşfedilmesine, yeniden üretilmesine yönelik bir arayışın sonucu ve estetiğidir.

Sembolizm kesin kuralları olan bir akımdan ziyade serbest bir şekilde kurulmuş bir topluluğun estetiğine işaret ettiğinden tanımlanması zor olsa da genel bir tanım yapılacak olursa sembolizm, başlangıcı Baudelaire’in Kötülük Çiçekleri’ne uzanan, 1880’li yıllarda, önce edebiyatta sonra resimde ortaya çıkan, gerçekçiliğe karşı çıkan, görünenin ötesindeki gerçekliği semboller aracılığıyla anlatmayı esas alan; telkini, serbest çağrışımı, özgürlüğü öne çıkaran ve geleneksel kalıpları yıkmayı amaçlayan; getirdikleriyle 20. yüzyıl modernizmini şekillendirmiş bir edebiyat ve sanat akımıdır.

William Butler Yeats (1865-1939): İrlandalı şair, oyun yazarı ve hikâyeci. 1923’te Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan şair, İrlanda Edebiyat Tiyatrosu’nu kurarak, ‘’İrlanda Rönesansı’’nın önderliğini yapmıştır. Sembolizmin en güçlü şairlerinden biridir. Bazı önemli eserleri: Sazlıklardaki Esinti (The Wind Among the Reeds, şiir, 1899), Sorumluluklar (Responsibilities, şiir, 1914), Coole’da Beyaz Kuğular (Wild Swans at Coole, şiir, 1918), Kule (The Tower, şiir, 1918)

Joris Karl Huysmans (1848-1907): Fransız hikâye ve roman yazarı, dekadanslardan biridir. Otobiyografik romanlarıyla tanınır. Baudelaire ile Mallarmé’in eserlerinde gördüğümüz sembolik anlatımın düzyazıdaki temsilcisidir. 19. Yüzyıl Fransız yazınının en çok incelenen ve en çok tartışılan yazarlarından biridir. Tersine (A Rebours,1884) adlı eseri başyapıtıdır ve bu eserle dekadan estetiğini tanımlamış olur.

Oscar Wilde (1854-1900): İrlandalı şair ve oyun yazarı. Fransız sembolistlerinin etkisiyle İngiltere’deki ‘’l’art pour l’art’’ (sanat için sanat) hareketinin en önemli temsilcisi olmuştur. Oyunlarıyla çağının toplumsal gerçekliklerine eleştirel bir bakış getirmiş, İngiliz tiyatro edebiyatında büyük bir üne kavuşmuştur. Bazı önemli eserleri: Vera ya da Nihilist (Vera, or the Nihilist, oyun, 1880), Mutlu Prens (The Happy Prince, hikâye, 1888), Dorian Gray’in Portresi (The Portrait of Dorian Gray, deneme, 1891), Salome (oyun, 1893), Lady Windermere’in Yelpazesi (Lady Windermere’e Fan, oyun, 1892), Reading Zindanı Baladı (Ballad of the Reading Gaol, şiir, 1898)

Norveçli ressam Edvard Munch (1863-1944) sembolizmden ve Alman ekspresyonizminden büyük oranda etkilenmiştir. En ünlü tablosu Çığlık (The Scream,1893) modern insanın ruhsal acısının simgesi olarak kabul edilebilir. Eserlerinde sembolik bir dünyaya yönelip insanın yalnızlığını, acısını, zavallılığını, yaşama ve ölüm korkusunu vb. işler. Karanlık ve huzursuz bir atmosfer yaratır.

Avusturalyalı sembolist ressam Gustav Klimt (1862-1918), Vienna Sezession olarak bilinen resim okulunun kurucu üyelerinden biridir. Geleneksel akademik sanat anlayışına karşı olan ressam eserlerinde kullandığı dekoratif stil ve erotik yapı
ile tanınır. Klimt’in eserlerinde erkek yüzleri nadiren görülürken kadınlar ana unsur olarak ele alınır. Sanatında sıra dışı olan, Klimt’in kadın güzelliğine hayran olduğu bilinmesine rağmen eserlerinde kadın ve erkeğin arasında bir uzaklık, iki cins arasındaki
uçurum göze çarpar. Geometrik şekilleri ve renkleri sembolik olarak kullanır. Yukarıda örneklediğimiz Öpücük adlı tablosunda eril olanın köşeli geometrik şekillerde dişil olanın ise yuvarlak şekiller ve canlı renklerle çizildiği görülür. İçinde bulunduğu kapalı ve baskıcı bir toplumun aksine resimlerinde erotik takıntıyı ve cinsel özgürlüğü yansıtmıştır.

Doğru cevap C  seçeneği olacak. Sayfa 227  “giriş“  bölümünde “genel bir tanım yapılacak olursa sembolizm, başlangıcı Baudelaire’in Kötülük Çiçekleri’ne uzanan, 1880’li yıllarda, önce edebiyatta sonra resimde ortaya çıkan, gerçekçiliğe karşı çıkan, görünenin ötesindeki gerçekliği semboller aracılığıyla anlatmayı esas alan; telkini, serbest çağrışımı, özgürlüğü öne çıkaran ve geleneksel kalıpları yıkmayı amaçlayan; getirdikleriyle 20. yüzyıl modernizmini şekillendirmiş bir edebiyat ve sanat akımıdır.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap E seçeneği olacak. Sayfa 232’de  “SEMBOLİZMİN DOĞUŞU VE FELSEFÎ TEMELLERİ ” konu başlığında “Dekadan terimini kendileri için ilk kullanan kişiler Théophile Gautier ve Charles Baudelaire’dir. Baudelaire Kötülük Çiçekleri’nin önsözünde bu ifadeyi kullanır.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap D seçeneği olacak. Sayfa 231’de SEMBOLİZMİN DOĞUŞU VE FELSEFÎ TEMELLERİ başlığının Décadence (Çöküş) Sanatı alt konu başlığında “Dekadans: (Décadence) 19. yüzyılda Fransa’da ortaya çıkan, sanatın özerkliğini, sanatçının orta sınıf değerlerine karşıtlığını, sanatın doğaya üstünlüğünü ve cinsel deneyim arayışını vurgulayan edebi akım.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap A  seçeneği olacak. Sayfa 228 “SEMBOL VE SEMBOLİZM “konu başlığında “Alegori: Bir mecaz gibi işlev gören ve kişileştirmeyle istiare (metafor) arasında yer alan bir anlatım biçimi. Alegoride kişi, nesne, uzam ve eylemler metin dışında yer alan bir soyutluklar dizisine gönderme yapan varlıklar olarak sunulur. Alegorik karakter, nesne, uzam ve eylemler temsil ettikleri fikirler dizisinde harfi harfine, tek boyutlu, sınırları kesin olarak belli ve katı olma eğilimindedir. Oysa sembol çok katmanlı ve birbirini yankılayan nitelikler yığını olmasıyla kapalı/telkin edici/ima edicidir.” Şeklinde açıklanmıştır.