BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR I

1800’lerin ikinci yarısında doğan ve yüzyılın sonlarına doğru sistematik bir hal alan
sembolizmde ise yaratıcı hayal gücü öne çıkar. Parnasizmin bağlı olduğu akıl, mükemmeliyet, maddecilik, pozitivizm gibi ilkelerin yerini sembolizmde idealizm, ruhanilik, sezgi, düş, fantezi, kapalılık, belirsizlik alır. Çeşitli yönleriyle romantizmin bir
yeniden dirilişi olan sembolizm, kendine özgü bazı özellikleri bakımından da ondan ayrılır; romantizmi 20. yüzyıl modernizmine bağlar.

1800’lerin ikinci yarısında doğan ve yüzyılın sonlarına doğru sistematik bir hal alan
sembolizmde ise yaratıcı hayal gücü öne çıkar. Parnasizmin bağlı olduğu akıl, mükemmeliyet, maddecilik, pozitivizm gibi ilkelerin yerini sembolizmde idealizm, ruhanilik, sezgi, düş, fantezi, kapalılık, belirsizlik alır. Çeşitli yönleriyle romantizmin bir
yeniden dirilişi olan sembolizm, kendine özgü bazı özellikleri bakımından da ondan ayrılır; romantizmi 20. yüzyıl modernizmine bağlar.

1800’lerin ikinci yarısında doğan ve yüzyılın sonlarına doğru sistematik bir hal alan
sembolizmde ise yaratıcı hayal gücü öne çıkar. Parnasizmin bağlı olduğu akıl, mükemmeliyet, maddecilik, pozitivizm gibi ilkelerin yerini sembolizmde idealizm, ruhanilik, sezgi, düş, fantezi, kapalılık, belirsizlik alır. Çeşitli yönleriyle romantizmin bir
yeniden dirilişi olan sembolizm, kendine özgü bazı özellikleri bakımından da ondan ayrılır; romantizmi 20. yüzyıl modernizmine bağlar.
Natüralizme, realizme ve Parnasizme bir tepki olarak gelişen akım, gerçeğin eksiksiz ve nesnel bir şekilde yansıtılmasını temel alan bu akımların aksine o gerçeğin yaratılmasına, keşfedilmesine, yeniden üretilmesine yönelik bir arayışın sonucu ve estetiğidir.

Sembolizm kesin kuralları olan bir akımdan ziyade serbest bir şekilde kurulmuş bir topluluğun estetiğine işaret ettiğinden tanımlanması zor olsa da genel bir tanım yapılacak olursa sembolizm, başlangıcı Baudelaire’in Kötülük Çiçekleri’ne uzanan, 1880’li yıllarda, önce edebiyatta sonra resimde ortaya çıkan, gerçekçiliğe karşı çıkan, görünenin ötesindeki gerçekliği semboller aracılığıyla anlatmayı esas alan; telkini, serbest çağrışımı, özgürlüğü öne çıkaran ve geleneksel kalıpları yıkmayı amaçlayan; getirdikleriyle 20. yüzyıl modernizmini şekillendirmiş bir edebiyat ve sanat akımıdır.

Charles Baudelaire (1821-1867): Fransız şair ve sanat eleştirmeni. 1821’de Paris’te doğmuştur. Babasının erken ölümü nedeniyle mutsuz bir çocukluk geçirmiş olan Baudelaire, üvey babasıyla geçinemediği için bir süre bohem hayatı yaşamış fakat daha sonra bu yaşam tarzını bıraksa da aristokrasi ile yoksulluk arasında sürekli bocalamıştır. Kötülük Çiçekleri adlı eseriyle Sembolizmin habercisi olarak kabul edilir.
Eserleri: Kötülük Çiçekleri (Les Fleurs du Mal, 1857), Yalancı Cennet (Les Paradis artificiels, 1860), Romantik Sanat (L’art romantique, 1868), Küçük Düzyazı Şiirler (Petit poémes en prose, 1869), Mektuplar (Lettres, 1841/66).

