BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR I - Deneme Sınavı - 29

Fransız edebiyatıyla realizmi tanıştıran kişi olarak bilinen Flaubert’in başyapıtı Madam Bovary (1857), burjuva ahlâkını realist bir tutumla gözler önüne sermesiyle Fransız sanat çevrelerini derinden sarsar. Doğru cevap C'dir.

Henüz lisedeyken yazdığı tiyatro oyunlarındaki ironik diliyle dikkat çeken Rus gerçekçiliğinin öncü yazarı Gogol, en çok Ölü Canlar (1842) romanıyla tanınır. Doğru cevap D'dir.

Realizmi hazırlayan isimlerin başında Fransız İhtilalini de hazırlayan Düşünürler gelmektedir.

Avrupa'da René Descartes'ın öncülük ettiği Rasyonalizm realizmin kökeninde önemli rol oynamıştır.

İşçi sınıfının doğuşu ve mücadelesi Sanayi Devrimiyle başlamıştır denilebilir.

Rasyonalizm akılcılık demektir ve akılla bilgiye ulaşmayı sorgular.

Rasyonalizmin başını çeken filozoflar Descartes yanında Spinoza, Leibniz ve Hobbes de önemlidir.

T. Hobbes batı düşüncesinin temel taşlarındandır.

Ansiklopedi ilk kez Fransa'da Diderot öncülüğünde yayınlanmıştır.

Pozitivist düşünce bilim ve bilimsel bilgiyi öne çıkarmıştır.

Courbet realizme öncülük eden önemli bir isimdir ve bu eseri akımın ilk örneklerindendir.

Balzac eserlerinde iyimserdir, romantik ve realist unsurları barındırır.

Rönesans’la birlikte skolastik düşünceyi yıkan Batı, Aydınlanma Dönemi’nden itibaren monarşik siyasi yapıyı sorgulamaya başlar. Henüz 17. Yüzyılda René Descartes (1596-1650) aklın ve eleştirel düşüncenin üstünlüğünü savunur. Montesquieu (Charles-Louis de Secondat,1689-1755) siyasette güçler ayrılığı ilkesinin vazgeçilmezliğine işaret eder. Aydınlanmanın sembol ismi Voltaire (François Marie Arouet 1694-1778) parlamenter sistemin ipuçlarını verir. Rousseau (Jean Jack, 1712-1778) ise insanların yasalar karşısında eşit olması gerektiğini vurgular.

18. Yüzyıldan itibaren yukarıdaki filozoflar ve onlara yakın görüşleri savunan diğer pek çok düşünürün fikirleri, çeşitli yollarla geniş kitlelere nüfuz etmeye başlar. Geleneksel zihin yapısı süratle değişen Avrupa’nın o gün için bilişsel öncüsü denilebilecek Fransa, zihniyet değişiminin ilk ve büyük siyasi dönüşümünü 1789 ihtilali ile gerçekleştirir.

Sanayileşme kömür odaklı olduğu için kömür yatakları fazla olan İngiltere, sanayileşmenin öncüsü konumundadır.

Elektrik ise aşamalı olarak Belçikalı Zenobe Gramme (1826-1901, jeneratörün bulunuşu), Fransız Aristide Bergés (1833-1904 jenaratörü suyla çalıştırması), Marcel Deprez (1843-1918, elektriği yüksek gerilime dönüştürme ve sonra elektrik motorunu keşif) gibi bilim adamlarının icatlarıyla Avrupa’nın endüstriyel ilerlemesine en büyük etkiyi yapar. Elektrik aynı zamanda kömürün tekelini kırmış ve bu madenin olmadığı ya da az olduğu ülkelerin de gelişmesinin önünü açmıştır.

Rasyonel (Kartezyen) düşüncenin ardında ise bir önceki dönemin bilimsel gelişmeleri vardır. Türkçe karşılığı “akılcılık” olan “rasyonalizm” (Latince ratio: akıl, us) aklı bilginin kaynağı olarak alan felsefi akımdır.

Modern felsefenin Descartes’la başladığı kabul edilir.

Aydınlanmanın geçmişini belirlerken her şeyin maddeyle ve fizikle açıklanabileceğine inanan Thomas Hobbes (1588-1679) ve John Locke (1632-1704)’a ayrı bir önem verilir. Thomas Hobbes’un Leviathan adlı eseri Batı siyaset felsefesinin temel yapı taşlarından biridir. Hobbes, devleti tanrısal bir kurum olarak değil yararlı bir aygıt olarak görür. Hobbes ve Locke’la İngiltere’den yayılmaya başlayan aydınlanma, Fransa’da politik bir tutuma dönüşür.

Modern Alman edebiyatının kurucularından Lessing (GottholdEphraim,1729-1781) ve elbette eleştirel felsefenin öncüsü konumundaki Immanuel Kant (1724-1804) aydınlanmanın Almanya’daki büyük temsilcileridir. "Bilge Nathan" eseriyle üç büyük dinin ahlâk temelleri bakımından eşitliğini ortaya koymaya çalışan Lessing, yapıtlarında tutuculuğa, dinsel bağnazlığa karşı çıkmış ve ön yargıları yıkıp hoşgörüyü taçlandırmak istemiştir.