BATI EDEBİYATINDA AKIMLAR I - Deneme Sınavı - 10

Parnasizmin  mükemmellik anlayışı şekil özelliklerinde yoğunlaşır.

Parnasizmde doğal güzelliğe ve dış görünüşe büyük önem verilir. Bu nedenle parnasizm, betimlemelere önem verir, şiirde resim yapma sanatı olarak da tanımlanır.

Parnasizm, realizm ve natüralizmin şiirdeki yansımasıdır. Guy de Maupassant, dünyaca ünlü bir hikayecidir, şiir yazmamıştır.

Natüralizm terimi “Nature-doğa” kelimesinden gelir ve Türkçede “doğalcılık” olarak da bilinir. Uzun bir geçmişe sahip olan kelime, XVI. Yüzyıldan XIX. Yüzyıla kadar, “ilk prensip olarak her şeyi tabiata mal edenlerin sistemi (Tanrıyı yadsıyarak)” anlamında kullanılırken 17. yüzyıldan beri “her şeyde tabiatın tam taklidini lüzumlu gören fikir” (Martino, 1958, 5) manasında kullanılmaktadır. 1839 yılında Fransız edebiyat kuramcısı Sainte Beuve (1804-1869) ve edebiyat dergisi Revue des Deux Mondes, parnasizmin kurucusu Théophile Gautier (1811-1872) ve ekolünün şiirini nitelemek için kelimeyi bugünkü anlamında kullanır.

Determinizm, ahlaki ve insani seçimler de dâhil olmak üzere bütün olayların önceden var olan nedenlerce belirlendiğini ileri süren ve iradeyi reddeden felsefi kuramdır. Bütün olgu ve olayların nedensellik içinde geliştiğini ileri sürer. Temelleri her şeyin özünü atom olarak gören Demokritos (MÖ 460-370) gibi ilk çağ atomcularına kadar giden determinizm, Pierre-Simon Laplace (1749-1827) tarafından 18. yüzyılda klasik biçimiyle kuramlaştırılmıştır. Francis Bacon (1561-1626), Galileo Galilei (1564-1642), Rene Descartes (1596-1650) ve Isaac Newton (1643-1727) gibi Fransız maddecileri yoluyla doğa bilimi ve maddeci felsefe arasında gelişmiştir.

Natüralizmin asıl büyük çıkışı ve tam anlamıyla kuramlaşması akımın öncüsü Emile Zola (1840- 1902)’nın Claude Bernard (1813-1878)’ın deneysel tıp, evrim ve kalıtım konusundaki görüşlerini romana uygulamaya çalışması ile başlar.

Bernard’ın kimya, fizik ve cansız nesnelerin incelenmesinde kullanılan
yöntemlerin hekimlikte de kullanılmasını istemesi gibi, Zola da fen bilimlerindeki yöntemlerin romanda uygulanmasını ister. Nasıl ki deneysel yöntem bize fizik hayatın ne olduğunu gösteriyorsa, aynı şekilde duygu ile akla dair hayatın da ne olduğunu gösterebilir. Bunun için deneysel yöntem “kimyadan fizyolojiye”, “fizyolojiden antropolojiye ve toplumbilime” oradan da son olarak “romana” uyarlanabilecektir.

Emile Zola’nın gerek edebî gerek siyasi ve toplumsal düşünceleri kısa süre içerisinde genç entelektüeller çevresinde karşılık bulur. Özellikle L’Assomoir romanının yarattığı etki, gençlerin ilgisini Zola’ya çevirir ve onun düşüncelerini ve estetiğini benimseyen bir grup oluşmaya başlar. Zola’nın evinde perşembe akşamları toplanmaya başlayan bu isimlerden en önemlisi Guy de Maupassant’tır. Diğer isimler Léon Hennique (1850-1935), JorisKarl Huysmans (1848-1907), Henry Céard (1851- 1924), Paul Alexis (1847-1901)’tir. Üstat bildikleri Zola’nın çevresinde toplanan gençler, hareketlerini ilan eden ve natüralizmin bildirilerinden kabul edilen Medan Akşam Toplantıları adlı bir de eser yayımlarlar (1880). Zola bu gençleri nasıl roman yazmaları gerektiği konusunda sürekli yönlendirmiştir.