William Butler Yeats (1865-1939): İrlandalı şair, oyun yazarı ve hikâyeci. 1923’te Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan şair, İrlanda Edebiyat Tiyatrosu’nu kurarak, ‘’İrlanda Rönesansı’’nın önderliğini yapmıştır. Sembolizmin en güçlü şairlerinden biridir. Bazı önemli eserleri: Sazlıklardaki Esinti (The Wind Among the Reeds, şiir, 1899), Sorumluluklar (Responsibilities, şiir, 1914), Coole’da Beyaz Kuğular (Wild Swans at Coole, şiir, 1918), Kule (The Tower, şiir, 1918)

Joris Karl Huysmans (1848-1907): Fransız hikâye ve roman yazarı, dekadanslardan biridir. Otobiyografik romanlarıyla tanınır. Baudelaire ile Mallarmé’in eserlerinde gördüğümüz sembolik anlatımın düzyazıdaki temsilcisidir. 19. Yüzyıl Fransız yazınının en çok incelenen ve en çok tartışılan yazarlarından biridir. Tersine (A Rebours,1884) adlı eseri başyapıtıdır ve bu eserle dekadan estetiğini tanımlamış olur.

Oscar Wilde (1854-1900): İrlandalı şair ve oyun yazarı. Fransız sembolistlerinin etkisiyle İngiltere’deki ‘’l’art pour l’art’’ (sanat için sanat) hareketinin en önemli temsilcisi olmuştur. Oyunlarıyla çağının toplumsal gerçekliklerine eleştirel bir bakış getirmiş, İngiliz tiyatro edebiyatında büyük bir üne kavuşmuştur. Bazı önemli eserleri: Vera ya da Nihilist (Vera, or the Nihilist, oyun, 1880), Mutlu Prens (The Happy Prince, hikâye, 1888), Dorian Gray’in Portresi (The Portrait of Dorian Gray, deneme, 1891), Salome (oyun, 1893), Lady Windermere’in Yelpazesi (Lady Windermere’e Fan, oyun, 1892), Reading Zindanı Baladı (Ballad of the Reading Gaol, şiir, 1898)

Norveçli ressam Edvard Munch (1863-1944) sembolizmden ve Alman ekspresyonizminden büyük oranda etkilenmiştir. En ünlü tablosu Çığlık (The Scream,1893) modern insanın ruhsal acısının simgesi olarak kabul edilebilir. Eserlerinde sembolik bir dünyaya yönelip insanın yalnızlığını, acısını, zavallılığını, yaşama ve ölüm korkusunu vb. işler. Karanlık ve huzursuz bir atmosfer yaratır.

Avusturalyalı sembolist ressam Gustav Klimt (1862-1918), Vienna Sezession olarak bilinen resim okulunun kurucu üyelerinden biridir. Geleneksel akademik sanat anlayışına karşı olan ressam eserlerinde kullandığı dekoratif stil ve erotik yapı
ile tanınır. Klimt’in eserlerinde erkek yüzleri nadiren görülürken kadınlar ana unsur olarak ele alınır. Sanatında sıra dışı olan, Klimt’in kadın güzelliğine hayran olduğu bilinmesine rağmen eserlerinde kadın ve erkeğin arasında bir uzaklık, iki cins arasındaki
uçurum göze çarpar. Geometrik şekilleri ve renkleri sembolik olarak kullanır. Yukarıda örneklediğimiz Öpücük adlı tablosunda eril olanın köşeli geometrik şekillerde dişil olanın ise yuvarlak şekiller ve canlı renklerle çizildiği görülür. İçinde bulunduğu kapalı ve baskıcı bir toplumun aksine resimlerinde erotik takıntıyı ve cinsel özgürlüğü yansıtmıştır.

