BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR I

Ansiklopedi ilk kez Fransa'da Diderot öncülüğünde yayınlanmıştır.

Pozitivist düşünce bilim ve bilimsel bilgiyi öne çıkarmıştır.

Courbet realizme öncülük eden önemli bir isimdir ve bu eseri akımın ilk örneklerindendir.

Balzac eserlerinde iyimserdir, romantik ve realist unsurları barındırır.

Rönesans’la birlikte skolastik düşünceyi yıkan Batı, Aydınlanma Dönemi’nden itibaren monarşik siyasi yapıyı sorgulamaya başlar. Henüz 17. Yüzyılda René Descartes (1596-1650) aklın ve eleştirel düşüncenin üstünlüğünü savunur. Montesquieu (Charles-Louis de Secondat,1689-1755) siyasette güçler ayrılığı ilkesinin vazgeçilmezliğine işaret eder. Aydınlanmanın sembol ismi Voltaire (François Marie Arouet 1694-1778) parlamenter sistemin ipuçlarını verir. Rousseau (Jean Jack, 1712-1778) ise insanların yasalar karşısında eşit olması gerektiğini vurgular.

18. Yüzyıldan itibaren yukarıdaki filozoflar ve onlara yakın görüşleri savunan diğer pek çok düşünürün fikirleri, çeşitli yollarla geniş kitlelere nüfuz etmeye başlar. Geleneksel zihin yapısı süratle değişen Avrupa’nın o gün için bilişsel öncüsü denilebilecek Fransa, zihniyet değişiminin ilk ve büyük siyasi dönüşümünü 1789 ihtilali ile gerçekleştirir.

Sanayileşme kömür odaklı olduğu için kömür yatakları fazla olan İngiltere, sanayileşmenin öncüsü konumundadır.

Elektrik ise aşamalı olarak Belçikalı Zenobe Gramme (1826-1901, jeneratörün bulunuşu), Fransız Aristide Bergés (1833-1904 jenaratörü suyla çalıştırması), Marcel Deprez (1843-1918, elektriği yüksek gerilime dönüştürme ve sonra elektrik motorunu keşif) gibi bilim adamlarının icatlarıyla Avrupa’nın endüstriyel ilerlemesine en büyük etkiyi yapar. Elektrik aynı zamanda kömürün tekelini kırmış ve bu madenin olmadığı ya da az olduğu ülkelerin de gelişmesinin önünü açmıştır.

Rasyonel (Kartezyen) düşüncenin ardında ise bir önceki dönemin bilimsel gelişmeleri vardır. Türkçe karşılığı “akılcılık” olan “rasyonalizm” (Latince ratio: akıl, us) aklı bilginin kaynağı olarak alan felsefi akımdır.

Modern felsefenin Descartes’la başladığı kabul edilir.

Aydınlanmanın geçmişini belirlerken her şeyin maddeyle ve fizikle açıklanabileceğine inanan Thomas Hobbes (1588-1679) ve John Locke (1632-1704)’a ayrı bir önem verilir. Thomas Hobbes’un Leviathan adlı eseri Batı siyaset felsefesinin temel yapı taşlarından biridir. Hobbes, devleti tanrısal bir kurum olarak değil yararlı bir aygıt olarak görür. Hobbes ve Locke’la İngiltere’den yayılmaya başlayan aydınlanma, Fransa’da politik bir tutuma dönüşür.

Modern Alman edebiyatının kurucularından Lessing (GottholdEphraim,1729-1781) ve elbette eleştirel felsefenin öncüsü konumundaki Immanuel Kant (1724-1804) aydınlanmanın Almanya’daki büyük temsilcileridir. "Bilge Nathan" eseriyle üç büyük dinin ahlâk temelleri bakımından eşitliğini ortaya koymaya çalışan Lessing, yapıtlarında tutuculuğa, dinsel bağnazlığa karşı çıkmış ve ön yargıları yıkıp hoşgörüyü taçlandırmak istemiştir.

Comte insanoğlunun gerçeği bulma serüvenini üç aşamada değerlendirir. Buna göre ilk aşamada, olguların birbiriyle fark ve benzerliklerini ortaya koyacak bilgi ve araca sahip olmayan ilkel insan vardır ve dolayısıyla tanrıbilimsel hâl devrededir. Bunun için de düşsel, imgesel varlıklar oluşturur. İkinci evrede insan aklı, metafizik hâle evrilir. Tanrısal varlıkların yerini soyutlamalar alır. Son aşamada ise -bilim sayesinde- olguları gözlemleme ve birbiriyle farklılıklarını görebilme yetisine ulaştığı için pozitif hâle geçer. Comte, insanın kendi bireysel tarihinde, bir başka deyişle yaşam serüveninde de bu evrelerden geçtiğini ve bu durumun kalıcı olduğunu düşünür. II numaralı ifade yanlış bilgi içerdiğinden bu ifadenin yer almadığı seçenek doğru yanıt olacaktır.

Realizmin dikkatini insana ve topluma yö- neltmesi her kesimden her demografiden insanın romanlarda görülmesine yol açar. Saray çevresi de bitirimhaneler de doktorlar, avukatlar, bilim adamları karşısında esrarkeşler, ayyaşlar, hırsızlar da romanların kadrosuna girer. Kahramanların belirli sosyal sınıfları temsil edebilecek özelliklerle donatılması ise roman kahramanlarının tipleşmesine yol açar. Herkesten farklı şahsi özellikleri ile öne çıkamayan kahramanlar, özgün birer “karakter” olmayı başaramaz.

Realizmin başlangıcında Fransız devriminin etkisi olsa da esas derinden etkileyen Sanayi devrimidir. Doğru yanıt A'dır.

Rousseau (Jean Jack, 1712-1778) insanların yasalar karşısında eşit olması gerektiğini vurgular. 18. Yüzyıldan itibaren yukarıdaki filozoflar ve onlara yakın görüşleri savunan diğer pek çok düşünürün fikirleri, çeşitli yollarla geniş
kitlelere nüfuz etmeye başlar. Doğru yanıt E'dir.

Sanayi Devriminin sembolü, James Watt (1736-1819)’ın geliştirdiği “buharlı motor” 1787’de icat edilir. Buhar kullanımı bir anlamda teknolojinin
ilk adımıdır. Doğru yanıt B'dir.

Sanayileşmenin hızlanmasını sağlayan gelişmelerden biri de demiryollarıdır. Demiryolu hem araç hem de amaçtır. Gerek üretilen malların sevkinde
gerekse hammaddelerin temininde demiryolu son derece işlevseldir ve Avrupa’da demiryolu ağının yaygınlığı, bir güç gösterisine dönüşür. Gittikçe
hızlanan bir biçimde özellikle İngiltere’de 1850’lere kadar on binlerce kilometre ray döşenir. Kısa sürede demiryolu teknolojisi gelişir. Doğru yanıt C'dir.

Kartezyen felsefe üç ana maddeden oluşmaktadır. Bunlar;akıl,bilim,nesnelliktir. Doğru yanıt D'dir.

Adını Descartes’in Latince karşılığı olan Caertesius’tan alan Kartezyen Felsefe modern felsefenin kurucusu sayılan Descartes’in görüşleriyle oluşur. Doğru yanıt A'dır.