1891 yılına gelindiğinde natüralizm artık çöküş sürecine girmiştir. Bu yılda Jules Huret (1863- 1915) adlı bir gazeteci L’Echos de Paris gazetesinde dönemin edebiyat kamuoyunun nabzını tutan dört beş ay sürecek bir mülakat yayımlar. Mülakatta yoğunluk natüralizmin hâli ve geleceğinin yanında yerine neyin konulabileceğine dairdir. Mülakatta natüralistlerin Zola önderliğinden kopmakla beraber, natüralizmden bütün bütüne ayrılmadıkları görülür. Ardından başta Daudet ve Maupassant olmak üzere Hennique gibi yazarlar, yavaş yavaş yeni tarzlar denemeye çalışacaklardır. Zola bile RougonMacquart’lardan sonra yazacağı romanlarda her ne kadar natüralist çizgiyi devam ettirse de farklı konu ve tarzlara da yelken açacaktır. Kısacası natüralistler de natüralizmi terk etmeye başlamışlardır.

Natüralizm konularını gerçek hayattan seçer, gözlem ve nesnellik önem verir, dil ve üsluba önem verir, uzun ve nesnel betimlemelere önem verir ve insanın fizyolojisi ve çevre içinde iradesiz bir varlık olarak görür.

Alman şair, romancı ve oyun yazarı Hauptman natüralizmin tiyatrodaki en önemli temsilcilerinden biridir. 1912’de Nobel Edebiyat Ödülünü kazanan sanatçı 1889’da çağdaş oyunlara yer veren Frei Bühne’de sahnelenen realist tragedya Güneş Doğarken’in başarısıyla üne kavuşur. Yoksulluk, kalıtım, toplumsal kısıtlamalar gibi natüralizmin vazgeçilmez temalarıyla eserler verir.

Parnasizmi salt romantizm akımına karşı gelişmiş bir akım olarak değerlendirmemek gerekir. Öyle ki akımın öncüleri olan Théophile Gautier (1811-1872), Théodore de Banville (1823-1891) Leconte de Lisle (1818-1894) ilk gençlik yıllarını romantizmin hâkim olduğu yıllarda geçirmiş ve bu anlayışla eserler de kaleme almışlardır. Hatta sıkı bir romantik olarak Gautier, Victor Hugo’nun klasik anlayışa karşı giriştiği mücadelede Hernani (1830) yazarının yanında saf tutmuştur. Zaten geçiş evresindeki bu isimler, parnasyen şiirin hazırlayıcıları olarak birinci evrede ilk nesil olarak kabul edilirler. Sully Prudhomme (1839-1907), François Coppée (1842-1908) ve Josée-Maria de Hérédia (1842-1905) ise ikinci nesil olarak karşımıza çıkacaktır.

Santimantalizm: Çoğunlukla romantikleri ifade için kullanılan bu terim, aşırı duygusallık hâlini ifade eder. Davranışlarını duyguların belirlediği insan santimantalist olarak tanımlanır.

Doğru cevap A dır.İtalyan ressamı Giovanni Bellori, doğalcı sözcüğünü ilk kez kullanmıştır.

Doğru cevap B dir. Determinizm, dilimizde “belirlenimcilik” ve “gerekircilik” terimleriyle de karşılanır.

Doğru cevap C dir. ''Bir olgunun şartları bir defa bilindi ve yerine getirildi mi, bu olgu deneycinin isteğine göre her zaman ve zorunlu olarak gerçekleşebilecektir'' fikrini ileri süren Claude Bernard’ın bu düşüncesini Emile Zola ilk kez romana uygulamaya başlamıştır.

Doğru cevap E dir. Hem Pierre Louis Maupertuis, hem Denis Diderot, hem Charles Darwin’in dedesi olan Erasmus Darwin evrim teorisini geliştirilmeye çalışılmışlardır.

Doğru cevap D dir.Zola, “Deneysel Roman” çalışmasında olguların mantıksal bir silsile içinde sıralanmasına ve deney ortamının hazırlanmasına örnek olarak Balzac’ın Kuzen Bette (1846) romanını gösterir.

Doğru cevap A dır. Gençlerin ilgisini kendisine çeviren ve onun düşüncelerini ve estetiğini benimseyen bir grubun oluşmasına neden olan Zola'nın eseri L’Assomoir romanıdır.

Doğru cevap B dir. Léon Hennique, Natüralizmi eleştirirken, Zola’yı değersiz bir fikir adamı olarak nitelendirmiştir