BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR I - Deneme Sınavı - 9

Doğru cevap C dir. Güneş Doğarken realist tragedyasının yazarı Gerhart Hauptman'dır.

Görsel sanatlarda doğalcılık, nesneleri olduğu gibi betimleme ilkesine dayanır ve kökleri klasik Yunan dönemine kadar uzanır. Rönesans da klasik Yunan’ın devamı olduğu için sanatın güzelliği, doğanın güzelliğinin yansıtılmasıdır ilkesine yaslanır.

Natüralist yaklaşım bireyleri çevre ve kalıtımın mahsulü olarak değerlendirir. Ekonomik, kültürel, sosyal baskıların ve içgüdüsel dürtülerin arasında insan, bir otomat gibi iradeden yoksundur. İç ve dış baskılar altında ezilir. Bu yönüyle natüralizmin insana yaklaşımı kötümserdir (pesimist). Peki, natüralizm bu bakış açısına nasıl ulaşmıştır? Yukarıda da belirtildiği gibi natüralizmi realizmden ayıran temel nokta, insanı fizyolojik bir varlık olarak, yüzyıllarca değişmeyen primitif (ilkel) yönleriyle ele almasıdır. Realist sanatçının, insanın ve toplumun tüm yönleriyle (iyi ya da kötü) meşgul olması karşısında natüralist sanatçı, olgu ve olayların kötü, çirkin yönlerine yoğunlaşır. Bu da onun determinist ve Darwinci ilkelerden beslenmesinin neticesidir. Bu yüzden natüralizmin sanat ve edebiyattaki gelişimine geçmeden önce, akımı daha iyi anlamak için yaslandığı temel ilkelere bakmak gerekir.

Zola her ne kadar çeşitli yazılarıyla Thérése Raquin’den sonra deneysel (tecrübi) roman üzerine görüşlerini dile getirmiş olsa da bu teoriyi 1880 yılında Le Roman Experimental (Deneysel Roman) adlı kitabında net bir biçimde ortaya koyar. Fikirleriyle bu dönemde sadece Zola’yı değil pek çok bilim adamını da etkilemiş olan Claude Bernard’ın Tecrübi Hekimliğe Giriş (1865) adlı kitabında pozitif bilimlere uyguladığı metodu, romana uygulamak ister ve realizm temelli düşüncelerini Bernard’ın düşünceleri ile birleştirir. Zola’nın Bernard’ın bu eserini seçmesinin nedeni, eserde Bernard’ın hekimliği bilimden çok sanat gibi gören dönemin toplumuna karşı hekimliğin bir bilim olduğunu kanıtlamaya çalışmasıdır. Çünkü Zola da romanı bir bilim gibi değerlendirmek niyetindedir.

Zola, natüralist romanın kahramanlarının karakterize edilme sürecinde büyük önemi olan “kalıtım”la ilgili düşüncelerini ise Doktor Prosper Lucas (1808-1885)’ın çalışmalarından edinmiştir. Deneysel roman böylelikle karşımıza irsiyet ve çevre içinde birey ve toplumun serüveni olarak çıkar. Bundan sonra Zola, bir proje olarak tasarladığı 20 kitaplık Les Rougon-Macquart (Rougon Macquart’lar: İkinci İmparatorluk Devrinde Bir Ailenin Doğal ve Toplumsal Tairihi) serisini yazacak, dizinin en ünlü romanları ise Nana (1880) ve Germinal (1885) olacaktır.

Medan Topluluğunun üyelerinin dışında Emile Zola’nın “Deneysel Roman” çalışması ve ilk romanları zaten realizme yakın başta Alphonse Daudet (1840-1897) olmak üzere Julles Valles (1832-1885), Gerhart J.R. Hauptmann (1862- 1946) gibi yazarlarla etki alanını genişletir.

Daha önce Zola’nın etrafında toplanmış, takipçisi olan gençler, görüşlerini değiştirir ve eski görüşlerini inkâr ederler. “Beşler Beyannamesi” adında bir de bildiri yayımlarlar. Bunlar arasında Marguerite, Descaves, J.H. Rosny, Paul Bonnetain (1858-1899), Guiches vardır.

