BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR I

Emile Zola, Claude Bernard’ın deneysel hekimliğe dair düşünceleri ile Hippolyte Taine’nin sosyolojik eleştiri yöntemini birleştirerek “Deneysel Roman” düşüncesine ulaşır. Deneysel roman ise natüralizmin temel kriterlerinin ortaya
konduğu bir metin olacaktır. Doğru yanıt A'dır.

Taine, insanı mekanik ve kimyasal tepkimelerle hareket eden bir varlık düzeyine indirgeyen natüralistlerin öncüsüdür. Comte’tan edindiği sosyolojik çıkarımları, onun pozitivist ve determinist düşünceleri ekseninde edebiyata uyarlayan ve edebiyatta realizm ve natüralizmin kuramlaşmasını sağlayan ilk isim Taine’dir. Doğru yanıt B'dir.

Natüralizmin asıl büyük çıkışı ve tam anlamıyla kuramlaşması akımın öncüsü Emile Zola'dır. Doğru yanıt C'dir.

Natüralizmin asıl büyük çıkışı ve tam anlamıyla kuramlaşması akımın öncüsü Emile Zola (1840-1902)’nın Claude Bernard (1813-1878)’ın deneysel tıp, evrim ve kalıtım konusundaki görüşlerinİ romana uygulamaya çalışması ile başlar. Doğru yanıt A'dır.

Medan Topluluğu Emile Zola’nın gerek edebî gerek siyasi ve toplumsal düşünceleri kısa süre içerisinde genç entelektüeller çevresinde karşılık bulur. Özellikle L’Assomoir romanının yarattığı etki, gençlerin ilgisini Zola’ya çevirir ve onun düşüncelerini ve estetiğini benimseyen bir grup oluşmaya başlar. Zola’nın
evinde perşembe akşamları toplanmaya başlayan bu isimlerden en önemlisi Guy de Maupassant’tır. Diğer isimler Léon Hennique (1850-1935), JorisKarl Huysmans (1848-1907), Henry Céard (1851-1924), Paul Alexis (1847-1901)’tir. Doğru yanıt C'dir.

Emile Zola’nın gerek edebî gerek siyasi ve toplumsal düşünceleri kısa süre içerisinde genç entelektüeller çevresinde karşılık bulur. Özellikle
L’Assomoir romanının yarattığı etki, gençlerin ilgisini Zola’ya çevirir ve onun düşüncelerini ve estetiğini benimseyen bir grup oluşmaya başlar. Doğru yanıt B'dir.

Victor Hugo’nun romantizmin ilk başarısı olarak bilinen Hernani eserinin 1830 yılında yayımlanmasının ardından romantik tarzda yazılan
eserlerin sayısı artar ve romantizm Fransız İhtilalinin etkisiyle başat akım konumunu alır. Diğer taraftan da romantik sanata karşı, sanatı sadece
sanat olarak görmek isteyen bir başka tarz da gelişmeye başlar. Gerek tematik gerek biçimsel olarak değişik arayışlara girişilir. Bu geçiş evresinde romantiklerin bir kısmı akımın sosyal konulara daha fazla eğilmesi gerektiğine inanırken bir kısmı da sanatın artık faydacılık, ahlâkçılık ödevlerinden
sıyrılıp asıl işine, sanatsalı yaratma işine dönmesini ister. Hep tekrar edilen ifadeyle sanatın sanat için olması gerektiğini savunur. Bu isimlerin başında
da ne gariptir ki Theophile Gautier gelir. Parnasizmin kurucularından Gautier, Histoire du Romantisme (Romantizmin Tarihi, 1874) ve Les Grotesques (1834) adlı çalışmalarında sonradan yereceği romantizmin tarihini ve temsilcilerini ele alır. Doğru yanıt C'dir.

Natüralizmin romanı ilmileştirmesi gibi parnasizm de şiiri ilmileştirmek ister. Arkasını yasladığı pozitivizm onu, duygulardan çok somut gerçekliklerle uğraşmaya zorlar. Yukarıdaki gibi herkesçe bilinen olgu ve olaylar yanında yine herkesçe aynı görülen somut gerçeklikler ve kuşkusuz “doğa” parnasizmin en büyük malzemelerinden biridir. Doğayı duygulardan uzak, dönüştürmeden olduğu gibi nakletmek isterler. Doğru yanıt D'dir.