Doğru cevap C  seçeneği olacak. Sayfa 227  “giriş“  bölümünde “genel bir tanım yapılacak olursa sembolizm, başlangıcı Baudelaire’in Kötülük Çiçekleri’ne uzanan, 1880’li yıllarda, önce edebiyatta sonra resimde ortaya çıkan, gerçekçiliğe karşı çıkan, görünenin ötesindeki gerçekliği semboller aracılığıyla anlatmayı esas alan; telkini, serbest çağrışımı, özgürlüğü öne çıkaran ve geleneksel kalıpları yıkmayı amaçlayan; getirdikleriyle 20. yüzyıl modernizmini şekillendirmiş bir edebiyat ve sanat akımıdır.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap E seçeneği olacak. Sayfa 232’de  “SEMBOLİZMİN DOĞUŞU VE FELSEFÎ TEMELLERİ ” konu başlığında “Dekadan terimini kendileri için ilk kullanan kişiler Théophile Gautier ve Charles Baudelaire’dir. Baudelaire Kötülük Çiçekleri’nin önsözünde bu ifadeyi kullanır.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap D seçeneği olacak. Sayfa 231’de SEMBOLİZMİN DOĞUŞU VE FELSEFÎ TEMELLERİ başlığının Décadence (Çöküş) Sanatı alt konu başlığında “Dekadans: (Décadence) 19. yüzyılda Fransa’da ortaya çıkan, sanatın özerkliğini, sanatçının orta sınıf değerlerine karşıtlığını, sanatın doğaya üstünlüğünü ve cinsel deneyim arayışını vurgulayan edebi akım.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap A  seçeneği olacak. Sayfa 228 “SEMBOL VE SEMBOLİZM “konu başlığında “Alegori: Bir mecaz gibi işlev gören ve kişileştirmeyle istiare (metafor) arasında yer alan bir anlatım biçimi. Alegoride kişi, nesne, uzam ve eylemler metin dışında yer alan bir soyutluklar dizisine gönderme yapan varlıklar olarak sunulur. Alegorik karakter, nesne, uzam ve eylemler temsil ettikleri fikirler dizisinde harfi harfine, tek boyutlu, sınırları kesin olarak belli ve katı olma eğilimindedir. Oysa sembol çok katmanlı ve birbirini yankılayan nitelikler yığını olmasıyla kapalı/telkin edici/ima edicidir.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap C  seçeneği olacak. Sayfa 233’de SEMBOLİZMİN DOĞUŞU VE FELSEFÎ TEMELLERİ  konu başlığının  “Sembolist Manifesto “alt başlığında  “Sembolist manifesto (‘Le Symbolisme’, Le Figaro, 18 Eylül 1886), 1886’da Jean Moréas tarafından yayınlandı.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap B  seçeneği olacak. Sayfa 227 “REFORM başlığında “1054 yılında Doğu Roma’nın Katolik dünyayla bağlarını koparmasından sonra Batı Kilisesi, XII, XIII ve XIV ve XV. yüzyıllarda birçok kez düşünce ayrılıklarından kaynaklanan Kiliseden kopma girişimleriyle karşı karşıya kalır. Ancak Germen, İskandinav ve Britanya ülkelerinin Roma Kilisesinden kopuşunu gerçekleşmesi XVI. yüzyılda hareketin önderi Martin Luther’le olur. Onun başlattığı bu hareket, Protestan birlik ile Akdeniz ve Latin Avrupa’yı karşı karşıya getirir” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap B seçeneği olacak. Sayfa 237’de  SEMBOLİZME GÖRE SANAT konu başlığında  “Charles Baudelaire (1821-1867): Sembolizmin dolayısıyla modern şiirin babası, Rimbaud’ya göre “şairlerin tanrısı”. 15 Mayıs 1871’de Paul Demeny’ye yazdığı mektupta Rimbaud, “Baudelaire ilk kâhin, şairlerin kıralı, gerçek bir tanrıdır” der. Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap D seçeneği olacak. Sayfa 238’de SEMBOLİZME GÖRE SANAT konu başlığında bilgi notlarında “Stéphane Mallarmé (1842-1898): Sembolizmin kurucusu sayılan, görüşleri ve eserleriyle kübizm, dadaizm, sürrealizm gibi akımları etkileyen şair.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap A seçeneği olacak. Sayfa 245’de SEMBOLİZME GÖRE SANAT konu başlığının “Sembolizmin Sonu”  alt başlığında “Şiirde Sembolist hareket 1890’da zirveye ulaştı ve 1900’lerde popülaritesinde hızlı bir düşüş başladı”  Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap C seçeneği olacak. Sayfa 246’da  SEMBOLİZME GÖRE SANAT konu başlığının “Sembolistler ve Eserleri”  alt başlığında “Paul Verlaine (1844-1896): Önce Parnas okulunun bir üyesi, sonra dekadanların lideri ve sembolist estetiğin kurucusu. Eserleri: Zuhal Şiirleri (Poèmes Saturniens, 1866), Çapkın Törenler (Fêtes galantes, 1869), İyi Şarkı (La Bonne Chanson, 1870), Sözsüz Romanslar (Romances sans Paroles, 1874), Bilgelik (Sagesse, 1880), Lanetli Şairler (Les Poètes Maudits, (1884), Aşk (Amour, 1888) Parallèlement (1889), Sövgüler (Invectices 1896)”  Şeklinde açıklanmıştır.