BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR I

Romantizm kelimesi hayali, hayalperest ve acayip olanı tanımlamak üzere fantastik anlamında kullanılmıştır. Kelimeyi günümüzdeki anlamıyla ilk defa kullanan Jean Jacques Rousseau’dur. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

J. J. Rousseau XVIII. yüzyılın ikinci yarısında Bir Gezginin Düşsel Yolculuğu adlı eseri yazmıştır. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Leibniz’in felsefesinde, sonul gerçekliği oluşturan sonsuz küçüklükte ruhsal-maddi varlıklara verilen ada monad denir. Sorunun doğru cevabı B seçeneğidir.

David Hume’un, John Locke’un düşüncelerinden etkilenerek savunduğu insan hayatının asıl amacının mutluluk olduğu tezi, Aydınlanma Çağı’nın esas ilkesi oldu. Descartes’la başlayan akılcılık Voltaire (1694-1778) ve Montesquieu (1689-1755) ile 18. yüzyılda devam etti. Sorunun doğru cevabı C seçeneğidir.

Voltaire ve Rousseau gibi Fransız düşünürlerinin fikirleri Almanya’da, Fransa’dakinden daha etkili oldu. Lessing, Kant, Herder, Goethe ve Schiller gibi Sturm und Drang (Coşku ve Fırtına) hareketinin tüm yazarları, Voltaire ve Rousseau’ya çok şey borçlu olduklarını itiraf etmişlerdir. Sorunun cevabı Böll, yani E seçeneğidir.

İngiltere’de James Thomson (1700-1748), William Collins (1721-1759) Thomas Gray (1716-1771) tabiattan ilham alırken, Thomas Chatterton (1752-1770), William Cowper (1731-1800), Robert Burns (1759-1796) ve William Blake (1757-1827) gibi şairler, geleceğin romantizminin temalarını ve prensiplerini belirliyorlardı. Sorunun doğru cevabı B'dir.

Klasikler, Aydınlanma Çağı’nın etkisiyle akılcılığı ve sanatta klasik kuralları, siyasi açıdan da monarşiyi ve aristokrasiyi savunuyorlardı. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

18. yüzyıl Fransız edebiyatı, İngiliz ve Alman edebiyatlarıyla mukayese edildiğinde görülecektir ki, lirizmden uzak bir edebiyattır. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Victor Hugo, 1827’de Cromwell adlı bir piyes yazar. Hiçbir zaman sahnelenmemiş olan bu eserin önsözü, Fransız romantizminin beyannamesi olarak kabul edilmiştir. Bu sorunun doğru cevabı B'dir.

Genellikle halk türkülerinden ve millî ezgilerden oluşturulmuş müzik eserine rapsodi denir. Sorunun doğru cevabı A seçeneğidir.

Romantizm 19. yüzyıl başında Fransa, Almanya ve İngiltere’de klasisizme tepki olarak ortaya çıkan, insanın duygu tecrübesini, ilhamı, sanatçıyı ve sanatçı dehasını merkeze alan; başlıca nitelikleri melankolik duyarlılık, duygusal din anlayışı, doğaya yöneliş, yerlilik ve millilik olan bir edebiyat akımıdır.

Romantizm 19. yüzyılın ilk çeyreğinde felsefe, edebiyat, resim ve müzik sahasında etkisini göstermiştir.

19. yüzyıl başında (1808) Almanya’da ortaya çıkan duygucular ve onlardan önce yine Almanya’da gördüğümüz Sturm und Drang gibi gruplar romantizmin hazırlayıcılarıdır. Onlar insan tabiatının coşkulu yanına sesleniyorlardı. Çünkü akıl, toplumsal düzen, kurallar ve kanunlar, insanın içinden geldiği gibi davranmasını ve yaşamasını engelliyor böylece duygular bastırılmak zorunda kalınıyordu.

1820’den itibaren romantiklerin ortaya çıkışı insan tabiatı karşısında bir çeşit dengeyi savunmaları bakımından önemlidir. Onlar “Düşünüyorum öyleyse varım.” yerine “Düşünüyor ve hissediyorum öyleyse varım.” demeyi daha doğru buldular. Böylece zıtlar arasında bir denge kurmak istiyorlardı. Zıtların birliği düşüncesi romantizmin en temel ilkesi olarak sonraki senelerde birçok romantik metinde, değişik biçimlerde görülecektir.

Mensur şiir , duygu ve hayallerin düzyazı biçiminde ancak şiir diliyle anlatımıdır. Mensur şiirde ahenkli ve etkili anlatım esastır. Türk edebiyatındaki örneklerini daha çok Servet-i Fünûn dönemine ait eserlerde görmek mümkündür.

Romantizmin etkisi sadece kıta Avrupası ile sınırlı kalmadı. Örneğin romantiklerdeki tarih tutkusu, bilinmeyen ülkelere karşı merak, uzak diyarlar özlemi, hemen hemen bütün romantiklerde görülür. Romantikler insanın coşkulu yanının özgür bırakılmasını isterken, edebiyat ve sanatta da kurallara karşı çıkıyorlardı. Klasiklerin trajedi için koydukları üç birlik kuralını bu yüzden reddettiler. Diğer yandan türler konusundaki ilkelere de karşı çıkarak yeni edebi türler icat ettiler. Klasik dönemin trajedi ve komedisine romantikler dramı eklediler. Nesir ve nazmı birleştirerek mensur şiiri üret- tiler. Diğer yandan yarım kalmış yazılardan ibaret yeni bir tür icat ederek ona da fragman dediler.

Ingres resimde Klasisizmi savunmuş bir ressamdır.

Namık Kemal'in, Vatan yahut Silistre, ele aldığı konu, konunun işlenişi, kahramanların davranışları ve düşünceleri, piyesin tekniği gibi bakımlardan romantik edebiyatın Türk Edebiyatındaki ilk örneğidir.

Klasisizm edebiyatın konusunu üst sınıfların hayatını ele almak şeklinde sınırlarken romantizm, edebiyatta toplumun aşağı sınıflarının hayatının da ele alınması gerektiğini savunmuştur. Klasik dönemde edebi türler arasında kesin kaidelerle çizilmiş sınırlar vardır. Oysa romantikler edebi türlerin belli kurallar çerçevesinde kaleme alınması fikrine karşı çıktılar. Rasyonalizm mistik meselelere, esrarlı ve büyülü olgulara, olağanüstülüklere karşı çıkan ve hemen her olguyu akli sebeplerle açıklayan anlayıştır. Bu yüzden rasyonalizm, romantiklere göre dünyanın büyüsünü bozmuştur. Klasiklerin temel kaynakları eski Yunan, Hristiyanlık ve Roma tarihi iken romantiklerin kaynakları yerel tarih, yerel kavimlerin folkloru ve halk verimleridir.

Asıl adı George Gordon Byron olan Lord Byron'un en çok tanınan eseri Don Juan adlı romanıdır. Diğer seçeneklerdeki yazarlar da romantikler arasında yer almasına rağmen yazar-eser eşleşmeleri yanlıştır.