Romantizm klasizme karşı duyulan tepkinin ifadesi olduğu için, romantik şairler, klasiklerin konu ve muhtevasını devam ettirmezler. Parnasizm
ise romantizme karşı gelişen bir akım olarak romantizmin konularına yüz çevirir. Ancak ilginç bir durum vardır ki parnasyenler, bir kuşak sonra klasizmin konularına dönüş yapar. Tıpkı klasikler gibi Yunan mitolojisine ağırlık vermekle birlikte doğu kültürüne de açılırlar. Başta Hint mitolojisi olmak
üzere, Doğu mitolojileri, Çin uygarlığı, İskandinav ve Alman efsaneleri, kadim kültürler, medeniyetler, tarihî olaylar, dinler tarihi ve bu kültürlerin heykel
gibi somut eserleri şiire dâhil olur. Bunun yanında başta Prudhomme ve Coppeé olmak üzere parnasyen şairler, felsefeye merak duyarlar ve felsefi meseleleri de şiire sokarlar. Doğru yanıt B'dir.

Natüralizmi diğer akımlardan ve özellikle devamı olduğu realizmden ayıran düşünce Charles Darwin (1809-1882) ve onun geliştirdiği “Evrim Teorisi”dir.

Kuramsal temellerini Fransız pozitivizminin önde gelen isimlerinden sosyolojik eleştirinin babası Hippolyte Taine (Hippolyte Adolphe Taine, 1828-1893)’in eleştirel metodu oluşturur. Comte’tan edindiği sosyolojik çıkarımları, onun pozitivist ve determinist düşünceleri ekseninde edebiyata uyarlayan ve edebiyatta realizm ve natüralizmin kuramlaşmasını sağlayan ilk isim Taine’dir.

Zola, ilk eserlerinde küçük aşk maceralarını lirik bir dille aktarmaktan öteye gitmez. Bu sırada gazeteciliğe başlayan yazar, kendisinin bile yazdığına pişman olduğu iki roman kaleme alır: Le Voeu d’une morte (1886) ve Les Mystéeres de Marseille (1867). Bunlardan ikincisini yazarken bir taraftan da başyapıtı Thérése Raquin’in hazırlıkları ile
meşguldür. Zola’da deneysel roman fikrinin Claude Bernard tesiriyle oluştuğunu belirtmiştik. Zola her ne kadar çeşitli yazılarıyla Thérése Raquin’den sonra deneysel (tecrübi) roman üzerine görüşlerini dile getirmiş olsa da bu teoriyi 1880 yılında Le Roman Experimental (Deneysel Roman) adlı kitabında net bir biçimde ortaya koyar.

Rougon-Macquart’ların natüralist roman için en önemli yanlarından biri vesikaya dayanmasıdır.

Katolik romantik cephe Jules Barbey d’Aurevilly (1808-1889) önderliğinde saf tutar. Barbey, romancının bir bilim adamı gibi metotlu çalışmasının şairin ilhamının önüne geçemeyeceğini, metodun ilhamdan daha iyi olamayacağını savunur, Zola’yı da “aşağılık bir sanatkâr” olarak niteler.

Paul Bourget gelenek, kilise, milliyetçilik ve krallık yanlısı didaktik yapılı eserleriyle I. Dünya Savaşı öncesinde Fransız muhafazakâr aydınlarının görüşlerini derinden etkilemiştir.

Natüralizmin Estetik Özellikleri:

1. Gözlem ve Nesnelliğin Önemi

2. Konuların Gerçek Hayattan Seçilmesi

3. İnsanın Fizyolojisi ve Çevre İçinde İradesiz Bir Varlık Olarak Görülmesi

4. Uzun ve Nesnel Betimlemelere Yer Verilmesi

5. Dil ve Üsluba Önem Verilmesi

Guy de Maupassant ve Gerhart Hauptman natüralizmin önemli temsilcilerindendir ancak Victor Hugo romantizm akımının temsilcilerindendir.

Parnasizmin Estetik İlkeleri:

1. Biçimcilik ve Şekil Özellikleri

2. Ritim ve Ahenk

3. Konular

4. Betimleme ve Objektiflik

Théophile Gautier (1811-1872): Şair, romancı, eleştirmen ve gazeteci Gautier, romantizmden parnasizme geçişte estetikçi ve natüralist düşünceleriyle büyük katkı sağlamıştır. İlk şiirlerini 1830’lardan itibaren yayımlamaya başlayan şair, genç bir ressamı anlattığı uzun şiiri “Albertus”u 1832 yılında yayımlar.

Determinizmde olayların önceden var olan nedenlerce belirlendiği düşüncesi çok önemlidir.