BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR I

Klasisizm, tiyatroda en belirgin anlayış olarak karşımıza çıkmaktadır.

Klasisizm düzensiz  Barok sanat anlayışına karşılık olarak düzenli, tutarlı ve yalın bir sanat anlayışına duyulan özlemle ortaya çıkan bir akımdır

Sanatı bir mimesis olarak olarak yorumlayan Aristo'dur.

Racine, Andromaque (1667), Britannicus (1669) ve daha sonra Phèdre (1677) adlı trajedilerini klasisizmin Eski Yunan ve Latin yazar ve sanatçılarının takip edilmesi ilkesine göre kaleme almıştır?

Corneille ile sürekli rekabet içinde olan yazar Jean Racine'dir

Clèves Prensesi adlı romanın yazarı Mme de la Fayette'dir

La Fontaine, fabllerini 3 kitap hâlinde toplamıştır.

Mektup yazarı olarak Mme de Sablé, Madame de Sévigné ve Mme de La Fayette karşımıza çıkar

Aristo'nun Poetika adlı kitabının yorumlanmasıyla klasik trajedinin kuralları oluşturulur.

XIII. Louis döneminde bu yer sınırlaması, bir şehir ve onun civarları olarak saptandı.

Klasisizm, diğer bazı akımlar gibi, belli bir grubun bir araya gelerek sınırlarını ve ilkelerini belirlemek yoluyla ortaya çıkmış bir edebi hareket değildir. Özellikle Antik Dönem eserlerinin sahip olduğu güzelliğe erişmek isteyen yazar ve sanatçılara belli ilkelerle yol gösteren sanat ve edebiyat anlayışıdır.

Geliştiği dönem ve yüzyılda belli bir ad altında nitelendirilmeyen akım için “klasisizm” kavramı ilk kez XIX. yüzyılda, 1817 yılında, romantik bir yazar olan Stendhal kullanılır. Stendhal, mensubu olduğu romantizm akımının tanımını yaptıktan sonra klasisizmi: “(…) halkımızın ulu dedelerine büyük bir haz vermiş edebiyattır”, diye alaycı bir şekilde tanımlar

Klasisizmini kurallarından bir diğeri de tutkuların akıl ve sağduyu ile anlatılmasıdır.

Klasisizmin ilke ve kurallarıyla kendini en iyi gösterdiği temel alan tiyatrodur. Bunda o güne kadar şiir türü dışında diğer edebi türlerin yeterince gelişememiş olmasının ve tiyatronun halk ve saray çevresiyle doğrudan iletişim kurmasının rolü büyüktür.

Tutkulardan arınma anlamındaki “katarsis”, Corneille ve Racine trajedilerinin
modeli haline gelir.

Gelişme aşamasının daha başında olan roman türünün XVII. yüzyılın temsilcisi  Mme de La Fayette’dir. Bu dönemde yazılan romanlar sayıca oldukça azdır. Yazılanların da çoğu “kibarlık akımı” (préciosité) tarzında yazılmış romanlardır. Mme de La Fayette’in adlı romanı da aynı akımın izlerini taşır. Mme de la Fayette, Clèves Prensesi adlı en tanınmış romanıdır.

Üç birlik kuralı: zaman birliği, yer birliği ve eylem birliğidir.

Racine, Bajazet adlı eserinde IV. Murat’ın, kardeşi Şehzade Bayezid’i boğdurması olayından esinlenerek, Bayezid kişiliği üzerinde dönemin Osmanlı sarayındaki entrikalar anlatılır.

Mutlak monarşi yönetiminin, sansürün hüküm sürdüğü klasik dönemde, krala
ve onun yönetimine muhalif olmak, bir “damgalı ferman” aracılığıyla hapsedilmeyi gerektirebileceği ve neredeyse Fransa ölçeğinde tüm sanatçıları himayesine alan krala karşı en küçük bir saygısızlığın ihanet sayılabileceği klasik dönem eserlerinde ve anlayışında kralın övülmesi ve ona karşı müteşekkir olunması söz konusudur. Bu övgü, klasik yazar ya da sanatçı için aylık maaş ve gerektiğinde kullanacağı salonların kendisine tahsisi anlamında da gelir.

Aydınlanma Çağının filozofları XVIII. yüzyıl sonuna doğru Avrupa edebiyatını etkilerler. Bu olgu Beaumarchais (1732-1799)’nin iki piyesine yansır. Bu piyesler, komedi uşaklarının bir mirasçısı durumundaki ölümsüz Figaro tipinin ortaya çıkmasını sağlarlar. Sevil Berberi (1775) ve Figaro’nun Düğünü (1784) adlı iki başyapıtı uşak Figaro ve onun efendisi arasındaki ilişkilerden hareketle toplumsal ve siyasal suistimalleri yerden yere vurur. Baumarchais üslubunun canlılığı ve karakterlerinin gerçekliğiyle entrika zevkini güncelleştirerek klasik komediye katkıda bulunur.