Realizm (Gerçekçilik)

Realizm, Fransızca “Réalité-Réalisme” sözcüklerinden dilimize geçen, “real-gerçek” kökünden türetilmiş bir sözcüktür. Realizmi karşılamak için “Gerçekçilik” terimi de kullanılır.

Fransız İhtilalinin başat değerleri eşitlik, adalet, hürriyet, demokrasi ve insan haklarıdır.

Fransız İhtilali, dünya siyasetine milliyetçilik ideolojisini de miras bırakacaktır.

Sanayi Devriminin sembolü, James Watt (1736-1819)’ın geliştirdiği “buharlı motor” 1787’de icat edilir

ABD’de ilk petrol kuyusu 1859 yılında Albay Edwin Drake (1819-1880) tarafından açılır.

Realizmin felsefi temellerini rasyonalizm, pozitivizm ve determinizm oluşturur.

Engizisyon, Orta Çağ döneminde özellikle Katolik Avrupa’da katı dinî kurallara karşı gelenleri ya da dinî kurallara uymayanları cezalandırmak için kurulan kilise mahkemeleridir.

Modern astronominin başlangıcı sayılan Nicolaus Copernicus (1473-1543)’un 16. Yüzyılın başında “Güneş Sistemi”nin tarifini yapması, bilim tarihinde bir dönüm noktasıdır.

Düalizm, dilimizde ikicilik terimiyle de karşılanan düalizm, herhangi bir olguyu var eden birbirine indirgenemez iki değeri de aynı anda kabul etme durumudur.

Kartezyen felsefe adını Descartes’in adının Latince karşılığı olan Renatus
Caertesius’tan alır.

Aydınlanma felsefesinin temelini toplumdaki eksiklikleri gidermek, iyilik, adalet ve bilimsel bilgi düşüncesini yayarak gelenekleri, politikayı, yaşam koşullarını değiştirmeye çalışmak oluşturur.

Aydınlanma düşüncesinin hızla yayılmasını sağlayan gelişmelerin başında Ansiklopedi (Encyclopédie)’nin yayımlanması gelir. Kilise’nin yasaklama çabalarına rağmen eseri yayımlayan Ansiklopedi’nin baş editörü Diderot olacaktır.

Olguculuk olarak da bilinen pozitivizm en sağlam bilginin bilimsel bilgi olduğunu savunan felsefi sistemdir.

Pozitivizmin önderi Comte’a göre gerek idealist gerek materyalist olsun kadim filozofların uğraşı alanları metafizikseldir. Oysa ona göre metafiziğin yerine bilimi koymak gerekir.

Realizm 1850’lerden itibaren önce resim alanında gelişmeye başlar. Gustave Courbet (1819-1877)’nin “Ornans’ta Cenaze” eseri realizmin çıkışı olarak kabul edilir. Bu resim etrafında gelişen tartışmalar yavaş yavaş realist kuramın da oluşmasına vesile olur.

Barbizon Okulu” adını öncüleri olan Théodore Rousseau ve Jean François Millet’nin yoksulluk nedeniyle yerleştikleri Barbizon kasabasından alır.

Courbet’nin resimdeki etkisini Gustave Flaubert (1821-1880) roman sahasında bir adım öteye taşır. Fransız edebiyatıyla realizmi tanıştıran kişi olarak bilinen Flaubert’in başyapıtı Madam Bovary (1857), burjuva ahlâkını realist bir tutumla gözler önüne sermesiyle Fransız sanat çevrelerini derinden sarsar. Katı nesnelliği ile kadın doğasını ifşa etmeye çalışan bu roman, ahlak dışılık suçlamalarına maruz kalır.

Balzac, eserlerini üç grupta toplama gayretindedir. Bunlardan ilki insan yaşamını ve toplumu oluşturan başat ilkeleri belirlemeye çalıştığı “çözümleyici-analitik” gruptur. İkincisi insan davranışlarını ve eylemlerini belirleyen sebepleri değerlendirme niyetinde olduğu “felsefi incelemeler”; sonuncusu ise insan davranışlarının bu defa sonuçlarına yönelen “töre incelemeleri”dir. Töre incelemelerini taşralı, askerî, kırsal gibi denek kişi, sahne ve mekânlar üzerinden yapacaktır.

Goncourt Kardeşler roman yazarıyla tarihçinin eylemini birbirine yaklaştıracaktır.

Realist yazar romantikler gibi olağanüstülüklerden, rastlantılardan, mucizelerden sıyrılacak ve belgelere, yaşanmış hayat hikâyelerine, tarih kitaplarına, günlüklere müracaat edecektir.

Realizm evrensel insan tabiatına yoğunlaşır. İnsanın benliğine ait ilkel özellikler ön plana çıkarılır. Maddeye düşkünlük, arzular, cinsellik, açlık vb. insandan insana değişmeyecek değerler, determinizmin, nedenselliğin uygulanması için birebirdir.

Üslup inceliği açısından zirve isimlerden biri olan Flaubert’in “Söylemek istediğimiz her ne olursa olsun, o şeyi en iyi izah edebilecek bir kelime, en iyi canlandıracak bir fiil, en güzel niteleyecek bir sıfat vardır. Şu hâlde, o kelimeyi, o fiili, o sıfatı bulana kadar sabırlıca aramamız lazımdır” sözlerindeki mana budur.

19. yüzyılın ikinci yarısında gelişen ve sanat dünyasında ağırlık kazanmaya başlayan sembolizm, realizmi tahtından etmeye başlasa da 19. yüzyılın sonlarına doğru “Eleştirel Gerçekçilik” ve “Toplumcu Gerçekçilik-Sosyalist Gerçekçilik” gibi yapılarla ideolojik bir kimliğe bürünen realizm, günümüzde de sanat ve edebiyatta etkisini sürdürür.