Natüralizm, İskandinav ülkelerinden Johan August Strindberg (1849-1912)’in oyun ve romanlarıyla İsveç’te; eleştirel rasyonalizmin tiyatrodaki öncüsü Henrik Ibsen, (1828-1906)’le Norveç’te yayılma alanını genişletir. İtalya’da ise Luigi Capuana (1839-1915) ile Giovanni Verga (1840-1922)’nın nesnel tablolar oluşturmayı amaçlayan “verismo” akımıyla kendini gösterir.

Alman şair, romancı ve oyun yazarı Hauptman natüralizmin tiyatrodaki en önemli temsilcilerinden biridir. 1912’de Nobel Edebiyat Ödülünü kazanan sanatçı 1889’da çağdaş oyunlara yer veren Frei Bühne’de sahnelenen realist tragedya Güneş Doğarken’in başarısıyla üne kavuşur. Yoksulluk, kalıtım, toplumsal kısıtlamalar gibi natüralizmin vazgeçilmez temalarıyla eserler verir.

Parnasizm, realizm ve natüralizmin şiirdeki yansımasıdır. 1850’lerden itibaren Fransız romantizminin kesinlikten, nesnellikten uzak ve aşırı duygusal diline karşı bir tepki olarak doğmuştur.

Parnasizmi salt romantizm akımına karşı gelişmiş bir akım olarak değerlendirmemek gerekir. Öyle ki akımın öncüleri olan Théophile Gautier (1811-1872), Théodore de Banville (1823-1891) Leconte de Lisle (1818-1894) ilk gençlik yıllarını romantizmin hâkim olduğu yıllarda geçirmiş ve bu anlayışla eserler de kaleme almışlardır. Hatta sıkı bir romantik olarak Gautier, Victor Hugo’nun klasik anlayışa karşı giriştiği mücadelede Hernani (1830) yazarının yanında saf tutmuştur. Zaten geçiş evresindeki bu isimler, parnasyen şiirin hazırlayıcıları olarak birinci evrede ilk nesil olarak kabul edilirler. Sully Prudhomme (1839-1907), François Coppée (1842-1908) ve Josée-Maria de Hérédia (1842-1905) ise ikinci nesil olarak karşımıza çıkacaktır.

Doğru cevap D dir. Victor Hugo’nun Hernani eseri Romantizmin ilk başarısı olarak biliniyordur.

Doğru cevap E dir. İlk Parnas topluluğu La Revue fantaisiste adlı dergisinin  etrafında oluşmuştur.

Natüralizmin de doğuşunu sağlayan önemli felsefi ve bilimsel cereyanlar vardır. Bunlar arasında determinizm ve Darwinizm öne çıkanlardır.

Darwin’den önce ilahi enerjinin önce melekleri, sonra insanı, sonra hayvan ve bitkileri ve cansız tabiatı yarattığına inanılırken, Darwin’den sonra önce maddenin sonra bitkilerin, hayvanların ve insanın yaratıldığına inanılmıştır.

Her şeyden evvel Zola, romancının hem gözlemci hem de deneyci olduğunu kesinler.

Deneysel roman böylelikle karşımıza irsiyet ve çevre içinde birey ve toplumun serüveni olarak çıkar. Bundan sonra Zola, bir proje olarak tasarladığı 20 kitaplık Les Rougon-Macquart (Rougon Macquart’lar: İkinci İmparatorluk Devrinde Bir Ailenin Doğal ve Toplumsal Tairihi) serisini yazacak, dizinin en ünlü romanları ise Nana (1880) ve Germinal (1885) olacaktır.

1880’lerden itibaren her ne kadar halk tarafından natüralist eserlere karşı ciddi bir teveccüh varsa da natüralist yazarlar daha önce realist yazarların da karşısında taarruzlarıyla onları yıldıran birkaç cepheyle mücadele etmek zorunda kalırlar. Bunlar muhafazakâr Katolik spiritüalistler, akademik sanat taraftarları ve empresyonistlerdir.

Daha önce Zola’nın etrafında toplanmış, takipçisi olan gençler, görüşlerini değiştirir ve eski görüşlerini inkâr ederler. “Beşler Beyannamesi” adında bir de bildiri yayımlarlar. Bunlar arasında Marguerite, Descaves, J.H. Rosny, Paul Bonnetain (1858-1899), Guiches vardır.

Parnasizm, realizm ve natüralizmin şiirdeki yansımasıdır.